23/02/2025
ယခု လပိုင်းတွင် မျက်စိဝါ၊ ဆီးဝါ၊ အသားဝါ၍ လာပြကြသည့် လူနာများလာပါသည်။
ထိုသူများကို စစ်ဆေးကြည့်သည့်အခါ အသည်းရောင်အသားဝါရောဂါ “အေပိုး” ရှိကြောင်း စစ်ဆေးတွေ့ရှိရပါသည်။
အသည်းရောင်အသားဝါ “A ပိုး” “B ပိုး” “C ပိုး” “D ပိုး” နှင့် “E ပိုး” ဟူ၍ ရှိရာတွင် အသည်းရောင် အသားဝါ “A ပိုး” နှင့် “E ပိုး” မှာ အသည်းရောင်အသားဝါပိုးရှိသူ၏ မစင်မှတဆင့် တိုက်ရိုက်/သွယ်ဝိုက်၍ အစားအသောက်များမှတဆင့် (သို့) ယင်နားစာများမှတဆင့် (သို့) ရေမှတဆင့် ကူးစက်နိုင်ပါသည်။
ကူးစက်မှုအခြေအနေမှာ outbreak အသွင်မဟုတ်သေးသော်လည်း ကူးစက်မှုနှုန်း ခပ်စိပ်စိပ်တွေ့လာရသည့်အတွက် အများဆုံးရောဂါပိုးဖြန့်နေသည့်နေရာ/ကူးစက်နေသည့်ရောဂါနေရာများကို ရှာဖွေတားမြစ်ရန် လိုအပ်ပါမည်။
အသည်းရောင်အသားဝါ “A ပိုး” သည် အများစုမှာ ပြင်းထန်ရောဂါ လက္ခဏာမပြသော်လည်း ကလေးငယ်များ၊ ခန္ဓာကိုယ်ခုခံစွမ်းအားကျနေသူများ၊ အရက်စွဲသောက်နေသူများ၊ အသည်းရောဂါအခံရှိနေသူများတွင် ရောဂါပြင်းထန်နိုင်၍ အသက်သေဆုံးနိုင်ပါသည်။
အသည်းရောင်အသားဝါ ရောဂါ “A ပိုး” မှာ အနားယူ၍ supportive treatment ပေးပြီး ပြန်လည်ပျောက်ကင်းနိုင်ကာ နာတာရှည် အသည်းခြောက်၊ အသည်းကင်ဆာ မဖြစ်နိုင်၍ အရမ်းစိတ်ပူရန်မလိုပါ။
မဖြစ်သေးသူများ ကာကွယ်ဆေးထိုး၍ ကာကွယ်ထားနိုင်ပါသည်။
——————————————————————————
“အသည်းရောင် အသားဝါ ရောဂါ A ပိုး နှင့် E ပိုး အကြောင်း”
* လူတစ်ဦးမှ.. တစ်ဦးသို့ ... အများသို့.. ရောဂါပိုး ကူးစက် ပြန့်ပွားနိုင်ပါသည်..
(A ပိုးက E ပိုးထက် ပို၍ ကူးစက်လွယ်ပါသည်)
* ဖွံဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ.. ကျေးလက်ဒေသများ.. တွင် အဖြစ်များပါသည်..
* လူတိုင်းတွင် ဖြစ်နိုင်ပါသည်..
- A ပိုးသည် ကလေးငယ်များတွင် ဖြစ်ပွားမှုပိုများပြီး..
- E ပိုးသည် ၁၅ နှစ်မှ ၄၀ နှစ်အတွင်း ဖြစ်ပွားမှု ပို၍များပါသည်..
* A ပိုးသည် ရောဂါပိုး တစ်ခါဝင်ခဲ့ပြီးပါက နောက်တစ်ခါ ထပ်မဖြစ်တော့ဘဲ တစ်သက်တာ ရောဂါပြီးနိုင်ပါသည်..
* နာတာရှည် အသည်းရောဂါများ (အသည်းခြောက်ခြင်း.. အသည်းကင်ဆာ..) မဖြစ်သွားနိုင်သည့်အတွက် A ပိုး.. E ပိုးကြောင့် အသည်းရောင်ရောဂါ ဖြစ်ကြောင်းသေချာသိရှိပါက စိုးရိမ်စရာ မရှိပါ..
***************************************************
** ရောဂါ ကူးစက်နိုင်သော နည်းလမ်းများ..
* ရောဂါပိုးပါဝင်သော မစင်မှတဆင့်.. ပါးစပ်သို့.. တိုက်ရိုက်ဖြစ်စေ.. သွယ်ဝိုက်၍ ဖြစ်စေ.. ကူးစက်နိုင်ပါသည်.. (F***l - oral route)
* လူအစုလိုက်.. အပြုံလိိုက် ရောဂါပိုးကူးစက် (outbreaks) ဖြစ်သွားနိုင်ပါသည်..
(ရောဂါပိုး ရှိနေသော မစင်နှင့် သောက်သုံး ရေများထိတွေ့နေခြင်းသည် အဓိကဖြစ်ပါသည်)
* မူကြိုကျောင်းများ.. စာသင်ကျောင်းများ.. ဘော်ဒါဆောင်များ.. လူအများစုဝေးနေထိုင်သည့် နေရာများတွင် အချင်းချင်း ရောဂါပိုး အလွယ်တကူကူးစက်နိုင်ပါသည်.. (Person to person contact..)
