Dishanirdesh Plus (2025)

01/10/2025

https://youtu.be/ovu6H1ftr8E?si=KqdgAFKlZrY2cE94

'जेनजी' देखि बुमर पुस्तासम्म ! अगाडीको बाटो के ? आत्मनिरीक्षण (self introspection) को दसै मनाऔ ।

01/10/2025

जेन–जी उमेर मात्र होइन, भावना पनि हो । समयको पदचाप पनि हो । समयको पदचाप सुन्न नसक्ने देश, समाज र मानिसले त्यसको मूल्...

29/09/2025

जेन–जी उमेर मात्र होइन, भावना पनि हो । समयको पदचाप पनि हो । समयको पदचाप सुन्न नसक्ने देश, समाज र मानिसले त्यसको मूल्य चुकाउनुपर्छ । नेपालमा भएको जेन–जी आन्दोलनका सकारात्मक र नकारात्मक पत्रहरू (लेयर) बिस्तारै खुल्दै जाने नै छन् ।

पोखरीभन्दा ठूलो माछा हुन सक्दैन । तर, पोखरीमा जमेको फोहोर बढार्न जेन–जी आन्दोलनले नेपाली समाजलाई साँच्चिकै प्रेरित गर्‍यो भने त्यो नेपाली इतिहासकै एक सफल योगदान प्रमाणित हुनसक्नेछ । तर, जब हामी सफलताको कुरा गर्छौं, हामीले ‘सीमितता’ शब्द बिर्सनु हुँदैन ।

जवानीमा म ‘सपना’ शब्दको अत्यधिक प्रयोग गर्थें । समयक्रममा मेरा सपनाहरूको रङ फिक्का हुँदै गयो । उमेर बढ्दै जाँदा मैले सपना शब्द थोरै र ‘सम्भावना’ शब्दको धेरै प्रयोग गर्न थालेँ । जीवनको त्यो कालखण्डमा म, गोपाल योञ्जनको शब्द / संगीतमा नारायण गोपालले गाएको गीत गुनगुनाउँदै हिँड्न थालेँ:

‘विपना नभई बाँचिदिने मभित्रका मेरा सपना
म मरे पनि रहिरहने मेरा प्यारा प्यारा सपना
आँसुसितै पग्ली झर्ने, हाँसोभित्रै खेलिरहने
प्रेम नपाई रोजी हिँड्ने ती अधुरा मेरा सपना
भावनामा अल्झिरहने, कल्पनामा बल्झिरहने
जीवन नपाई खोजी हिँड्ने ती पुराना मेरा सपना’

जेन–जी उमेर मात्र होइन, भावना पनि हो । समयको पदचाप पनि हो । समयको पदचाप सुन्न नसक्ने देश, समाज र मानिसले त्यसको मूल्...

16/09/2025

अब त्यो दिनसम्म म
‘बुद्ध वाज बर्न इन नेपाल’ भन्ने छैन
जुन दिनसम्म त्यसो भन्न
मलाई सरम लाग्ने छैन !

--------

विश्वविख्यात एक्सन हिरो जेट लीलाई मैले सोधेको थिएँ– हिंसा र प्रतिहिंसा, आतंककारी र स्वतन्त्रता सेनानी, आक्रमण र प्रतिरक्षाबीचको फरक के हो ?

जेट लीले लामो सास तानेर भने– 'मेरो लागि यो सवालको जवाफ सजिलो छैन । मैले सिनेमामा यीमध्ये केही भूमिका निर्वाह गरेर हेरी पनि सकेँ । हिंसा कसले सुरु गर्‍यो भन्ने पृष्ठभूमि महत्त्वपूर्ण छ । म बुद्ध धर्ममा विश्वास राख्छु । कर्मको सिद्धान्त र पुनर्जन्ममा विश्वास राख्छु । म हिंसा र प्रतिहिंसालाई स्वीकार गर्न सक्दिनँ । तर, हिंसाका बहुआयामिक जटिलतालाई बुझ्न सक्छु । मलाई लाग्छ, जबसम्म हामी शान्तिपूर्ण ढंगले सत्ता बदल्न सक्छौँ, त्यही बाटो नै सबैभन्दा उपयुक्त हो । मानव इतिहासले हामीलाई पटक–पटक यही सिकाएको छ । इतिहासले सिकाएको कुरा सिक्नु, नसिक्नु हाम्रै हातमा छ ।'

