Outlook1

24/12/2025

جنرال برجسته افغانستان در جمهوری اسلامی ایران ترور شد
اکرام‌الدین سریع، از جنرال‌های ارشد پیشین پولیس افغانستان، شامگاه سه‌شنبه در تهران ترور شد.
بر اساس گفته‌های منابع محلی، این رویداد حوالی ساعت ۷:۳۰ شب به وقت محلی در محدوده‌ امام‌حسین رخ داده و او با شلیک گلوله افراد مسلح مهاجم جان باخته است.
سریع پس از روی‌کار آمدن طالبان، افغانستان را ترک کرد و مدتی در ایران زندگی می‌کرد. او در ماه‌های اخیر در چارچوب یک ساختار غیررسمی در پی سامان‌دهی امور و پی‌گیری مطالبات نیروهای امنیتی پیشین افغانستان بود و مسوولیت هماهنگی و رسیدگی به مشکلات آنان را بر عهده داشت.
او در دوره‌یث حکومت پیشین، در نهادهای امنیتی افغانستان نقش‌های مختلفی ایفا کرده و سابقه‌ فرماندهی پولیس در ولایت‌های بغلان و تخار را در کارنامه داشت.
تا کنون مسوولیت این حمله بر عهده گرفته نشده و انگیزه‌ آن نیز روشن نیست.
ترور اکرام‌الدین سریع دومین مورد از جان‌باختن چهره‌های نظامی مخالف طالبان در ایران عنوان می‌شود.
پیش از این، معروف غلامی از فرماندهان پیشین جهادی و از چهره‌های نزدیک به اسماعیل خان در مشهد ترور شده بود.
ترور این فرمانده برجسته نظامی افغانستان در حالی در پایتخت جمهوری اسلامی ایران روی داد که چندی پیش فتح‌الله منصور پسر اختر منصور؛ رهبر پیشین گروه طالبان گفته بود که مخالفان طالبان در کشورهای همسایه باید از بین برده شوند.


#اکرام‌الدین_سریع
#افغانستان #ایران #تهران

24/12/2025

افشار دارالامان؛ منازعه زمین یا آزمون حقوق اقلیت‌های مذهبی؟

... شماری از بزرگان محل می‌گویند که در همین محدوده جغرافیایی، قبرستان‌های مربوط به اهل سنت بدون محدودیت فعال‌اند و ادعای «امارتی» بودن زمین تنها درباره گورستان شیعیان مطرح شده است. این وضعیت به باور آنان، نشان‌دهنده برخورد نابرابر با اقلیت‌های مذهبی و اعمال قدرت به‌جای عدالت است.

از منظر حقوق اجتماعی داشتن گورستان از ابتدایی‌ترین حقوق هر جامعه است. سلب این حق به‌ویژه زمانی که بدیل مشخصی ارائه نمی‌شود، نه‌تنها بحران اجتماعی می‌آفریند، بل اعتماد عمومی به نهادهای حاکم را نیز تضعیف می‌کند.

مسدود شدن مجتمع امام حسین در خلا رخ نداده است. پیش‌تر نیز وزیر عدلیه طالبان چند نهاد خیریه و مذهبی وابسته به شیعیان را تعطیل و مسوولان آن‌ها را بازداشت کرده بود.

باشندگان افشار دارالامان می‌گویند که این اقدامات در کنار مداخلات مکرر در مراسم مذهبی، نشان‌دهنده الگویی از محدودسازی تدریجی نهادهای وابسته به اقلیت‌های مذهبی است.

از نگاه جامعه‌شناسانه، حذف یا تضعیف نهادهای فرهنگی و مذهبی، یکی از ابزارهای کلاسیک کنترل اجتماعی است؛ ابزاری که پیامد آن حاشیه‌رانده‌شدن گروه‌های اجتماعی و مردمی فاقد قدرت سیاسی است...
ادامه در کامنت:👇


#قزلباش‌ها #شیعه‌نشین #کابل

23/12/2025

فرهاد دریا پس از اخراج نصرت پارسا:
به طور توقف‌ناپذیر در مقابل خشونت و ترور ایستاده‌ام

