05/10/2025
OMER KHAJAM
(1048-1131)
Poet, Mathematicien, Astronom, Filozof Persian
RUBAIRAT
Natën kur flija, më tha shpirti: "Pi!
Në gjumë dhe në varr s'ka lumturi;
Ngrehu,sa rron,zbras kupa, puth çupa
Ke shekuj që të flesh në qetësi".
Në ëndërr, kur agimi zbardhëllonte,
Një zë që nga Taverna po gjëmonte:
"Çohuni, djem, e Verë sillnani,
Se Fati na e dhuroi lëngun sonte."
Dhe posa në Tavernë këndoi gjeli,
Besnikët jashtë thirrën "Portat çeli!
E shkurter është jeta, ja, u mplakmë
Dhe mbetmë si kofini pas së vjeli."
A di përse këndesi po këndon
Menatë dhe nga gjumi po të zgjon?
Që shkoi një ditë po të lajmëron,
Dhe ti, çkujdesur, fle dhe ëndërron.
U gdhi, me verë zemrën e zbardhëlloj
Përdhe çdo fe të natës e dërmoj:
Në djall dërgoj parajasën e përpjetë,
Gërshetin me lahut' e lavdëroj.
Kur diellin me zjarr kurorëzuar,
E pret me gas natyra faqeshkruar,
Shoqen me mall shoh n’gjumë shtruar
E foshnjën buzëqeshur më të zgjuar.
Ja, kup' e qiellit skuqet prej agimit,
Bilbili nisi këngën e dëfrimit
Me trëndafilin: Eja, faqepjeshkë,
Natyra qesh, nem qelqin e rubinit.
Zgjohu, mëngjesi me shigjet' e grisi
Perden e natës, yjt’i arratisi,
E dielli gjahtar me rreze kapi
Çdo majë mali, pallati e lisi!
O Engjëll faqedritë, ja u gdhi,
Shtjer verë dhe këndo me ëmbëlsi!
Xhamshidi e Khosroj qysh lulëzuan,
Qysh dimërojnë sot në varrvërri.
Ja, Mars'i ri dëshirat na valon,
Çdo shpirt i mënçur n’Gërmadh shkon
Ku dor' e Moisiut zbardh nga degët
Dhe frym' e Krishtit tokën gjelbëron.
Mbi lulet po pikojnë vesë retë,
Dhe me një zë qiellor, Bilbil' i shkretë:
Ah, Verë! Verë! Verë! Trëndafil,
I lyp t'i skuqë faqëzën e zbehtë.
Bilbili nëpër kopshtet në Prënverë
Sheh Lilin Kup' e Trëndafilin Verë
Dhe thotë: "Puthuni e pihuni!
S'e gjeni këtë ditë tjatër herë."
Shiko luadhe, lule, bukuri,
Lumenj kristali, kronj e brohori:
Nga dimri ferr prënvera qiell na ndriti,
Gëzo mbi dhè parajsën me furi
Qesh trëndafili e thotë:”Lulëzonj
Dhe botës bukurinë po ia shtoj:
Pastaj e hap kuletën e mëndafshtë
Përmbi kopsht thesarin po e shtroj".
"Jam, thotë, lulja e Josefit t'ri
T'Egiptes, xhevahir, zemërflori:
Ja edhe rrob' e kuqe gjak, e çjerur
Prej vllezërve dhe gruas Petefri".
Tufani kopshtin kur ma shkatërron
Rrot' e Fatit shpresat m'i dërrmon,
Pështillem si burbuq' i Trëndafilit,
Po zemra gjak përbrenda më pikon.
U dogja dhe u përvëlova: Verë!
Nga vrer'i lotëve u shova: Verë!
Në qelq rubin, e dashur, dhe llahutën
Dhe nga ky zjarr shpëtova: Verë!
Me ver' e vajza, me llahut' e valle,
Me fyell e me këngë po s'u çmalle,
Jeta s'vlen hiç: Se pa këto nuk është
Veç pemë helmi, pus e tym vërdalle.
Nga njëra dorë Trëndafil e Grua,
Nga dora tjatër patsha rrush e krua:
"Zotit-po thon', i ardhtë keq për mua!"
Po as m'a fal pendimin, as ia dua.
Një Engjëll më tërhiqte në xhami,
Një djall po më zvarrniste në dolli;
Po ver' e kuqe e fitoi davanë:
Gërshet këtej-edhe andej hardho.
Në prehrin e urisë kur gëzohesh
Veten humbet, e veten gjen, bekohesh
Kur pi kungatën shpirtrrëmbenjëse,
Përsipër jetës, vdekjes lartësohesh.
N’Shpell' e Verës kemi hedh mendjen
Dehemi, puthim t’mbledhim mendjen
C'pyet? Gjykim e tru na kanë rrjedhur,
Se Vajzat na e kanë vjedhur mendjen.
"Pse s'pi më pak?" më thonë njerëzia,
"Për ç'arësye s'ka kufi dollia?"
Një: faq’e vajzës; dy: Rubin'i Verës,
Ja shkaqe si kristal nga qartësia.
Drit' e Kungatës vlen çdo mbretri
N'Evropë dhe n'Afrikë dhe n'Asi:
Rënkim'i Vajzës mallëngjen më rëndë
Se çdo shamat' e turmës në Xhami.
Fito një Zemër, puthe dhe rrëmbeje,
Dhe adhuroje si Altar prej Feje:
Një qind Qabera s'vlejnë sa një Zemër
Zemër kërko, Haxhi, jo Gur Qabeje.