बितेको एक हप्तामा जे–जति घट्यो, त्यसलाई ठ्याक्कै समात्न सकिरहेको छुइनँ । कहिलेकाहीँ एक हप्तामा यति धेरै हुन्छ, ज....

15/09/2025

म हिंसालाई स्वीकार गर्ने छैन
चाहे त्यो मेरा दुश्मनमाथि नै किन नहोस्।
म मृत्युको बदला, मृत्युले लिने छैन,
म तोडफोडको जवाफ, तोडफोडले दिने छैन!

तिमी संग डराएर यस्तो भनेको होइन,
कायर भएर यस्तो भनेको पनि होइन,
बदला लिन नसक्ने कमजोर भएर
यस्तो भनेको होइन।

यी काम हामीले अनेक जन्ममा
अनेक पटक गरेर हेरीसक्यौँ।
निर्दोषहरुलाई मारेर
हामीले हेरीसक्यौँ।

आफुलाई मार्न आउनेलाई
मारेर पनि हामीले हेरीसक्यौँ,
आफैँ मरेर पनि हामीले हेरीसक्यौँ।

७ दशकमा ७ थान संविधान
जलाएर पनि हामीले हेरीसक्यौँ।

घरलाई खरानी बनाएर,
खरानीबाट फेरी घर बनाएर—
सबै थोक गरेर हेरीसक्यौँ।

म हिंसालाई स्वीकार गर्ने छैन,
चाहे त्यो मेरो दुश्मनमाथि नै किन नहोस्।
मेरो परिवार, टोलछिमेकमाथि हिंसा
स्वीकार्ने त सवाल नै उठ्दैन।

अब त्यो दिनसम्म म
“Buddha was born in Nepal” फुक्दै हिडने छैन —
जुन दिनसम्म त्यसो भन्दा
मलाई शरम लाग्ने छैन!

म हिंसालाई स्वीकार गर्ने छैन,
तिमीलाई कठघरामा उभ्याएर
हिसाब नमागी छोड्ने छैन!
दण्डहीनतालाई स्वीकार गर्ने छैन!

एक पटक विश्वप्रसिद्ध एक्सन हिरो जेट लीलाई मैले सोधेको थिएँ — ‘ हिंसा र प्रतिहिंसा, आतंककारी र स्वतन्त्रता सेनानी, आक्रमण र प्रतिरक्षाबीच फरक के छ ? ‘
जेट लीले लामो सास तानेर भने— ‘ मेरो लागि यो सवालको जवाफ सजिलो छैन। किनभने मैले सिनेमामा यीमध्ये कयौ भूमिका निर्वाह गरेर हेरी पनि सके। मेरो मनको कुरा भन्छु है .. ‘

( आज सांझ शिलापत्रमा प्रकासित हुने हाम्रो स्तम्भ Uncut को एक अंश हो यो कविता । प्रेरणादायी संस्था ‘टिच फर नेपाल’ को प्रमुख कार्यकारी एवम मेरो अध्यात्मिक बहिनी स्वस्तिका श्रेष्ठको फेसबुक स्टाटसमा अंग्रेजीमा लेखेको कविताबाट प्रेरित भएर यो कविता नेपालीमा लेखेको हु । मेरा लागी यो कविता किशुनजीको छाता र सुराही जलाउन समेत बाकी नराखे पछीको पिडा र संकल्प पनि हो )

- Vijay Kumar Panday