18/10/2024
UMO TWENDA
IFYAKUMONA KU MEENSO
Umunandi umo alenjipusha ico shino nshiku njikalile tondolo ukwabula ukushimika utwa mulya twenda. Natiile mukwai “Mwikala-patalala, mwine apatalalika”. Tondolo nao muusuma!” Kuubala waumfwako na ku banoobe, elyo ilyashi liwama.
Icishinka cakuti amalaiti nga balepimisha, awe ne lyashi abantu nomba abashimika bonse bapimishafye. Abashifilwafye ni balya bamukukuulu abo amafoni yabo tayashimapo na kushima. Beena umo shaceela tabacinja imbila sha kwibilamo abantu. Na leelo baleti “Ulupiya lwa balanda nalufuma, tumeeni tumwebe ifyakucita!” Nalimo abati, “Tulepanga ulupiya lwa majiki, nga mwacitila umu ninshi mwanonka epela, Trump kuli imwe akabafye coola-boyi.”
Bulya bushiku umwaice wandi Ozo alebepusha ico bashipangilako amalaiti, ameenshi na mafuta ya muli bamotoka, ifilecuusha abekala-caalo, ukubomfya majiki. Pantu ino nsh*ta nga bawiina nga Elon Musk. Awe nakalya tababweesha ma meseji ukufika na leelo. Nga bakwibila babiikapo no kutumfya abati, “Pwanku!”
Ukubwelela ku lyashi yemwe.
Twafika mu komboni limo ifi muno Ndola umo ine na Ozo twaletandalila utwishikulu. Cilya twafika pa mwinshi, twamona banamaayo nabalongana. Twati ni ifi nalimo abanensu balebulwa ifyakucita, balepaanga ifibwanse apali ponse. Ulwambo pa miikalile lufulile ngo mucanga.
Kamo pa twishikulu katubutukila ukwisa tusengela, akati:
KESHIKULU: “Bashikulu, ba Chisala naabalwala.”
INE: “Nga cinshi cashupa ku mukashana wandi?”
KESHIKULU: Baleifwenyafwenyafye na ukulila bushiku bonse mpaka bwaca. Abanaabo abati bali na mang'a mu nkanda nga kwati bapitile muli mashini ya mu buuca. Tabamona tulo nangu panoono. Nefwe tulepungila pamo kwati nalimo eko twaali. Ingileni mu bamone. Eifi mwamona abanabo bonse bakungene nga ba mwankole pano, beshile mu kubapempula. Natufilwa na ukulya!
Akaceena ka tusabi twasasa katuposesha ku mwinshi uko twakonteeme pa kwingila kwati tuleeya mu taanelo. Nakuba eto aalefwaya ukulya ilyo talailetelela.
Panshi nabanshikapo akabutanda ka ku Kenya akafisembafisemba. Abanankwe bambi bekeele ulubali lumo, ico baumfwa ukuti kwaisa abaume.
Awe ciine twaikala nga filya, mupeepi na umuseke wa tumbale na utupooto. Imbabula na utumalasha twa kupimisha ayaali mu kaplastiki kafiita, fili mu koona nga filya.
Utupeepala uto baakobeka ku cibumba palembwa utwingi utwa manshooko. “Ulwambo lupemba Chibinda.” “Ifyo Umbona, Efyo Nkumona.” “Life is Who You Make it.” Na tumbi utwingi uto baalemba ku kuboko kushaololoka.
Ozo anshinishafye ukumona koswe alelengalenga pakati ka malata ne cimuti. Na ine nasungilafye inseko mu nsekete, nati kuti wapunwisha abaletensha.Insalu iikalamba iya Khaki eyaputula umuputule pakati kwati ni filya baleputula ukwa kwingila shimapepo mukalamba mu Israeli.
