21/04/2025
Người ta vẫn hay kể về một câu chuyện quen thuộc:
Nếu bạn thả một con ếch vào nồi nước đang sôi sùng sục, nó sẽ lập tức bật người nhảy vọt ra ngoài để tự cứu mình.
Trái lại, nếu bạn thả nó vào một nồi nước mát lành rồi từ từ đun nóng, nó sẽ nằm yên, chẳng hề hay biết nguy hiểm đang tới gần, cho đến khi bị luộc chín trong chính sự thờ ơ của mình.
Câu chuyện ấy, nghe qua tưởng như đơn giản. Người ta dùng nó để cảnh tỉnh về sự thờ ơ trước những thay đổi âm thầm nhưng nguy hiểm, về cách mà con người dễ dàng trượt dốc trong những cái bẫy ngọt ngào của thói quen và trì hoãn.
Nhưng sự thật thì sao?
Con ếch không hề ngu ngốc. Trái lại, cơ thể nó nhạy cảm với từng thay đổi nhỏ của môi trường. Khi nhiệt độ nước bắt đầu tăng lên, làn da ẩm ướt của nó lập tức cảm nhận được. Nó biết. Biết rất rõ.
Thế nhưng, thay vì nhảy ra, nó lại chọn ở lại. Bởi vì nó tin rằng mình vẫn chịu được. Nó vẫn nghĩ rằng cơ thể có thể thích nghi thêm một chút nữa thôi. Chút nữa thôi mà.
Cứ mỗi độ nước nóng thêm một chút, cơ thể nó lại phải điều tiết thêm một phần năng lượng. Ban đầu là điều chỉnh nhẹ nhàng, sau là dồn lực gồng lên chống lại cái nóng. Cứ như vậy, sức lực trong con ếch bị bào mòn dần, từng chút một.
Và rồi, khi dòng năng lượng cuối cùng cạn kiệt, con ếch cuối cùng cũng quyết định nhảy. Nhưng khi ấy, đã quá muộn. Đôi chân không còn sức để bật lên, nó đành nằm đó, tuyệt vọng, bất lực, và chết trong chiếc nồi nước tưởng như vô hại.
Nó chết không phải vì nước quá nóng. Nó chết vì không nhận ra giới hạn thật sự của chính mình. Nó chết vì đã đánh đổi tất cả niềm tin vào một khả năng thích nghi không bền vững.
Còn chúng ta?
Ta biết mình đang trì hoãn một bài học.
Ta biết mình đang trượt dần trong một thói quen xấu.
Ta biết mình đang chôn chân trong một công việc vô nghĩa, hay trong một mối quan hệ chẳng đi tới đâu.
Ta biết hết.
Nhưng ta vẫn nhủ:
"Mai làm cũng được."
"Chưa nghiêm trọng mà."
"Ráng chịu thêm chút nữa, rồi tính."
Hiệu ứng “Comfort Zone Fallacy” (ảo tưởng vùng an toàn) được nhiều nhà tâm lý học hành vi nhắc tới: con người có xu hướng thích nghi dần với sự bất ổn – miễn là nó đến chậm và âm thầm.
Não bộ khi quen với mức độ stress nhẹ sẽ kích hoạt cơ chế “bù trừ” thay vì “phản ứng”, khiến ta đánh mất khả năng phản kháng khi nguy cơ thực sự đến gần.
Giống như con ếch trong nồi nước âm ấm, chúng ta đang sống giữa một cuộc cách mạng công nghệ mà phần lớn chưa kịp cảm nhận độ nóng của nó.
Theo báo cáo McKinsey 2023, hơn 800 triệu việc làm trên toàn cầu sẽ bị thay thế bởi tự động hóa trong 10 năm tới.
Và người bị “luộc chín” đầu tiên, không phải là kẻ ngu ngốc – mà là người vẫn đủ thông minh để biết, nhưng không đủ khẩn thiết để hành động. Có lẽ đây là lúc nên xem lại toàn bộ hệ thống của bản thân.
Chúc bạn đủ tỉnh táo để rời khỏi những chiếc nồi đang đun, trước khi quá muộn. Vì trong một thế giới biến động không ngừng, sự chủ động chính là sự an toàn duy nhất còn lại.
- Sưu tầm vì quá hay -
