ندای بیداری

25/09/2025

درس۴۷ قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

« إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَٰئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ »
( سوره آلعمران، آیه۷۷ )

ترجمه فارسی آیه

( قطعاً کسانی که پیمان خدا و سوگندهایشان را [برای رسیدن به مقاصد دنیایی] به بهای اندکی می فروشند، برای آنان در آخرت بهره ای نیست؛ و خدا با آنان سخن نمی گوید، و در قیامت به آنان نظر [لطف و رحمت] نمی نماید، و [از گناه و آلودگی] پاکشان نمی کند؛ و برای آنان عذاب دردناکی خواهد بود. )

ترجمه انگلیسی(English translations)

There shall be no share in the Hereafter for those who sell Allah’s covenant and their oaths for a paltry gain, and on the Day of Resurrection Allah will not speak to them nor will He [so much as] look at them, nor will He purify
them, and there is a painful punishment for them.

معانی کلمات آیه

خلاق: نصيب و بهره. بعضى قيد «خوب» و بعضى قيد «وافر» را اضافه كرده اند، در هر حال مراد نصيبى از نعمتهاى آخرت است.
يزكيهم: تزكيه: پاك كردن. مراد از آن در اينجا به نظرم پاك كردن بوسيله بخشودن گناهان است.[۱]

محل نزول:

اين آيه همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام (ص) نازل گرديده است. [۲]

نکته ها

اين آيه، كسانى را كه پيمان شكنى مى‌كنند، به پنج نوع قهر الهى تهديد مى‌كند: ۱- بى‌بهرگى و خسارت در آخرت، ۲- محروميّت از توجه خداوند، ۳- محروميّت از نظر لطف الهى، ۴- محروميّت از پاكى از گناه و گرفتارى به عذاب دردناك.
در روايات شيعه و سنّى آمده است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: «لا ايمان لمن لا امان له و لا دين لمن لا عهد له» كسى‌كه مراعات امانت نكند، ايمان كاملى ندارد و آن كسى كه به عهد خويش وفادار نباشد، دين كامل ندارد. «۱»
در روايات آمده است: مراد از «بِعَهْدِ اللَّهِ»، حقايق مربوط به پيامبر اسلام در تورات است كه به دست عالمان يهود، تحريف گشته است.
مقايسه كنيم وضع كسانى را كه از جانب خداوند به آنها سلام داده مى‌شود؛ «سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ» «۲» با كسانى كه خدا هيچ سخنى با آنان نگويد؛ «لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ» واگر ناله‌اى سر دهند با جمله‌ى‌ «اخْسَؤُا فِيها وَ لا تُكَلِّمُونِ» «۳» خفه مى‌شوند.
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: هر كس با سوگند، مال و ثروت برادرش را به ناحق بخورد، مورد غضب الهى است. سپس اين آيه را تلاوت كردند. «۴»
حضرت على عليه السلام فرمودند: مراد از نگاه خداوند در قيامت؛ «لا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ» نگاه رحمت است، (نه نگاه با چشم). «۵»

پیام ها

۱- پيمان شكنى با خدا، از گناهان كبيره است. اين نوع تهديد پى‌درپى، در باره هيچ گناه ديگرى در قرآن مطرح نشده است. «يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ ... لا خَلاقَ لَهُمْ ...»
۲- سوگند دروغ براى دين فروشى، سبب محروميّت در قيامت مى‌شود.
«يَشْتَرُونَ ... أَيْمانِهِمْ»
«1». تفسير نورالثقلين و مراغى.
«۲». يس، ۵۸.
«۳». مؤمنون، ۱۰۸.
«۴». تفسير نورالثقلين.
«۵». تفسيربرهان.
جلد ۱ - صفحه ۵۴۶
۳- دنياپرستى، ريشه‌ى پيمان شكنى است. «ثَمَناً»
۴- بهاى پيمان شكنى هرچه باشد، كم است. «ثَمَناً قَلِيلًا»
۵- كيفرهاى قيامت، متناسب با عملكرد خود ماست. بى‌اعتنايى ما به تعهّدات الهى، سبب بى‌اعتنايى خدا به ماست. «لا يُكَلِّمُهُمُ، لا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ، لا يُزَكِّيهِمْ»
۶- عذاب‌هاى اخروى، هم روحى و روانى است‌ «لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ» هم جسمى‌ «وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ»

