26/06/2025
ĐAU ĐẦU GỐI Tre Georgia Magazine
Tác giả: Tuan L. Bui, MD (Georgia)
Vietnamese American Healthcare Professionals Association of Georgia, Inc.
-----
NGUYÊN NHÂN PHỔ BIẾN GÂY ĐAU ĐẦU GỐI LÀ GÌ?
Đau đầu gối là một vấn đề rất phổ biến và có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng khi xảy ra. Nếu không được điều trị, nó sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày của bạn và làm thay đổi cuộc sống của bạn. Đầu gối của bạn được cấu tạo từ một cấu trúc rất phức tạp gồm xương, sụn, dây chằng và chất lỏng dạng gelatin để bôi trơn.
bạn bị đau đầu gối, nhưng một số nguyên nhân phổ biến nhất là do chấn thương liên quan đến thể thao như xoay vặn hoặc va chạm mạnh. Những chấn thương này có thể làm tổn thương các cấu trúc dây chằng như ACL/PCL (dây chằng chéo trước và/hoặc sau). Những cấu trúc này rất quan trọng trong việc giữ vững khớp khi xoay hoặc chuyển động tại chỗ. Dây chằng bên trong (medial) và bên ngoài (lateral) cũng thường bị tổn thương và chúng giúp ổn định khớp khi có áp lực từ hai bên (uốn cong sang hai bên).
Một cấu trúc khác rất phổ biến thường bị tổn thương là sụn chêm (meniscus). Những chấn thương này thường do tác động mạnh kết hợp với xoay vặn. Có hai sụn chêm trong đầu gối giúp ổn định, đồng thời đệm cho khớp và bảo vệ lớp sụn và xương (Hình 1). Khi một trong những cấu trúc này bị tổn thương, chúng có thể tự lành lại, nhưng nếu bị tổn thương nghiêm trọng, có thể cần can thiệp phẫu thuật để phục hồi hoặc loại bỏ phần hư hại. Những ca phẫu thuật này thường được thực hiện bằng phương pháp nội soi với các vết mổ nhỏ và kỹ thuật xâm lấn tối thiểu.
Tuy nhiên, nguyên nhân phổ biến nhất gây đau đầu gối, đặc biệt ở người lớn tuổi trên 50, là thoái hóa khớp (viêm xương khớp). Có nhiều loại viêm khớp khác nhau, nhưng loại phổ biến nhất là thoái hóa khớp - một quá trình hao mòn tự nhiên của không gian khớp. Khi bạn sử dụng đầu gối mỗi ngày, dịch khớp (dịch hoạt) giúp bôi trơn cho các chuyển động. Nhưng theo thời gian, cơ thể không còn sản xuất đủ lượng dịch này như khi còn trẻ. Do đó, khả năng bôi trơn giảm và ma sát tăng lên. Lớp sụn khớp – là bề mặt trơn láng bao phủ đầu xương - bắt đầu bị mòn dần. Khi lớp bảo vệ này bị tổn thương, xương sẽ cọ xát vào nhau gây ra đau đớn dữ dội (Hình 2-3).
Một phàn nàn phổ biến khi quá trình này bắt đầu là đau mỗi khi cử động đầu gối – chẳng hạn như khi đứng dậy từ tư thế ngồi, hoặc không thể gập đầu gối và quỳ xuống sàn. Thường thì đầu gối cũng nhạy cảm với thay đổi áp suất khí quyển, chẳng hạn như khi thời tiết thay đổi, mưa đến hoặc trời trở lạnh khiến cơn đau gia tăng. Béo phì cũng là một yếu tố khiến khớp bị hao mòn nhanh hơn. Mỗi cân nặng dư thừa sẽ tạo thêm khoảng 4 cân áp lực lên đầu gối. Vì vậy, duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn uống và tập luyện là bước quan trọng để ngăn ngừa thoái hóa khớp sớm.
