26/07/2025
Nëna mirditore me djep në shpinë, bartësja e jetës, ngadhënjimtarja e ndeshjeve të betejave të misionares
Nga Albert Vataj
Ka çaste që nuk janë vetëm imazhe, por është shpirt i shndërruar në një yjësi.
Një dritë e hidhur dhe madhështore rrëqeth shpirtin kur sheh këtë grua mirditore të vitit 1965, si çdo grua tjetër ngadhënjimtare e këtij gjaku, e këtij trualli, bedenash dhe legjendash. E vetme në shtigjet e gurta, me petkat që valëviten si një flamur betejash epike, me djepin mbi supe si një kryq sprove besimi e si një bekim i prekjes hyjnore. Është një pamje që të djeg e të ndriçon njëkohësisht, një pamje ku mundimi dhe dashuria shndërrohen në art, ku heshtja bërtet më shumë se çdo britmë, ku një hap i thjeshtë mbi dheun e varfër bëhet testament i përjetësisë njerëzore.
Në këtë figurë të vetmuar, por madhështore, ndien dridhjen e sakrificës dhe vezullimin e një dashurie që nuk njeh kufi. Një nënë që nuk ka asgjë tjetër veç shpinës së saj për të mbajtur në një botë të tërë, frutin e barkut të saj, blatimin e hyjt të shpirtit të gruas. Një grua që ecën e përkulesh nga pesha, por që në të vërtetë mban mbi vete qiellin e një populli dhe këndon vargjet e një hymni.
Një nënë mirditore me fëmijën në djep, që e mban në shpinë. Foto e Jacques Millot, 1965.
Kjo nuk është thjesht një pamje dokumentare. Është një himn për jetën dhe sakrificën, një psalm i heshtur për të gjitha ato gra që mbajnë mbi shpinë jo vetëm djepin, por edhe peshën e botës, barrën e ditëve të vështira dhe besimin e patundur se jeta vazhdon.
Në këtë figurë që ecën e përkulur nëpër gurë e shtigje, shohim fytyrën e një shpirti që nuk e thyen varfëria, nuk e zbeh mundimi dhe nuk e mposht asnjë furtunë. Një nënë që nuk njeh luksin e një pushimi, por njeh veç gëzimin e një fëmije që merr frymë, rritet dhe ëndërron.
“Nëna është zemra rrahëse e çdo populli.”, do të thoshte, Ernest Renan.
Ky imazh i vitit 1965 është dëshmi e një kohe të largët, por edhe e një përjetësie që nuk ndryshon. Në çdo cep të globit, nënat janë shtyllat e padukshme mbi të cilat ngrihen qytetërimet.
Kjo nënë mirditore bart mbi supe jo vetëm një djep, por edhe një kod të pashkruar të dashurisë, të durimit dhe të qëndresës. Ajo shikon rrugën përpara, por mendja e saj është gjithnjë tek ata që po rriten.
“Nëna nuk është një profesion. Është një bekim që nuk e përcaktojnë fjalët.”, mëton, Elena Ferrante.
Veshja e saj karakteristike, shamia mbi flokë dhe vështrimi që humbet diku tej kodrave, janë një përkujtim i përjetshëm se heroizmi nuk ka nevojë për zë të lartë. Ai shfaqet në heshtje, në përditshmëri, në sakrificën që nuk reklamohet.
Në këtë imazh, ku një fëmijë fle i mbështjellë me pëlhurë të thjeshta, fshihet një poezi jete, ajo e përjetësisë së mëmësisë. Një poezi që na kujton: se “Në krahët e një nëne, edhe bota më e ashpër bëhet shtëpi.”
Dhe në fund, ky çast i kapur nga aparati i Jacques Millot-it është më shumë se një kujtim i ngrirë në kohë; është një pasqyrë e shpirtit shqiptar, ku gruaja është jo vetëm bartëse e jetës, por edhe ngadhënjimtarja e ndeshjeve të betejave të jetës.
Sepse: “Gjithçka që jam, ose shpresoj të jem, ia kam borxh nënës sime.” do të skaliste me gërma pavdekësie, burrështetasi amerikan, Abraham Lincoln.
Në këtë figurë të heshtur, në këtë udhëtim mbi shpinë, ndjejmë se historia e një kombi shkruhet në hapin e nënave të tij.