A F
۰۹ / ۲۵ / ۲۰۲۵

24/09/2025

نوشته محترم رائد

۰۹ / ۲۴ / ۲۰۲۵

بنام خدای |آزادی| ، |آگاهی| و |آفرینندگی|

انسان در طول حیات و در حرکت انسانی، دین های زیادی را حمل مینماید. یکی از این دین های مشترک و با عظمت بر گردنم از جانب مردی هست که دارای تفکر ودرد و احساس انسانی است.
آن مرد بزرگ و اندیشمند پر درد دکتر علی شریعتی میباشد که در تمام عرصه های زندگی انسان به من چگونه انسان بودن و چگونه دیدن انسانی را آموخت.
میخواهم با ادای احترام و عزت که برای آن مرد قائیلم˛ در ضمن یاد بود از او و شخصیت دوست داشتنی او بعضی نکات را که از او آموخته ام حتی المقدور قلمی نمایم.

در کتاب اسلام شناسی حسنیه ارشاد دکتر شریعتی به جنبه های گوناگون شخصیت انسان پرداخته است.
قبل از آنکه در مورد انسان، جایگاه انسان˛ مقام انسان˛ ماهیت انسان، هستی انسان و جهان بینی انسان بحث نماید، سنگ بنای تفکر انسانی را جهان بینی میداند.
واز دلِ جهان بینی، سه صورت انسان برمی خیزد:
۱- انسان در تازیخ
۲- انسان در جامعه
۳- انسان در ماهیتش

حالا با طرح این پیش درآمد و مقدمه میخواهیم که اسلام شناسی شریعتی را در مقالات و نوشته های متعدد از طریق رسانه ها و صفحات مجازی بازتاب بخشیم.
بر اساس اندیشه شریعتی و برداشت او از هر مکتب فکری و هر اندیشه انسانی زمانی میتواند حاکی نظم و انسجام فکری باشد و از اندام های مختلف اش در هیات هندسی منظم شکل گیرد . البته این طرز برداشت و تلقی شریعتی از فیلسوف و متفکر فرانسوی یعنی « باشلارد » متا ثر بوده است.
که شریعتی با چنین رویکرد و طرز تلقی مکتب فکری خویش را در همین کتاب بازتاب بخشیده و خطوط فکری اش را ترسیم نموده است.
البته این نظریه سال ها در دانشگاه ها و پوهنتون های معتبر دنیا ملاک و معیار بوده است.
در کتاب اسلام شناسی شریعتی سنگ بنای مکتب فکری و زیر بنا را طوری ترسیم نموده است که برای هر بیننده جدید و بکر به نظر میرسد و نظریات خویش را به این شکل نظم و انسجام بخشیده است.
برای دریافت اندیشه شریعتی باید زمینه های فکری این شخصیت بزرگ راشناخت و خطوط فکری اش را مورد غور و ملاحظه قرار داد.
بر اساس این بینش و نگرش اندیشه شریعتی اولاٌ دارای جهان بینی و طرز نگاه به جهان را به نمایش میگذارد، بعداٌ دریافت او را راجع به انسان در استوانه های تاریخ جامعه و انسان بازتاب میدهد, که هر کدام اینها محل بحث و رویکرد جدا گانه و مستقل میباشد.
ادامه دارد.......

