08/04/2025
لومړی خو بايد دا روښانه کړو چې افغانستان تل هغو بې لومړيتوبه افغانانو در به دره کړی دی چې نه مسلک ته ګوري او نه هم علم او پوهې ته، له ځانه به په ډېرو حساسو مسائلو د دې لپاره بحثونه کوي چې دوی خپل مخاطبين ډېر کړي نور يې په دې کيسه کې نه دي چې بحث پر څه دی.
ډاکتر شکېب په دې بحث کې وايي چې پاکستان کې مېشت پښتانه افغانان نه دي. پرته له دې چې دا توپيرونه، د دې توپيرونو تر شا سياسي او زهرجن شاليد ته وګوري او يا پر دې سر خلاص کړي چې دا ملت ولې په دوو برخو وېشل شوی دی. دی استدلال کوي چې ملت يوازي هغه دی چې په يوه سياسي جغرافيه کې استوګنه لري او تر ټولو جالبه خو لا دا چې وايي (ستان) ځمکې ته وايي.
لومړی به دا روښانه کړو چې د ستان اصلي مانا څه ده؟
د "ستان" کلمه یو فارسي/اوستایي (زړه اېرانۍ) ريښه لري، چې معنا یې:
ځای، سیمه، یا وطن دی؛ نه ځمکه.
اوس به راشو دې مسئلې ته چې ايا په پاکستان کې مېشت پښتانه افغانان دي؟
دا ډېره مهمه او حساسه پوښتنه ده، او ځواب يې له تاريخي، سياسي، حقوقي او فرهنګي اړخونو مختلف تفسيرونه لري:
1. تاريخي اړخ:
د ډېورنډ کرښه (چې په 1893م کې د انګريزانو له خوا وکښل شوه) د پښتنو سيمې يې په دوو برخو ووېشلې: يوه برخه يې د اوسني افغانستان برخه پاتې شوه، او بله برخه يې د برتانوي هند، او بيا وروسته د پاکستان برخه وګرځېده.
ډېر هغه پښتانه چې نن د پاکستان په خيبرپښتونخوا، وزيرستان، بلوچستان او نورو سيمو کې اوسي، تاريخاً د افغانستان اوسېدونکي دي. د دوی دود، ژبه، کلتور او نسل د افغانستان له پښتنو سره يو شان دی.
2. فرهنګي او قومي اړخ:
له فرهنګي او نسلي لحاظه هم دا پښتانه افغانان دي.
يعنې دوی د "افغان" کلتور، دودونو، ژبې، اصليت او تاريخ سره تړلي دي.
او بله خبره دا چې د "افغان" کلمه تاريخاً د پښتون مترادف ګڼل شوې ده. نو هر پښتون، که هغه په افغانستان کې وي، يا په پاکستان کې، له کلتوري لحاظه افغان بلل کېږي.
3. سياسي او حقوقي اړخ:
هغه پښتانه چې په پاکستان کې د زېږېدو له مخې تابعيت لري، حقوقي لحاظه پاکستانیان دي.
خو دا مانا نه لري چې دوی دې خپل افغاني اصل يا پښتني هويت له لاسه ورکړی وي.
نو نتيجتاً په پاکستان کې مېشت پښتانه له قومي، نسلي، کلتوري او تاريخي پلوه افغانان دي خو له حقوقي او تابعيتي پلوه پاکستانیان ګڼل کېدای شي لکه په امريکا او نورو هېوادونو کې مېشت افغانان چې کله تابعيت واخلي امريکايان اروپايان يا د يو هېواد د وګړي نوم ورته يادېږي.
نو زه د بحث مخالف نه يم اما په داسي حساسو مسائلو بحث کوونکي بايد نخبه ګان او ورزيده عالمان واوسي.
درنښت
