08/07/2025
"KẺ ĂN KHÔNG HẾT, NGƯỜI LẦN CHẲNG RA"
---
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ, câu thành ngữ dân gian "kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra" vẫn giữ nguyên giá trị thời sự, không chỉ như một lời cảnh tỉnh về sự bất bình đẳng, mà còn gióng lên hồi chuông báo động về tình trạng lãng phí, từ cá nhân cho đến cấp độ quốc gia. Trên nền thực trạng lãng phí thực phẩm và tiêu dùng xa xỉ ngày càng gia tăng, tư tưởng tiết kiệm – vốn là giá trị cốt lõi trong văn hóa Việt – cần được khơi dậy và hành động một cách thực chất.
---
Lãng phí – vấn nạn xã hội và thách thức phát triển
Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), mỗi năm thế giới lãng phí tới 1/3 lượng thực phẩm sản xuất ra – tương đương khoảng 1,05 tỷ tấn. Trong khi đó, hàng trăm triệu người trên hành tinh vẫn đang thiếu ăn. Lãng phí không chỉ giới hạn ở thực phẩm mà còn lan rộng trong chi tiêu công, sử dụng tài nguyên, quản lý công sở, tổ chức sự kiện… Điều đáng lo ngại là lối sống xa xỉ, sính lễ nghĩa hình thức, sử dụng hàng hóa vượt quá nhu cầu thật đang dần trở thành trào lưu trong một bộ phận xã hội hiện đại.
---
Tiết kiệm – đạo đức lớn, quốc sách lớn
Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài viết công bố tháng 6/2025 đã nhấn mạnh: tiết kiệm và chống lãng phí là hai trụ cột của phát triển bền vững. Đây không chỉ là trách nhiệm của cá nhân mà còn là bổn phận của mọi cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp. Tổng Bí thư khẳng định: "Tiết kiệm phải trở thành tự giác, tự nguyện, thành văn hoá hàng ngày trong từng người dân, từng công chức, từng cơ sở chính trị xã hội."
Tư tưởng này được soi chiếu từ tấm gương Chủ tịch Hồ Chí Minh – người coi tiết kiệm là một đức tính lớn. Người dạy rằng "xa xỉ có tội với tổ quốc, với đồng bào", và "một đồng cũng không được tiêu nếu không thật sự cần thiết". Trong lịch sử, chính nhờ tiết kiệm mà cả dân tộc vượt qua giặc đói, giặc ngoại xâm, dồn sức cho kháng chiến, và tạo dựng nội lực phát triển đất nước.
---
Thực trạng và cảnh báo hiện nay
Mặc dù hệ thống pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí đã được thiết lập và hoàn thiện – với Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí (2013), các chỉ thị của Bộ Chính trị như 27-CT/TW (2023), 42-CT/TW (2025) – nhưng trên thực tế, hiệu quả triển khai vẫn còn thấp. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức vẫn lãng phí thời gian làm việc, ngân sách bị chi sai, tài sản công bị sử dụng không đúng mục đích. Trong xã hội, lối sống thích phô trương, tiêu xài hoang phí vẫn hiện hữu, đặc biệt ở giới trẻ.
Những sự kiện tổ chức xa hoa, những mâm cỗ thừa mứa, những bữa tiệc sinh nhật tiền triệu cho trẻ em… đã vô tình phản chiếu sự mất cân đối trong tiêu dùng. Trong khi đó, ngoài cổng nhà hàng, vẫn còn những người nhặt ve chai, những đứa trẻ chưa đủ bữa cơm no.
---
Hành động – từ cá nhân đến quốc gia
Để không còn cảnh "người ăn không hết, kẻ lần chẳng ra", cần một chiến lược đồng bộ:
1. Từ mỗi cá nhân: hãy bắt đầu bằng việc tiết kiệm thực phẩm, điện nước, thời gian. Đừng để những phần ăn thừa trở thành tội lỗi trong khi người khác còn đói.
2. Trong mỗi tổ chức: cần minh bạch tài chính, tránh chi tiêu hình thức; tổ chức hội họp đơn giản, không phô trương.
3. Với toàn xã hội: cần xây dựng lại văn hoá tiêu dùng lành mạnh, lan tỏa tinh thần tiết kiệm như một giá trị đạo đức, không chỉ là hành vi kinh tế.
4. Về mặt chính sách: cần hoàn thiện cơ chế hậu kiểm, xử phạt nghiêm các hành vi gây thất thoát ngân sách và tài sản công. Đồng thời, tuyên dương, khen thưởng những tấm gương thực hành tiết kiệm hiệu quả.
---
Kết luận
Câu chuyện "kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra" không chỉ còn là thành ngữ dân gian, mà đã trở thành vấn đề đạo đức – kinh tế – chính trị của thời đại. Muốn xây dựng một xã hội văn minh, thịnh vượng và phát triển bền vững, trước tiên mỗi người Việt Nam cần học lại bài học căn bản nhất: biết tiết kiệm và biết sẻ chia. Tiết kiệm không chỉ là sống khéo, mà còn là sống có trách nhiệm với cộng đồng, với đất nước và với tương lai của chính chúng ta.