24/09/2025

24/09/2025

زندگی‌نامه پوهنمل دکتر مسعوده صدیقی

مسعوده صدیقی، فرزند عبدالغنی صدیقی(فلسفی)، در یک فامیل روشنفکر در شهر کابل به دنیا آمد. پدرش، عبدالغنی صدیقی (فلسفی)، یکی از شاعران معاصر افغانستان است.

صدیقی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در لیسه «اجانی ملکی» در ولایت سمنگان و دوره لیسه را با کسب درجه عالی در لیسه عالی «فاطمه بلخی» در شهر مزارشریف به پایان رسانید. وی پس از موفقیت در آزمون سراسری کانکور، در سال ۱۳۸۵ هـ‌ ش، وارد دانشکدهٔ انجنیری دانشگاه بلخ گردید. در سال ۱۳۸۹ هـ ‌ش، با کسب درجه عالی و احراز مقام اول از این دانشکده فارغ‌التحصیل گردید.

صدیقی پس از فارغ‌التحصیلی از دوره لیسانس و بعد از سپری نمودن مؤفقانه آزمون کادری، در سال ۱۳۹۰هـ ‌ش، به‌عنوان عضو رسمی کادر علمی دانشکده انجنیری دانشگاه بلخ پذیرفته شد.

در سال ۱۳۹۲ هـ‌ش، به منظور ارتقای ظرفیت علمی، از طریق بورسیه رسمی وزارت تحصیلات عالی افغانستان به کشور تایلند سفر نمود و در دانشگاه Asian Institute of Technology (AIT) در رشته انجنیری و مدیریت منابع آب، دوره کارشناسی ارشد خود را آغاز کرد. وی در سال ۱۳۹۴ هـ ‌ش با کسب درجه عالی از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. صدیقی از تحقیقات دوره کارشناسی ارشد خود دو مقاله پژوهشی را در ژورنال‌های معتبر بین‌المللی به چاپ رسانیده است.

در طول دوره مأموریت علمی خود در دانشگاه بلخ (۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱هـ ‌ش)، علاوه بر تدریس، مسئولیت‌های متعددی را بر دوش داشته و نقش مؤثری در ارتقاء سطح علمی و بهبود امور اداری ایفا کرد که این خدماتش بارها توسط ریاست دانشکده انجنیری و دانشگاه بلخ مورد تقدیر و تحسین قرار گرفته است.

مسعوده صدیقی در سال ۱۴۰۱ هـ‌ش، پس از پذیرش در دانشگاهTechnische Universität Bergakademie Freiberg کشور آلمان، تحصیلات خود را در مقطع دکترا در رشته توسعه و مدیریت منابع آب آغاز نمود. وی در جریان این دوره، ضمن تمرکز بر تدوین رساله دکتری، موفق به انتشار دو مقاله علمی ‌ـ ‌پژوهشی در ژورنال‌های بین‌المللی معتبر گردید. افزون بر آن، یکی دیگر از آثار پژوهشی او نیز به‌عنوان فصل مستقلی در یک کتاب تخصصی در حوزه انجنیری، در دست انتشار توسط یکی از ناشران علمی معتبر (Taylor and Francis) قرار دارد.

صدیقی از کودکی به ادبیات و شعر علاقمند بود و نخستین اشعار خود را در حدود دوازده سالگی سرود اما بنا به توصیه مادر، مدتی تمرکز خود را بر تحصیل گذاشت و به طور وقفه‌ای شعر می‌سرود.
در سال‌های اخیر، به ‌ویژه پس از تجربه‌‌های مهاجرت و دوری از وطن، زبان شعر او جان تازه‌ای گرفت و به ابزاری برای بیان دردها و دغدغه‌های شخصی و جمعی‌اش بدل شد. اشعار او تاکنون در قالب‌های گوناگون شعری، از جمله غزل، رباعی و شعر سپید سروده شده ‌اند و بیشتر به موضوعات عارفانه، عاشقانه و انتقادی می‌پردازند.
مجموعه‌ ای کامل از غزل‌های او آماده چاپ است. او الهام شعری ‌اش را برگرفته از زیبایی قافیه ‌بندی سوره‌های قرآن، اشعار پدرش، و رنج‌های ملت و سرزمین‌اش می‌داند.
او بر این باور است که زندگی تنها زمانی به حقیقت نزدیک می‌شود که عقل، راه را نشان دهد و شعر، معنی را آراسته نماید.