23/12/2025

"دلِ شماها هرگز کار نمی‌خواهد!"
دوست دارم به همه‌چیز مربوط به افغانستان و مردم ما پیوندی «تاریخی» بزنم؛ از جمله به تنبلی، یعنی «تنبلی تاریخی».
اگر مبالغه نشود، ما از نظر تاریخی با «کار» چندان علاقه و رابطهٔ خوبی نداشته‌ایم. سرزمین کوهستانی ما با فصل‌های مشخص، این اجازه را نمی‌داد که مردم در هر چهار فصل؛ مانند مردمان شبه ‌قارهٔ هند بی‌وقفه مشغول کار باشند.
در بسیاری از مناطق، پدران ما از زمین فقط یک‌بار حاصل برمی‌داشتند و بقیهٔ سال را آرام در گرمای مسجد به عبادت و معاشرت سپری می‌کردند.
چنین فضایی برای قصه‌گویی، خلق اساطیر و شعرخوانی نیز مساعد بود. شاید به همین دلیل است که ما شاعر زیاد و دانشمند کم داریم.
آن‌هایی که نترس بودند مهاجرت کردند و به‌ندرت برگشتند و با ورود انگلیس‌ها به هند، حتا خود را تا گوشه‌های استرالیا رساندند.
به نظر می‌رسد علت دیگر نامأنوس‌بودن ما با نظام ساختارمند کار، ریشه در اقتصاد و پیشاصنعتی‌بودن دارد.
با انقلاب کشاورزی و سپس صنعتی، عادت‌های کاری اروپایی‌ها تغییر کرد. کارگران نیاز داشتند/دارند در ساعات مشخص کار کنند تا مستحق دستمزد و حقوق شوند، اما عادت‌های کاری در افغانستان تا هنوز پیشاصنعتی باقی مانده و بسیاری از مردم از تقسیم اوقات کاری منظم گریزان‌اند. ماموران دولتی در گذشته نصف روز کار می‌کردند و کار امروز را به فردا می‌گذاشتند.
امیر عبدالرحمن خان که از تنبلی کارکنان دولتی به ستوه آمده بود، امر کرد که ماموران حکومتی از این به بعد از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب کار کنند و متخلف مجازات شود.
همان‌گونه که نقل می‌شود، این امر تطبیق گردید و عرصهٔ حیات بر مامورین دولت تنگ شد؛ پس به تقدیم عرایض پرداختند، اما مامورین موظف دربار قدرت، جرات پیش‌کش‌کردن آن را به حضور امیر نداشتند.
وقتی در کابل جشن ختنه‌سوری سردار محمد عمر خان، پسر امیر برپا شد ۵۲ سررشته‌دارِ دفترهای کابل عریضه‌ای نوشتند که توسط ملکه (بوبوجان)، مادر سردار محمد عمر به نزد امیر فرستاده شد:
«... در این روزها که چهارده ساعت کامل در دفترها نشسته تحریر می‌نماییم، همه بیمار و از زندگی خود بیزار شده‌ایم...»
جواب امیر: «بر پدر همهٔ شما مرزاهایی که در این کاغذ مهر و دست‌خط کرده‌اید لعنت. به برکت ارواح پاکان درگاه خداوند، دل شماها هرگز کار نمی‌خواهد. همهٔ شما مردار و پدرآزار و مادرآزار استید. تمام مرداری دفترها از شمایان است.» (غبار، ص. ۶۵۶، ۱۳۹۱)
به نظر می‌رسد جدیت امیر در رابطه با نظام اداری، متاثر از مشاهدات و آشنایی او با دیوان‌سالاری روس‌ها در سمرقند تحت ادارهٔ روس‌ها بوده است.
دورتر از افغانستان و حدود ۵۰۰ سال پیش از امروز، شهر اُلم، یکی از شهرهای جنوب‌ غربی آلمان به مهاجران و گدایان شهرهای دیگر فقط اجازهٔ اقامت یک شبانه‌روز در این شهر را می‌داد.
مطابق قانون سال ۱۵۲۷ میلادی، یک فرد تازه‌وارد برای پیدا کردن کار تا نیمهٔ روز باید در مرکز شهر منتظر می‌ماند. اگر نمی‌توانست کاری پیدا کند، بعدازظهر باید بازمی‌گشت و اگر باز هم موفق نمی‌شد و بیکاری‌اش ادامه می‌یافت، مجبور بود شهر را ترک کند؛ وگرنه مسوولان حکومتی او را به زور از شهر بیرون می‌کردند.
من این نگاه را تا هنوز در میان آلمانی‌ها نسبت به آدم‌های بیکار می‌بینم. آرامشی که بعد از کار مردم نیاز دارند طوری است که بعد از ساعت هشت شب، بیشتر شهرها و کوچه‌ها به شهر ارواح تبدیل می‌شوند.
اگر نرخ بیکاری و یا نبود تمایل برای پیدا کردن کار میان مهاجران افغان بالاست، دلایل و عوامل ساختاری متعددی دارد، اما یکی از این دلایل را من همیشه به (تنبلی تاریخی) افغان‌ها نسبت می‌دهم.
مجیب رحمان اتل