Bamo banamaayo balecina Chisala icisalu icaboomba panuma ya kucitumpika mu meenshi yatalala. Naasenama pa busanshi, ilya imibeeti ya kale iya maceeni-maceeni, iya fyela iipanga saana icoongo nga wasakunya kabili iyatemfuma, mwe bakalamba namwishiba, ilya icoongo cileengesha insoni ku beeni nelyo musendeemepofye!
Cilya aumfwa uko tuleasuka imitende ya banankwe, aishiba ishiwi lyandi ifi lyaba ilya cileya-cileya. Naumfwa apunda ku numa ya cisalu:
CHISALA: “Bashikulu, mwaiseni! Awe nacuula! Ni baani bamwebele ukuti nindwala?”
INE: “Awe mune twishilefye twati tuye tandala. Twasanga kuli na umukunda. Nga cinshi cashupa mwana-wesu?”
CHISALA: “Bashikulu ulu ulwakubula indalama, kuti waiipaya.
INE: “Cinshi cingalenga uiipaye, bushe kuubulwa ifya kulya nalimo kwafya kwa malaiti?”
CHISALA: “Awe bashikulu. Ulu ulwakufwaya ukwendela pamo ne caalo, ukufwaya ukuibiika palya, kwanjibisha mu meenshi yatali. Nalefwaya nkwateko amataatu (tatoo). Nomba indalama shakutwaala kulya balemba nshakwata. Nati kanjesheko inshila shimbi. Abanandi abati awe na sepe ukusankanya ne mito filabomba. Efyo nailefwaya sepe, bashikulu, na ukutampa ukuilemba pa lufumo, pa matanta na ku maboko. Kwena fyaletapata pa kulemba, Nomba naleeti pa kuwama kulaba ukupita mu fikali. Efyo nashipikishe mpaka naikwesaula umubil onse, shikulu. Yangu mayo ee! Ala nincula bashikulu. Yalimpanga ifilonda, teekuti muloleshepo. Ndetiina ukuya ku chipatala, nshishibe ifyakweba ba dokota nga banjipusha ukufumine ifilonda.”
INE: “Cabipa ico mwaice wandi!” Nga ayo yene mataatu yakukubwile umutima, wayamwene kwi uko wayakumbilwe?”
CHISALA: “Ku ma Selebu (Celebrity). Balya abaishibikwa elyo na mu ma filimu.”
OZO: “Yangu imipamba ilakula muno caalo ee! Na iwe ulefwaya bu Selebu bati?”
CHISALA: “Mwishibe bashikulu, ala bwafya!”
INE: “Mwaice wandi ‘Ifyakumona ku meenso filooca.’ Teefyonse umona ifyo ufwile ukucitako nangu ukukwatako. Fimo ifyo umona mu filimu kwaangalafye, balaya mu kufifumyako nga bapwisha ukwangala. Cimo na ukufwala ifyakwangalilamo ifi Nyau, bushe bekalilila nafyo? Balya ba Ngoni balaya mu kufuula, bashala na filya baabeshiba nga ba Phiri nangu ba Lungu. Efilya mu cingeleshi beeta ukuti “Costume,” fyaakufwalafye pali iyo ine nsh*ta. Ne nkopyo, ingala, imyefu, ne fisote fya mishishi (wig) ifyo utamba mu filimu ifingi bafwalafye nga baleyangala. Nga bapwisha balapoosa. Imwe mulemona ukuti fya lyonse. Nifyo fine, kuti walalepauka nga uo balekanga pa mulilo.”
OZO: “Cino caalo, cinshi cabela ifi Mudala?
INE: “Umuntu teekushiwa nefyo aakwata mwaice wandi. Ni kula umone.
Ala bantu bandi na nomba Chisala alenononsoka, alebola pa mulandu ne fya kumona ku meenso. Ala umo twenda, mwaba akantu na kabiye!
NOTE: Ifitabo fyesu nomba fikalasangwa mu matuuka ya ba Bookworld konse uko balanda Icibemba.