نمونه کلام:

آرزوی مادر

به سانِ‌ِ بالِ عُنقا پر کشیدن
به نوکِ قله‌های کوه رسیدن

نه بیمِ قید و نِه اندیشه‌یِ دام
رها گشتن و پرواز آفریدن

ز اوجِ دور دست کوهساران
تمامِ راز هستی را بدیدن

بیاموزی چو‌ خورشید جهان‌تاب
ز مشرق تا به مغرب را رسیدن

زمینی نیستی، از خاک بگذر
قفس بشکن، به عزم نیل و رستن

به پهنایِ زمین و آسمان‌ها
ز علم و حکمت و تحصیل شگفتن

همی خواهم تو را فرزند مادر
به اوجِ آرزو هایت رسیدن



25.11.2013

تایلند

21/09/2025

درس ۴۶ قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

« لَا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَٰلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً ۗ وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ۗ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ »
( سوره آلعمران، آیه ۲۸ )

ترجمه فارسی آیه

( مؤمنان نباید کافران را به جای اهل ایمان، سرپرست و دوست بگیرند؛ و هر کس چنین کند در هیچ پیوند و رابطه ای با خدا نیست، مگر آنکه بخواهید برای در حذف بودن از شرٌِ آنها که متوجه شماست از آنان ( تقیّه کنید ) خدا شما را از [عذاب] خود بر حذر می دارد، و بازگشت [همه] به سوی خداست. )

ترجمه های انگلیسی(English translations)

The faithful should not take the faithless for allies instead of the faithful, and Allah will have nothing to do with those who do that, except when you are wary of them, out of caution. Allah warns you to beware of [disobeying] Him, and toward Allah is the return.

معانی کلمات آیه

کافرون. : جمع کافر : پوشانندگان و انکار کنندگان ِ حقیقت، حق و عدالت.

اولياء: جمع ولى به معنی دوست و سرپرست، و در اصل به معنی نزديكى است (بقره/ ۱۰۷) مراد از آن در اينجا، دوست، حامى و همراز است.
تقاة: وقاء، وقايه بمعنى محفوظ داشتن، تقوى و تقاة به معنی خود نگاهدارى و پرهيز كردنست، تقيّه نيز بهمان معنى است. هر پنج لفظ مصدر هستند.
يحذركم: تحذير: ترساندن، بر حذر كردن است.[۱]

محل نزول:

اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام (ص) نازل گرديده است. [۲]

نکته ها

با توجّه به قدرت بى‌انتهاى الهى در آيات قبل، جايى براى پذيرفتن سلطه كفّار نيست.
«بِيَدِكَ الْخَيْرُ، تُولِجُ اللَّيْلَ، لا يَتَّخِذِ ...»

