03/04/2020
Mô tả
Cây ráy g*i hay còn gọi là: củ chóc g*i, sơn thục g*i, rau mác g*i, rau chân vịt, khoai sọ g*i, cây cừa, k’lạng đờn (k’Ho).
Cây ráy g*i là cây thảo, thân nằm ngang, chia nhiều đốt. Lá mọc thẳng từ thân rễ, lá non có hình mũi tên, đầu nhọnm mắt có g*i gân ở giữa, phủ dầy g*i, gốc có bẹ. Cụm hoa là mọt bông mo, có cuống dài hơn hoặc bằng mo, có g*i; mo mở ở phần gốc và xoắn lại ở phần trên, trục hoa hình trụ ngắn, bao hoa có 4-6 thùy, nhị 4-6,chỉ nhị ngắn, bầu hình trứng. Quả mọng, có g*i ngắn ở đỉnh. Mùa hoa quả: tháng 3-4.
Tác dụng của củ ráy g*i
Ráy g*i lá non làm rau ăn, luộc hoặc muối dưa.
Theo kinh nghiệm nhân dân, ráy g*i thường được dùng chữa ho, đau bụng, phù thũng, tê thấp, lưng, đầu gối đau, bàn chân tê buốt, suy gan, di chứng do sốt rét. Dùng dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.
Trong kháng chiến chống Mỹ, bộ đội miền Đông Nam Bộ đã dùng rộng rãi ráy g*i để chữa viêm gan, vàng da, cơ thể suy nhược sau khi bị sốt rét có kết quả tốt. Năm 1973, xưởng dược X5 thuộc phòng quân y- B2 đã sản xuất viên ráy g*i, dùng điều trị trên lâm sàng và viên ráy g*i phối hợp với bột nghệ để làm thuốc ổ gan.
Ở Trung Quốc, ráy g*i được dùng chữa ho, phế nhiệt, nước tiểu vàng đỏ. Ở Malaysia, ráy g*i là một thành phần trong bài thuốc chữa ho. Ở Indonesia, nước hãm của rễ dùng cho đàn bà sau khi đẻ, nước sắc rễ và thân chữa các cơn đau thắt.
Các bài thuốc dân gian từ củ ráy g*i
Từ xa xưa, trong dân gian đã truyền tai nhau cách sử dụng cây ráy g*i để chữa các bệnh hiệu quả. Ráy g*i sau khi được thu hái, qua sơ chế có thể được dùng để chữa các bệnh như: ho do hen suyễn, đau họng, suy gan hay tê thấp…Tại sao vậy?
Theo Đông y, thân rễ ráy g*i có tính mát, vị cay, là một vị thuốc hay giúp giải độc, thanh nhiệt, lợi niệu, tán ứ, có thể chữa nhiều bệnh. Cây ráy g*i có thể chữa ho hen suyễn và nhiều bệnh
Bài thuốc chữa ho hen suyễn nhờ cây ráy g*i: Ráy g*i, hạt cải củ mỗi loại 12g, 20g lá dâu. các dược liệu trên đem sắc lấy thuốc uống hàng ngày, mỗi ngày 1 thang, ngày uống 2-3 lần.
Chữa tê thấp, bàn chân tê buốt: Ráy g*i, Cẩu tích, Huyết đằng, Kim cang, Ngưu tất, mỗi vị 12g. Sắc nước hoặc ngâm rượu uống.
Chữa thiên trụy (sa dái, thoát vị bẹn): Ráy g*i 12g, Hạt vải 10g, Lá trâu cổ 10g. Sắc với 400ml nước, còn 100ml, chia làm 2 lần, uống trong ngày
Chữa bạch đới, thống kinh, viêm thận, tiểu đục: Ráy g*i (toàn cây) 9-15g, sắc thuốc thang uống hoặc hầm với xương heo dùng
Chữa đau khớp do phong thấp, tổn thương do té ngã: Ráy g*i (toàn cây) 9-15g sắc uống hoặc dùng 60g ngâm trong nửa lít rượu, vừa uống trong vừa xoa ngoài
Ung nhọt, sưng quai bị: Ráy g*i tươi cả rể củ cọng lá giã nhuyễn đắp.
Trị viêm gan siêu vi B: Ráy g*i khô 20g, Diệp hạ châu (Chó đẻ thân xanh) 20g (tươi 40g), Cỏ mực 20g, Bạch hoa xà thiệt thảo (Cỏ lưỡi rắn) 20g, Bán chi liên (hoặc Xuyên tâm liên) 12g, Mã đề 20g, nấm Linh chi xay, tán mịn 12g. Dược diệu khô, rửa sạch, chặt nhỏ, thêm bột Linh chi và 2 lít nước, nấu sôi 30 phút, chắt ra chai uống thay nước trà trong ngày. Dùng 3 tháng trở lên
Làm nước tắm rửa chữa lở ngứa ngoài da: Dùng cả cây ráy g*i hoặc 1 phần thân rễ nấu nước rửa, sau rắc bột thân rễ lên chỗ da bị bệnh. Bài thuốc này chữa trẻ nhỏ da lở loét do thai độc hiệu quả.
Chữa viêm gan, xơ gan hiệu quả: Dùng 30g thân rễ ráy g*i khô (tươi khoảng 100g); trái dứa dại khô 30g (tươi 100g); chó đẻ răng cưa khô 10g (tươi 30g). Cho các vị vào nấu với 2.000 ml nước, đun nhỏ lửa khi nước còn 300 ml thì chắt ra. Chia 3 lần uống trong ngày. (Theo kinh nghiệm dùng các vị còn tươi tốt hơn dùng vị đã phơi khô).
Bài thuốc này chữa tê thấp, lưng, gối cẳng chân tê buốt : Dùng thân rễ ráy g*i, cẩu tích, kê huyết đằng, kim cang, ngưu tất, tỳ giải, mỗi vị 12g, sắc nước uống trong ngày.
Trị nám mặt do độc trong gan: Củ móp g*i tươi thái mỏng, đổ nước vào nồi ngập xâm xấp, đun sôi rồi để nguội, dùng nước để uống như nước trà, uống liên tục trong nhiều ngày. Có thể dùng xác đã nấu để nấu lại lần hai
Thanh nhiệt, giải độc: Củ móp g*i rửa sạch, xắt mỏng, phơi khô rồi đem sao thủ thổ, dùng một nhúm nấu nước sôi, uống như nước trà.