KHI NÀO BẠN NÊN TÌM ĐẾN SỰ TRỢ GIÚP CHUYÊN MÔN VÀ ĐI KHÁM BÁC SĨ?
Nếu bạn bị chấn thương cấp tính chỉ xảy ra trong vòng một đến hai tuần, hãy thử nghỉ ngơi, chườm đá và kê cao chân. Nếu cần thiết, bạn có thể dùng một số loại thuốc không kê đơn như ibuprofen hoặc Tylenol. Đây là những loại thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) có tác dụng giảm đau hiệu quả. Ibuprofen, naproxen và Voltaren thường kiểm soát viêm tốt hơn nhưng cũng có thể gây ra tác dụng phụ như viêm dạ dày (đầy hơi, đau ngực, khó chịu ở bụng). Voltaren có sẵn ở dạng gel bôi ngoài da, giúp tránh tác động lên dạ dày vì được thoa trực tiếp lên vùng bị ảnh hưởng, từ đó giảm nguy cơ gây tác dụng phụ. Lidocaine dạng bôi ngoài là một lựa chọn khác. Tuy không có tác dụng chống viêm nên không điều trị nguyên nhân gây đau, nhưng có thể giúp giảm triệu chứng nhờ tác dụng gây tê. Tylenol cũng thường được dùng, mặc dù là một loại giảm đau, không chống viêm hiệu quả bằng NSAIDs. Tuy nhiên, Tylenol ít gây tác dụng phụ lên đường tiêu hóa hơn, do đó an toàn hơn, đặc biệt là với người lớn tuổi.
Nếu các triệu chứng kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bác sĩ có thể kê các loại thuốc mạnh hơn và chỉ định chụp X-quang và/hoặc MRI. Thông thường, X-quang sẽ được thực hiện trước để đánh giá tình trạng xương và không gian khớp (Hình 4). Tuy nhiên, X-quang có một số hạn chế, vì vậy bác sĩ có thể chỉ định thêm MRI để quan sát rõ hơn các mô mềm, cấu trúc sâu bên trong khớp như dây chằng, sụn, v.v. (Hình 4).
CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ ĐAU ĐẦU GỐI LÀ GÌ?
Thông thường, bước điều trị đầu tiên là nghỉ ngơi, chườm đá và kê cao chân. Các loại thuốc bôi ngoài hoặc thuốc uống cũng có thể hỗ trợ giảm đau. Nếu bạn đã thử những biện pháp này nhưng không hiệu quả, bác sĩ có thể kê thuốc mạnh hơn theo toa và giới thiệu bạn đến trị liệu vật lý. Các chuyên gia vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bạn các bài tập vận động giúp tăng cường xương, dây chằng, cơ và thậm chí cả sụn. Họ sẽ đảm bảo bạn thực hiện đúng động tác và hướng dẫn bạn cách tiếp tục luyện tập tại nhà để đạt hiệu quả lâu dài.
Nẹp đầu gối cũng có thể được sử dụng, đặc biệt nếu bạn cảm thấy khớp không vững. Dù không có tổn thương cấu trúc rõ rệt, cơn đau có thể khiến bạn cảm thấy đầu gối lỏng lẻo hoặc không chắc chắn. Khi cơ thể phản ứng với cơn đau, bạn sẽ vô thức tránh đè lên khu vực đó, dẫn đến cảm giác mất ổn định. Một số người cảm thấy đầu gối kêu “lục cục” hoặc “rắc rắc”. Nếu không kèm theo đau, điều này khá phổ biến và không đáng lo. Tuy nhiên, nếu có đau kèm theo, đó có thể là dấu hiệu tổn thương bên trong khớp. Lúc này, MRI có thể hữu ích để xác định tổn thương các cấu trúc như dây chằng hoặc sụn, và có thể cần phẫu thuật nếu điều trị bảo tồn không hiệu quả.