پیام ها

۱- پذيرش ولايت كفّار از سوى مؤمنان، ممنوع است. «لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ» (اگر مسلمانان جهان تنها به اين آيه عمل مى‌كردند الآن وضع كشورهاى اسلامى اين چنين نبود.)
۲- در جامعه اسلامى، ايمان شرط اصلى مديريّت و سرپرستى است. «لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ»
۳- ارتباط سياسى نبايد مُنجرّ به سلطه پذيرى يا پيوند قلبى با كفّار شود. «لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ»
۴- ارتباط يا قطع رابطه بايد بر اساس فكر و عقيده باشد، نه بر اساس پيوندهاى فاميلى، قومى و نژادى. «الْمُؤْمِنُونَ، الْكافِرِينَ»
۵- هركس به سراغ كفّار برود، خداوند او را به حال خود رها واز امدادهاى غيبى خود محروم مى‌سازد. «وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْ‌ءٍ»
۶- ارتباط ظاهرى با كفّار براى رسيدن به اهداف والاتر، در مواردى جايز است.
«إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً»
۷- تقيّه، براى حفظ دين است. مبادا به بهانه‌ى تقيّه، جذب كفّار شويد و از نام تقيّه سوء استفاده كنيد. «يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ»
۸- در مواردى كه اصل دين در خطر باشد، بايد همه چيز را فدا كرد و فقط بايد از خدا ترسيد. «يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ»
۹- ياد معاد، بهترين عامل تقواست. «يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ»
۱۰- مبادا به خاطر كاميابى و رفاه چند روزه‌ى دنيا، سلطه‌ى كفّار را بپذيريد كه بازگشت همه‌ى شما به سوى اوست. «وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ»

A F
۰۹ / ۲۱ / ۲۰۲۵

21/09/2025

ای بشر با پای عقل خود دویدن لازم است
با چراغ علم از ظلمت بریدن لازم است

خواب و خور، نسل آوری از جانور هم ممکن است
در مسیر راستی جز این گزیدن لازم است

راه حیوان را اگر رفت آدمی فرقش به چیست؟
برترین مخلوق حق ! از خود رهیدن لازم است

با ادب با بی ادب فرقش زمین تا آسمان
ناسزای بی ادب را ناشنیدن لازم است

اشرف مخلوق بودن را نمایان کن عزیز
زحمت آدم شدن بر خود کشیدن لازم است

چشم خود با نور دانش کن منور بعد از آن
گِردِ شمع معرفت هر دم پریدن لازم است

از به یکجا ماندنش گندیده شد آب زلال
مثل یک رودی روان از جا جهیدن لازم است

یاد گیر از رود، رفتن را به دریای خرد
با رشادت بگذر از مانع، رسیدن لازم است

آدمیت پیشه کن از راه هر حیوان‌ نرو
زاده ی نوری، به تاریکی دمیدن لازم است

زهرا نادری حوری

19/09/2025

درس ۴۵ قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

« إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَيَقْتُلُونَ
الَّذِينَ يَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ »
( سوره آلعمران، آیه ۲۱ )

ترجمه فارسی آیه

( کسانی که پیوسته به آیات خدا کفر می ورزند، و همواره پیامبران را به ناحق می کشند، و از مردم کسانی را که امر به عدالت می کنند به قتل می رسانند، پس آنان را به عذابی دردناک بشارت ده. )

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Those who deny Allah’s signs and kill the prophets unjustly and kill those who call for justice from among the people, inform them of a painful punishment.

معانی کلمات آیه

القسط: عدالت.[۱]

محل نزول:

اين آيه سوره آل عمران، در مدينه بر پيامبر اسلام (ص) نازل گرديده است. [۲]

تفسیر آیه

نکته ها

آمران به معروف و نهی از منکر ( مبارزانِ راه آزادی، حق و عدالت اند که علیه ظلم و استبداد، استثمار و استعمار، استحمار و فساد مبارزه می‌کنند ) را به درجه‌ى شهادت میرسانند.

پیام ها

۱- از اعتقادات انحرافى و كفرآميز، اعمال خطرناكى همانند قتل و كشتار انبيا سر مى‌زند. «يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ ...»
۲- در شرايطى، اظهار حقّ لازم است؛ اگرچه به قيمت شهادت انبيا و اوليا باشد.
۳- دشمنان براى مقابله با حق، دست به كشتن پيامبران مى‌زنند. «يَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ»
۴- گاهى طاغوت‌ها براى كشتن فرزانگان با تبليغات و شايعات و توجيهات، كار خود را حقّ جلوه مى‌دهند. «بِغَيْرِ حَقٍّ»
۵- كسانى كه مردم را به آزادی، حق و عدالت دعوت مى‌كنند، آمرين به معروف وناهيان از منكر اند،
در رديف انبيا برده شده است. لذا كيفر قاتلان آنان، نيز همچون قاتلان پيامبران است. «فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ»