#افغانستان #کابل #کار #بیکاری

23/12/2025

21/12/2025

«اعمال زور وزیر عدلیه طالبان بر مردم افشار دارالامان»
راه مدنیت: افشار دارالامان از مناطق شیعه‌نشین در جنوب ‌غرب کابل است؛ منطقه‌ای که قزلباش‌ها، افشارها و بیات‌ها در کنار سایر اقوام به‌گونهٔ تاریخی در آن زیسته‌اند. قزلباش‌ها از باشندگان بومی این ساحه به‌شمار می‌روند و قلعه‌ها، خانه‌ها و مکان‌های تاریخی متعددی در این منطقه مربوط به قزلباش‌ها وجود دارد. افشار دارالامان از قدیمی‌ترین مناطق شیعه‌نشین کابل است و قبرستان این محل نه دهه‌ها، بل نسل‌ها به‌عنوان محل دفن اموات مردم محل مورد استفاده بوده است.

آغاز منازعه و مداخلهٔ طالبان هنگام دفن جنازه
به‌گفتهٔ منابع محلی، در ۲۲ قوس سال جاری هم‌زمان با دفن جنازهٔ یکی از باشندگان محل در گورستان افشار دارالامان، مسوولان وزارت عدلیهٔ طالبان به محل آمده و ادعا کردند که این زمین «امارتی» است. آنان از خانوادهٔ متوفا و باشندگان محل خواستند که جسد دفن‌شده را دوباره از قبر بیرون کنند؛ اقدامی که باعث برانگیخته‌شدن احساسات مردم شد.

در واکنش به این اقدام، باشندگان محل دست به اعتراض و راه‌پیمایی زدند. بر اساس اطلاعات منابع، نیروهای طالبان دست‌کم ۴۵تن از باشندگان افشار دارالامان که بیشتر آنان از قوم قزلباش و پیرو مذهب تشیع هستند را بازداشت کردند. این بازداشت‌ها در حالی صورت گرفت که معترضان خواستار احترام به حق تاریخی خود برای استفاده از این قبرستان بودند.

خانواده‌های افراد بازداشت‌شده می‌گویند که با گذشت چندین روز از این رویداد، هنوز هیچ اطلاعی از سرنوشت، وضعیت صحی و محل نگه‌داری عزیزان‌شان در دست ندارند. این بی‌خبری نگرانی‌های جدی در میان مردم محل ایجاد کرده است.

گورستان؛ حق اساسی مردم
داشتن قبرستان از ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی هر جامعه است. باشندگان افشار دارالامان تاکید می‌کنند که این گورستان ملک تاریخی مردم محل است و آنان نه‌تنها حق استفاده از آن را دارند، بل خواستار توسعهٔ آن برای پاسخ‌گویی به نیازهای آینده نیز هستند.