Si mjer' ay që Dashuri s'ka ndjerë
Dhe zemra s'i ka ndritur në prënverë:
Pa Ver' e Dashuri çdo dit' e shkuar
Prej meje s'nëmërohet asnjëherë.
S'ka hir apo shëmtim në Dashuri,
Për Ferr e për Parajsë s'ka mërzi,
As për pallate a kasolle a shpella
As për mëndafsh a rrecka a stoli.
Kjo zemr' e marr' e mbytur në mjerime
Pa prerë vuan e lëshon rënkime:
Kur më dha Zoti Verë Dashurie,
Mbushi kupën gjak prej zemrës sime.
E prisja! Si rrufeja më tronditi!
E Dashura më shkoi, më neveriti:
S'e çmoja kur e kisha... Ah, çma priti!
Në Ferrin nga Parajsa më vërviti.
Rënkoj e psherëtij, se s'të kam pranë,
M'u çorë zëmra, sa mënt s'më lanë,
Askujt s'ia qaj dot hallin, djall' o punë:
Vrermjalt' e flagëves' e qiellhapsanë!
Nga hidhërim' i ndarjes jam përpirë,
Sa e sa herë zemra m'është grirë:
Ty natën të kujtoj e psherëtij,
Nga malli digjem, si qiriri kam shkrirë
Kur s'dhëmb e shemb s’është Dashuri
Pa Ferr s'gjen dot Parajsë dhe Huri:
Kur zjarr' e ke në gji, me nat' e ditë
Sot ndrit me gas e nesër ndes më zi.
Te rrug' e Trëndafilit plot me gjëmba
Pikova gjak, u çora dhe u shëmba:
Pa qindra plag' e çpojtje s'qepet krehri
Në flokët e së Dashurës me dhëmba.
Zemrën me sy e dashura ma ndes,
Zemraqiri me flakën rron e vdes:
Te flak' e bukur zemraflutur turret,
Kurban e tëra digjet pa kujdes.
Me syrin bukuri e dritë shpall,
Në zemrën Dashuri e zjarr më kall:
Ti s'më vë re aspak ose më tall,
Kur unë pshertij për ty me mall.
Zefire, fryre, syri im të pa,
Nga gjoksi zemra m'iku dhe më la
Dhe duke fluturuar pas të ra:
Banesën sot në gjoksin tënt e ka.
Selvia që më bëri skllav e mbret
Tani më nisi prapë muhabet;
Qesh me buz' e sy, se shpirti i thotë:
"Bëje të mirën dhe e hith në det".
E dashura shkëlqeu, më vërboi,
Zemra më fliste gjuha më pushoi:
Kush pa me sy torturë kësisoj?
Nga etja u dogja u shova mund te kroj.
Kush në Gërmadhe të ka prurë, kush?
Kush ta ka çfaqur natën mirë, kush?
Kush të ka fryrë të më ndezësh furrë
Nga Dashuria të sëmurem, kush?
Në këtë Dhé pa prehje, pa pushim,
Jam lodhur me kërkim e udhëtim:
Të bukur Qiparis si ti s'kam parë,
S'të kapërcen as hëna në shkëlqim.
O ti mbi Dhé m'e zgjedhura Selvi,
M'e shtrenjtë je se shpirt' e syt' e mi:
Gjë më të çmuar se sa jeta s'ka;
M'e çmuar një qind herë më je ti!
Si në mëngjes burbuqi i vesuar
Me rrezet buzëqesh i ngushëlluar,
Më ndrit me gas fytyra e përlotur
Zemrën ma ngroh me syt' e shkruar.
Ti, që me faqe Rrushn' e kapërcen,
Dhe që me zë Bilbilin e gënjen,
Një sy i luan Mbretit t'Babilonës
Dhe mbretëresh' e kulla ia rrëmben.
Për ty bëj be t’hedh në det dhe nderin;
N’shkelça fjalën,shkelmin nem e vrerin
Në mos mjaftoftë jeta ime e zezë,
Laj borxhin t’Fundmin Gjyq me Ferrin.
Sa kohë munt, e Dashur, ngushëllomë,
Nga barr' e vrerit zemrën lehtësomë;
Se bukuria jote s'rron për jetë;
Shpejt! Nesër zbresim të dy në Llomë.
Buzët gjak, Sirenë, dehm' e mpimë,
Me dhëmbët e thonjtë çirm' e grimë:
Me krah' e gërshetë mbytm' e shtrimë,
Me syt' e tu të zjarrtë tretm' e shkrimë!
Bukë sa për shpirt, me Hën' e Zanë,
Me Ver' e Harp' e Vjersha e ty pranë
N’Pjergull t’Gërmadhës jam m'i lumtur
Se në pallat a fron një qint Sulltanë.
"Bukur të jesh Mbret!" disa mendojnë;
"Sa ëmbël në Parajsë!" ca besojnë:
Ah, merr paran' e that e ler kusurin,
Daullet, pompat larg le të gjëmojnë.
Në botë kotësira mos lakmo
Të mirat e të ligat ia harro:
Kthjelloje zemrën si ky Qiell i kaltër,
Si Yll më ndrit, si Diell perëndo.
Shpirti për ku m'u bë prej Perëndie?
Për Qiell a Ferr? S'e di, po veresie
S'lë gas të saktë, Ver', Vajz' e Këngë,
Për profka, ëndrra, prralla shenjtërie.
