26/04/2025
Hồi ký: Một Ngày Giỗ Mẹ Trong Chiến Tranh
Memoir: A Mother's Memorial Day During the War
---
Vào cuối năm 1968, thế kỷ trước, má tôi mắc phải một căn bệnh hiểm nghèo — bệnh ban bạch.
Vào thời ấy nghèo nàn và nhiều mê tín, nên người ta thường nói:
"Đau ban bạch là sạch nhà."
At the end of 1968, during the previous century, my mother fell gravely ill — suffering from a disease called "ban bach" (a severe form of measles).
Back then, life was harsh and filled with superstition. People often said:
"Ban bach wipes out a household."
Tuy cùng ở một thôn Mỹ Hội, nhưng vì xóm Giêng Nam của tôi lúc đó mất an ninh, bom đạn triền miên, nên gia đình buộc phải đưa má tôi lên Giêng Bắc để chữa trị.
Although we lived in the same Mỹ Hội village, due to the insecurity and constant bombings in our Giêng Nam hamlet, we had to move my mother to Giếng Bắc for treatment.
Ở Giêng Bắc, có một căn nhà bỏ hoang, vì chủ nhân — một cặp vợ chồng — đã qua đời.
Ngôi nhà ấy có hai người con sinh đôi, nhưng cũng đã rời đi:
Người anh theo lính Quốc gia Việt Nam Cộng hòa.
Người em theo lực lượng Quân Giải phóng.
In Giêng Bắc, there was an abandoned house, left empty after its owners had passed away.
The house had once belonged to twin brothers:
The elder joined the South Vietnam army (Republic of Vietnam Armed Forces).
The younger joined the Liberation Army.
Ngày giỗ mẹ họ, tôi còn nhớ như in.
Ban ngày, người anh — trong bộ quân phục lính quốc gia — cùng bốn, năm người đồng đội trở về làm giỗ.
Tôi, lúc đó chỉ là một đứa bé sáu, bảy tuổi, được các chú lính cho ăn cơm dừa nạo, uống nước dừa — món quà quê ngọt ngào giữa thời bom đạn.
I still vividly remember their mother's memorial day.
During the day, the elder brother, dressed in the national army uniform, returned home with four or five fellow soldiers to hold the memorial.
As a six or seven-year-old boy, I was delighted when they gave me sweet shredded coconut and fresh coconut water — simple but precious treats amid the war.
Đêm đến, khi cả thôn chìm trong im lặng, tôi bất ngờ thấy hai người lính trong bộ quân phục giải phóng.
Một người đứng ngoài canh chừng, một người lặng lẽ bước vào thắp nén nhang trên bàn thờ mẹ, rồi vội vàng rời đi trong bóng tối.
At night, as the whole hamlet sank into silence, I was startled to see two soldiers in Liberation Army uniforms.
One stood outside on guard, while the other quietly stepped inside, lit a single incense stick on the family altar, and quickly slipped away into the darkness.
Tôi còn quá nhỏ để hiểu hết.
Chỉ thấy lòng trĩu nặng một câu hỏi:
"Tại sao hai anh em ruột, sinh cùng một mẹ, mà ngày giỗ cũng không thể gặp nhau?"
Nhưng tôi chẳng thể thổ lộ cùng ai — má tôi đang đau nặng, thoi thóp trong căn buồng nhỏ.
I was too young to comprehend.
I could only feel a heavy sadness and silently wonder:
"How could twin brothers, born of the same mother, not meet even on her memorial day?"
I had no one to share these thoughts with — my mother was gravely ill, struggling to breathe in the small sleeping chamber.
---
Má Tôi Được Bình Phục
My Mother Recovered
Nhờ ơn Hồng Ân của Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế, nhờ sự tận tụy của các thầy thuốc làng, má tôi dần khỏe lại sau nhiều tháng trời vật vã.