یکی از بزرگان محل می‌گوید که برخورد طالبان و اعلام «امارتی» و «غصبی»بودن زمین،تبعیض‌آمیز و مبتنی بر تعصب مذهبی است؛ چون پیروان اهل تسنن نیز در همین منطقه قبرستان دارند و تاکنون با چنین ممانعت و محدودیتی مواجه نشده‌اند. به گفته آنان، اگر این زمین امارتی است، باید این ادعا دربارهٔ همهٔ گورستان‌ها به‌گونهٔ یکسان اعمال شود، نه فقط دربارهٔ گورستان شیعیان.
باشندگان محل می‌افزایند که ... ادامه در کامنت نخست:


#قزلباش‌ها #شیعه‌نشین #کابل

21/12/2025

اخراج نصرت پارسا از کنسرت فرهاد دریا ...

19/12/2025

17/12/2025

گوشت خر به جای گوساله ...

فروش گوشت خر و قاطر به نام گوشت گوساله در تهران
راه مدنیت: بر اساس گزارش رسانه‌های ایرانی، دادگاه ویژه جرایم پزشکی و امور بهداشتی تهران از کشف و ضبط حدود سه تُن گوشت غیرمجاز در پایتخت این کشور خبر داده است.
در گزارش‌ها به نقل از مقام‌‌های قضایی گفته‌ شده که بررسی‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد این گوشت‌ها مربوط به حیوانات تک‌سُمی؛ از جمله خر و قاطر بوده است.
در همین دوسیه، نزدیک به پنج‌هزار لیبل جعلی با عنوان «گوشت گوساله منجمد برازیلی» نیز به‌دست آمده که طبق معلومات موجود، روی کارتن‌های گوشت نصب می‌شده و این محصولات به‌عنوان گوشت گوساله بدون استخوان در بازار به فروش می‌رسیده‌اند.
مقام‌های مسوول افزوده‌اند که بررسی‌ها برای شناسایی عاملان این تخلف ادامه دارد و با متخلفان برخورد قانونی صورت خواهد گرفت.
#ایران #تهران

15/12/2025

داوود ناجی: افغانستان نه خراسان می‌شود و نه هزارستان و پشتونستان ...

15/12/2025

به گفته برگزارکنندگان، این جایزه به افرادی اعطا می‌شود که از طریق اقدامات مدنی و اجتماعی به تقویت شفافیت، مقابله با فساد ساختاری و گسترش فرصت‌های برابر در جوامع آسیب‌پذیر کمک کرده باشند. در این چارچوب، فعالیت‌های آموزشی و مدنی مطیع‌الله ویسا به‌عنوان نمونه‌ای از مبارزه غیر سیاسی اما موثر با فساد و تبعیض ارزیابی شده است...