**********************************************
** ရောဂါ လက္ခဏာများ..
* ကလေးငယ် အများစုမှာ ရောဂါ လက္ခဏာ မပြဘဲ အလိုအလျောက် ပျောက်ကင်း သွားကြပါသည်.. အသက် ၆ နှစ် အထက်တွင် ၈၀ % ခန့် ရောဂါလက္ခဏာ ပြတတ်ပါသည်..
* ဖျား.. ကိုယ်လက်မအီမသာဖြစ်..
* အစားအသောက်ပျက်.. ပျို့.. အန်..
* ဗိုက်နာ.. မျက်စိဝါ.. အသားဝါ.. ဆီးဝါ..
* စမ်းသပ်ကြည့်လျှင် အသည်းကြီးနိုင်ပါသည်..
* အသည်း enzymes များ များစွာတက်နေနိုင်ပါသည်…
* ရောဂါ ပြင်းထန်မှု မရှိသလောက် နည်းပါးသော်လည်း ရုတ်တရက် အသည်းပျက်စီး၍ အသက်ဆုံးရုံးသွားနိုင်ပါသည်..
- A ပိုးတွင် < 1%..
- E ပိုးတွင် 0.5 - 4 %..
- ကိုယ်ဝန်ဆောင် မိခင်တွင် 20 - 25 %.. ရှိပါသည်..
* ခန္ဓာကိုယ် ဖွံ့ဖြိုးမှု ပုံမှန်အောက် ကလေးငယ်များ၊ အရက်စွဲသောက်နေသူများ၊ ခန္ဓာကိုယ် ခုခံစွမ်းအားကျနေသူများ၊ နဂို အသည်းရောဂါ အခံ ရှိနေသူများ ပို၍ ရောဂါပြင်းထန် နိုင်ပါသည်..
**********************************************
** ရောဂါပိုး အတည်ပြုခြင်း..
* ရောဂါပိုးရှိကြောင်း သွေးဖောက် စစ်ဆေး၍ သိရှိနိုင်ပါသည်..
- A ပိုးအတွက် anti HAV Ig M positive
- E ပိုးအတွက် anti HEV Ig M positive
**********************************************
** ကုသခြင်း..
* ရောဂါ လက္ခဏာ မပြင်းထန်သူများ အိမ်တွင် အနားယူ၍ အာဟာရ.. ရေ.. အရည်.. များများသောက်သုံးခြင်းဖြင့် ၄ ပတ်မှ ၆ ပတ်အတွင်း အလိုအလျောက် ပျောက်ကင်းသွား နိုင်ပါသည်..
* ရောဂါပြင်းထန်သူများ ဆေးရုံတက်၍ အနီးကပ်စောင့်ကြည့် ကုသမှု ခံယူရပါမည်..
* အရက်.. မူးယစ်ဆေး.. ဆေးလိပ်.. ပြင်းထန်သည့် ဆေးဝါးများ သုံးစွဲခြင်း ရှောင်ရပါမည်..
**********************************************
** ကာကွယ်ခြင်း..
* A ပိုးကို ကာကွယ်ဆေး ၂ ကြိမ် ထိုး၍ ကာကွယ်နိုင်ပါသည်..
- ၁ နှစ်သားမှ စ၍ ကာကွယ်ဆေး ထိုးနိုင်ပါသည်..
- ပထမအကြိမ် ထိုးပြီး ၆ လ မှ ၁ နှစ်အတွင်း ဒုအကြိမ် ဆေးထပ်ထိုးရပါမည်..
* E ပိုးအတွက် ကာကွယ်ဆေး မထွက်သေးပါ..
* အစာမစားမှီ.. အိမ်သာတက်ပြီးတိုင်း.. လက်ကို စင်ကြယ်စွာ ဆေးကြောပါ..
* သန့်ရှင်းသော ရေ.. အရည်ကိုသာ သောက်သုံးပါ..
* အသီးအရွက်များကို သန့်ရှင်းစွာ ဆေးကြောပြီးမှ စားသုံးပါ..
* ယင်နားစာများ စားသုံးခြင်းမှ ရှောင်ကျဉ်ပါ..
* အသား.. ငါး.. တို့ကို ပွတ်အောင်ပြုတ်.. ကြော်.. ပေါင်း.. ချက်.. ပြီးမှသာ စားသုံးပါ..
* ရေလောင်းအိမ်သာ.. ယင်လုံအိမ်သာ.. ကိုသာ အတတ်နိုင်ဆုံး သုံးစွဲပါ..
**********************************************
* မျက်စိဝါ.. ဆီးဝါ.. အသားဝါလာပါက.. အသည်းရောင်ပြီ ဆိုသည်ကို သိရှိနိုင်ကြပြီး အသည်းရောင်ပိုးများ ရှိ/မရှိ စစ်ဆေးရပါမည်။
* တကိုယ်ရေ သန့်ရှင်းရေး ဂရုစိုက်၍ သောက်ရေသန့်၊ သန့်ရှင်းသောအစားအစာတို့ကိုသာ စားသုံးပြုမူနေထိုင်ခြင်းဖြင့် အသည်းရောင် အသားဝါ A ပိုး.. E ပိုး.. ဖြစ်ပွားခြင်းမှ ကာကွယ်နိုင်ပါသည်။
Dr. Min Aung Shan
Dr. Min Aung Shan