A F
۰۹ / ۱۹ / ۲۰۲۵

19/09/2025

روح سر كش

از آن چو ابر سيه گريه در گلو دارم
كه روح سركش و خوى بهانه جو دارم

فگنده است مرا آسمان زچشم قبول
به اين گناه كه چون گوهر آبرو دارم

مرا از آن گل رعنا پسند خاطر نيست
كه داغ ها بدل از مردم دو رو دارم

چو نيست نغمه جان پرورى درين گلشن
سزد كه گوش به مرغان هرزه گو دارم

بگير دست خود اى روز گار از دهنم
كه ناله هاى گره بسته در گلو دارم

شعر از زنده ياد استاد واصف باخترى

17/09/2025

درس ۴۵ قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

« يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ ۖ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ ۚ فَإِنْ كُنَّ نِسَاءً فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ ۖ وَإِنْ كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ ۚ وَلِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِنْ كَانَ لَهُ وَلَدٌ ۚ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ ۚ فَإِنْ كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ ۗ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ لَا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعًا ۚ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا »
( سوره نسأ، آیه ۱۱ )

ترجمه فارسی آیه

( خدا شما را درباره [ارث] فرزندانتان سفارش می کند که سهم پسر مانند سهم دو دختر است. و اگر [میراث برانِ میّت] دخترند و بیش از دو دختر باشند، سهم آنان دو سوم میراث است؛ و اگر یک دختر باشد، نصف میراث سهم اوست. و برای هر یک از پدر و مادر میّت چنانچه میّت فرزندی داشته باشد، یک ششم میراث است؛ و اگر فرزندی نداشته باشد، و [تنها] پدر و مادرش ارث می برند، برای مادرش یک سوم است [و باقی مانده میراثْ سهم پدر اوست] و اگر میّت برادرانی داشته باشد، سهم مادرش یک ششم است. [همه این سهام] پس از وصیتی است که [نسبت به مال خود] می کند، یا [پس از] دَیْنی است [که باید از اصل مال پرداخت شود.] شما نمی دانید پدران و فرزندانتان کدام یک برای شما سودمندترند [بنابراین اختلاف سهم ها، شما را نگران نکند و موجب اعتراض نشود]. [این تقسیم بندی] فریضه ای از سوی خداست؛ زیرا خدا همواره دانا و حکیم است. )

ترجمه های انگلیسی(English translations)
QaraiShakirPickthallyusufali
Allah enjoins you concerning your children: for the male shall be the like of the share of two females, and if there be [two or] more than two females, then for them shall be two-thirds of what he leaves; but if she be alone, then for her shall be a half; and for each of his parents a sixth of what he leaves, if he has children; but if he has no children, and his parents are his [sole] heirs, then it shall be a third for his mother; but if he has brothers, then a sixth for his mother, after [paying off] any bequest he may have made or any debt [he may have incurred]. Your parents and your children—you do not know which of them is likelier to be beneficial for you. This is an ordinance from Allah. Indeed Allah is all-knowing, all-wise.

معانی کلمات آیه

حظ: نصيب. سهم.
انثيين: دو انثى (دو دختر).
السدس: (بضمّ س- د): يك ششم
الثلث: (بضمّ ث- ل) : يك سوم
وصية: كار توصيه شده و سفارش شده كه بعد از مرگ انجام دهند
لا تدرون: نمى دانيد. درى: معرفت و دانستن است.[۱]

محل نزول :
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام (ص) نازل گردیده است. [۲]