اعطای جایزه بین‌المللی مبارزه با فساد به مطیع‌الله ویسا
راه مدنیت: دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد (UNODC) با همکاری بخش Rule of Law & Anti-Corruption، جایزه بین‌المللی مبارزه با فساد را به مطیع‌الله ویسا؛ بنیان‌گذار نهاد آموزشی «راه قلم» اهدا کرد. این جایزه به پاس سال‌ها فعالیت او در حوزه آموزش، آگاهی‌دهی اجتماعی و حمایت از عدالت اجتماعی، به‌ویژه در میان دختران و جوانان افغانستان به وی تعلق گرفته است.
به گفته برگزارکنندگان، این جایزه به افرادی اعطا می‌شود که از طریق اقدامات مدنی و اجتماعی به تقویت شفافیت، مقابله با فساد ساختاری و گسترش فرصت‌های برابر در جوامع آسیب‌پذیر کمک کرده باشند. در این چارچوب، فعالیت‌های آموزشی و مدنی مطیع‌الله ویسا به‌عنوان نمونه‌ای از مبارزه غیر سیاسی اما موثر با فساد و تبعیض ارزیابی شده است.
مطیع‌الله ویسا از چهره‌های شناخته‌شده حوزه آموزش در افغانستان است که بیش از یک دهه در مناطق مختلف کشور، به‌ویژه مناطق محروم و دورافتاده برای دسترسی کودکان به آموزش تلاش کرده است. او نهاد «راه قلم» را با هدف ترویج فرهنگ آموزش، توزیع کتاب، ایجاد کتابخانه‌های محلی و حمایت از حق آموزش دختران و پسران تاسیس کرد؛ نهادی که فعالیت‌هایش در سال‌های گذشته بارها با محدودیت و فشار روبه‌رو شده است.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، فعالیت‌های آموزشی مستقل در افغانستان با چالش‌های جدی مواجه شد. در این میان، ویسا به دلیل ادامه تلاش‌هایش در حوزه آموزش، به‌ویژه حمایت علنی از حق تحصیل دختران بازداشت شد؛ اقدامی که واکنش نهادهای حقوق بشری و آموزشی را در سطح بین‌المللی برانگیخت. بسیاری از آگاهان، بازداشت او را نمادی از فشار بر فعالان مدنی و آموزشی در افغانستان دانستند.
کارشناسان اجتماعی می‌گویند اعطای این جایزه به مطیع‌الله ویسا، صرفا یک تقدیر فردی نیست، بل حامل پیامی سیاسی-اجتماعی است؛ پیامی مبنی بر این‌که جامعه جهانی، آموزش، آگاهی و عدالت اجتماعی را از عناصر کلیدی مبارزه با فساد می‌داند، حتا در شرایطی که این ارزش‌ها در یک کشور به‌طور سیستماتیک محدود شده‌اند.
از دید ناظران، فساد تنها به معنای سوءاستفاده مالی نیست، بل محروم‌سازی سازمان‌یافته از آموزش، تبعیض و آپارتاید جنسیتی و حذف آگاهانه نسل جوان از فرصت‌های برابر نیز اشکال عمیق‌تری از فساد ساختاری به شمار می‌روند. در چنین بستری، فعالیت‌های آموزشی نهادهایی مانند «راه قلم» به‌عنوان شکلی از مقاومت مدنی و بلندمدت در برابر فساد تعبیر می‌شود.
اعطای جایزه بین‌المللی مبارزه با فساد به مطیع‌الله ویسا در حالی صورت می‌گیرد که بحران آموزش در افغانستان، به‌ویژه برای دختران همچنان ادامه دارد. این تقدیر بین‌المللی بار دیگر توجه افکار عمومی جهانی را به وضعیت آموزش، حقوق زنان و نقش فعالان مدنی در افغانستان جلب کرده است.
فرشته باختری
#افغانستان #مطیع‌الله_ویسا

12/12/2025

من افغان نیستم، ولی "افغان" هستم ...

بعد فرهنگی هویت خیلی تفصیل لازم ندارد. برای این‌که این بعد، به صورت پیوسته و به قدر کافی در افغانستان مورد واکاوی قرار گرفته است. به‌صورت خلاصه باید گفت بعد فرهنگی هویت از زبان، مذهب، رسم و رسوم و شیوه‌ زیست ناشی می‌شود؛ عناصر و جنبه‌هایی که دیگران فرد را با آن هویت می‌شناسند. «فارسی‌وان» از دیرباز بیانگر یک هویت فرهنگی و زبانی در افغانستان است. این مولفه، هویت فرهنگی و زبانی تاجیک‌ها و هزاره‌ها و دیگر اقوام فارسی‌زبان را تعریف می‌کند. در این حوزه، انسان به دلیل حس درونی و تعلقات خاطر، حق انتخاب دارد و می‌تواند بگوید من که هستم یا چه کسی نیستم؛ اما این نگرش آثار حقوقی در پی ندارد.
بنابراین یک تاجیک و یک هزاره می‌تواند بگوید من فارسی‌وان نیستم، چه رسد به این‌که بگوید افغان نیستم؛ ولی آمار و ارقام تاجیک‌ها و هزاره‌ها را فارسی‌زبان می‌دانند.
پس اگر هویت زبانی را به‌عنوان چهره غالب هویت فرهنگی در نظر بگیریم و پشتون را معادل افغان و زبان پشتو را زبان افغان‌ها بدانیم، در این صورت مشخص است که غیر از پشتون‌ها هیچ‌کس افغان نیست؛ تنها افغان‌ها؛ یعنی پشتون‌ها افغان هستند و نه فارسی‌وان‌ها و فارسی‌زبان‌ها.
بعد حقوقی هویت و تابعیت ...
#هویت #فرهنگ #زبان #فارسیوان #تابعیت
ادامه مقاله در کامنت نخست:👇