Ngày được trở về Giếng Nam, má nắm chặt tay tôi, ánh mắt rưng rưng.
Thanks to the Divine Grace of the Jade Emperor, and the dedication of the village healers, my mother gradually recovered after months of struggle.
When she finally returned to Giếng Nam, she held my hand tightly, her eyes filled with tears.
Nhân đây, tôi xin ghi lòng tạc dạ:
Cảm ơn bà con xóm Giếng Bắc đã cưu mang má tôi.
Cảm ơn các thầy thuốc như chú Tống, chú Hiển, và những người thầy tận tụy, mà hôm nay nhiều người đã về bên kia thế giới.
Cảm ơn gia đình nhà Ngộ, nhà bà Giáo, ngôi nhà má tôi từng trú ngụ — nhà Hùng.
Cảm ơn Họ Đạo Trung Hội Cao Đài Bình Định, nơi luôn dang rộng vòng tay che chở.
Here, I would like to express my deepest gratitude:
Thank you to the kind villagers of Giếng Bắc who sheltered my mother.
Thank you to healers like Uncle Tống, Uncle Hiển, and others who have since passed away.
Thank you to the families of Mr. Ngộ, Mrs. Giáo, and Mr. Hùng, whose house gave my mother refuge.
Thank you to the Trung Hội Cao Đài Congregation of Bình Định, who extended their compassion and support.
---
Những Mất Mát Không Bao Giờ Quên
Losses That Time Cannot Heal
Nhiều năm sau, tôi hay tin:
Người em theo cách mạng đã hy sinh, để lại một người con gái nay đã trưởng thành, có gia đình.
Người anh theo quốc gia thì biệt tích, không rõ sống chết.
Years later, I learned that:
The younger brother, who had joined the revolution, had fallen in battle, leaving behind a daughter who has now grown up and has a family of her own.
The elder brother, who served in the national army, vanished without a trace — his fate unknown.
---
Tâm Tư Sau Năm Mươi Năm
Reflections After Fifty Years
Thưa quý vị, câu chuyện này là 100% sự thật trong đời tôi.
Cuộc chiến tranh Việt Nam — một cuộc huynh đệ tương tàn — đã chia cắt biết bao gia đình.
Hai anh em sinh đôi, cùng chung dòng máu, cùng thương mẹ, nhưng vì chiến tuyến đối nghịch, mà ngay cả ngày giỗ mẹ cũng không thể cùng nhau thắp một nén nhang...
Dear readers, this story is 100% true — a real part of my life.
The Vietnam War — a tragic civil war — tore countless families apart.
Twin brothers, born of the same blood, sharing the same love for their mother, yet separated by opposing sides, unable even to offer incense together on her memorial day.
Hôm nay, đất nước đã 50 năm thống nhất.
Nhưng nhìn quanh, tôi vẫn thấy đâu đó những mảnh hận thù còn sót lại.
Tôi buồn lắm... Buồn đến nao lòng...
Today, after fifty years of national reunification, I still see remnants of resentment lingering among our people.
It saddens me deeply... a sorrow that words can hardly express.
Câu chuyện này, tôi xin ghi lại để nhắc nhở chính mình và thế hệ sau:
Hãy biết trân trọng hòa bình. Hãy yêu thương nhau khi còn có thể.
I record this story as a reminder to myself and to future generations:
Treasure peace. Love each other while you still can.
---
Kết nối cùng tôi:
👉 www.facebook.com/XuNauThuongNho
👉 www.YouTube.com/
Kể Chuyện Xứ Nẫu
Xứ Nẫu mãi trong tim! 💙 Dù Bình Định & Phú Yên có đổi thay, hai tiếng "Nẫu ơi!" vẫn vẹn nguyên. Nhớ giọng nói chân chất, biển xanh, món ăn quê nhà, con người hào sảng. Xứ Nẫu không chỉ là nơi chốn, mà là ký ức, là tình thương! 🌊🌿