Đôi khi, bác sĩ có thể đề xuất tiêm steroid nội khớp, một loại thuốc chống viêm mạnh. Đây là chất tự nhiên trong cơ thể nhưng khi bổ sung thêm vào khớp, có thể giảm đau và viêm rõ rệt. Một số trường hợp chỉ cần phẫu thuật nội soi ít xâm lấn để sửa chữa mô mềm bị tổn thương thông qua các cổng nhỏ, quan sát bằng màn hình như chơi trò chơi điện tử (Hình 5).
Tuy nhiên, nếu đau do thoái hóa khớp (osteoarthritis) thì phẫu thuật nội soi thường không hiệu quả lâu dài. Nếu bạn đã thử thuốc, vật lý trị liệu, giảm cân hoặc tiêm corticosteroid mà vẫn không cải thiện, các lựa chọn khác bao gồm nẹp chuyên dụng để giảm áp lực lên khớp hoặc tiêm chất bổ sung dịch khớp (viscous supplementation).
Một số người cũng sử dụng thực phẩm bổ sung như nghệ, gừng, glucosamine, chondroitin, vitamin D, nhưng hiệu quả chưa được chứng minh rõ ràng. Tiêm acid hyaluronic - chất có sẵn trong khớp - giúp bổ sung dịch và đệm cho khớp, thường tiêm mỗi tuần trong 3-5 tuần, hiệu quả có thể kéo dài từ 6 tháng đến vài năm.
Các lựa chọn khác là tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) hoặc tế bào gốc, được lấy từ máu của chính bạn rồi tiêm lại vào khớp. Tuy nhiên, bằng chứng khoa học chưa đủ mạnh và bảo hiểm thường không chi trả cho các phương pháp này.
Cuối cùng, thay khớp gối là phương án điều trị sau cùng đối với thoái hóa khớp. Bác sĩ sẽ loại bỏ hoàn toàn khớp bị tổn thương và thay bằng khớp nhân tạo (Hình 6).
Đây không phải là phẫu thuật xâm lấn tối thiểu và cần một vết mổ lớn, thời gian phẫu thuật khoảng 1 tiếng. Bệnh nhân có thể gây mê toàn thân hoặc gây tê tủy sống. Gây mê toàn thân khiến bạn hoàn toàn mất ý thức nhưng dễ gây buồn nôn, lờ đờ, mất trí nhớ tạm thời và táo bón. Gây tê tủy sống là một mũi tiêm vào cột sống có chứa thuốc gây tê, giúp bạn mất cảm giác từ thắt lưng trở xuống trong quá trình phẫu thuật. Phương pháp này có ưu điểm là thời gian hồi phục nhanh hơn và ít tác dụng phụ hơn so với gây mê toàn thân.
Hiện nay, hầu hết các ca phẫu thuật thay khớp gối đều được thực hiện trong ngày, tức là bệnh nhân có thể về nhà trong cùng ngày. Phục hồi tại nhà thường hiệu quả hơn vì môi trường quen thuộc. Vật lý trị liệu ngoại trú vẫn được khuyến nghị và thường có người đến tận nhà hỗ trợ trong những tuần đầu sau mổ. Dù là phương án cuối cùng, nhiều bệnh nhân có kết quả rất khả quan và hài lòng trong vòng 3 tháng, mặc dù cần đến một năm để hồi phục hoàn toàn.
---
Nếu bạn muốn được thăm khám và đánh giá tình trạng đau đầugối hoặc muốn trao đổi thêm về các phương pháp điều trị, vui lòng liên hệ với phòng khám của tôi để đặt lịch tư vấn chính thức.
Tuan L. Bui, MD
OrthoAtlanta / Piedmont Orthopedics
Điện thoại: 678-957-0757
https://www.orthoatlanta.com/providers/tuan-l-bui-md
-----
Báo Trẻ số 926 - Phát hành ngày 20 tháng 6 năm 2025