تفسیر آیه

نکته ها
گرچه دريافتى ارث زن نصف مرد است، ولى بهره‌گيرى‌اش دو برابر مرد است. فرض كنيد مقدار موجودى ۳۰ سهم باشد كه دختر ۱۰ و پسر ۲۰ سهم مى‌برد، ولى دختر به خاطر آنكه تعهّدى ندارد، سهم خود را پس‌انداز مى‌كند و براى مخارج زندگى از سهم پسر كه ۲۰ سهم بود بهره‌مند مى‌شود. پس نياز خود را از سهم مرد تأمين كرده و سهم خود را ذخيره دارد.
بنابراين دختر در گرفتن نصف مى‌گيرد، ولى در بهره‌گيرى كاملًا تأمين است.
در حديثى از امام جواد عليه السلام آمده است: هيچگونه هزينه فردى واجتماعى بر عهده زن نيست، علاوه بر آنكه هنگام ازدواج مهريه مى‌گيرد، ولى مرد هم مهريه مى‌دهد، هم خرج زن را عهده‌دار است. زن بى‌هيچ مسئوليّتى سهم ارث دريافت مى‌كند وحقّ پس‌انداز دارد ولى در بهره‌گيرى، از همان سهم مرد بهره مى‌گيرد. «۱»
احكام ارث، در تورات نيز بيان شده‌ «2» و در انجيل آمده است كه مسيح گفت: من نيامده‌ام تا احكام تورات را تغيير دهم.
عرب جاهلى، زنان و كودكان را از ارث محروم مى‌كرد، ولى اسلام براى هريك از فرزند و
«۱٫». تفسير نورالثقلين.
«۲». تورات، سِفر اعداد، باب ۲۷، آيه ۸- ۱۱.
جلد ۲ - صفحه ۲۹
همسر، متناسب با نيازهاى آنان سهم الارث قرار داد.
رسيدن ارث به فرزند، انگيزه‌ى فعّاليت بيشتر است. اگر انسان بداند كه اموالش به فرزندش نمى‌رسد، چندان تحرّك از خود نشان نمى‌دهد. در فرانسه، هنگامى كه قانون ارث لغو شد، فعّاليت‌هاى اقتصادى ضعيف شد.
بيشتر بودن سهم فرزندان متوفّى از والدين او شايد براى آن است كه والدين، سال‌هاى پايانى عمر را مى‌گذرانند ونياز كمترى دارند. اگر متوفّى برادر نداشت، سهم مادر يك سوم، و اگر داشت يك ششم، و باقى براى پدر است. شايد بدان جهت كه مخارج برادران متوفّى معمولًا به عهده‌ى پدر است، نه مادر.
امام صادق عليه السلام فرمود: پرداخت بدهى ميّت برانجام وصيّت او مقدّم است‌ «1» چنانكه اگر وصيّت او خلاف شرع باشد نبايد عملى شود. «2»
شخصى از اينكه زنش دختر زاييده بود، نگران بود. امام صادق عليه السلام اين قسمت از آيه را براى او تلاوت فرمود كه: «لا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً» «۳»

پیام ها

۱- اسلام، آيين فطرت است. آن گونه كه وجود فرزند، تداوم وجود والدين است و خصوصيّات و صفات جسمى و روحى آنان به فرزند منتقل مى‌شود، اموال هم بايد به فرزندان منتقل گردد. «يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ»
۲- وصيّت كه حقّ خود انسان است، بر حقوق وارثان مقدّم است. «مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ»
۳- حقوق مردم، بر حق وارثان و بستگان مقدّم است. «مِنْ بَعْدِ ... دَيْنٍ»
۴- در تفاوت سهم ارثِ بستگان، حكمت‌هايى نهفته است كه ما نمى‌دانيم. سهم ارث، بر اساس مصالح واقعى بشر استوار است، هرچند خود انسان بى‌توجّه باشد. «لا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً»
«۱». تفسير نورالثقلين.

۵-ارث، بر اساس علم و حكمت الهى است. «فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ‌ ... عَلِيماً حَكِيماً»

A F
۰۹ / ۱۷ / ۲۰۲۵۰