16/12/2025
Në treg numri më i fundit i revistës OBELISK
Materiale interesante.
Lexim të këndshëm!
Obelisk 293
Organ i Shtëpisë Botuese”ADA”
www.botimetada.com
Periodike letraro-artistike
Viti XVII-të i botimit - Nr.293
DHJETOR 2025
Del në datë 15 të çdo muaji.
Rregjistruar në ISSN
International Centre 45
rue de Turbigo, 75003 PARIS
FRANCE
ISSN: 2225-7896
Adresa e redaksisë:
Rruga : Mihal Grameno Pall.32 Ap.7 Tiranë
cel: +355 68 221 9016
e-mail: [email protected]
Revistën “Obelisk” mund ta gjeni në libraritë kryesore në Shqipëri
(me çmim 150 lekë).
“Obelisk” mund ta lexoni edhe në internet në adresën:
www.botimetada.com
Abonimet Europë: 1 vit - 25 euro+pp,
Amerikë: 1 vit - 30 usd+pp.
Për çdo vërejtje, sugjerim apo bashkëpunim kontaktoni në
e-mail: [email protected]
Nr. llog. B.K.T
Lekë: 515001834
IBAN – AL0220511650001834VAIDALLA
Shtypet në shtypshkronjën
e Shtëpisë Botuese “ADA”
Tiranë 2025
Tirazhi: 250 copë
HIERARKIA E AUTORËVE NË LETËRSI
Në universin e letërsisë, hierarkia e autorëve nuk është një strukturë e ngrirë në mermer, por një sistem i gjallë, i lëvizshëm, që riformësohet me çdo brez lexuesish dhe me çdo ndryshim të ndjeshmërisë estetike. Nëse arti është hapësira ku fjala bëhet frymë, hierarkia është mënyra si kjo frymë shpërndahet, pranohet dhe ngrihet në piedestalet e kujtesës kolektive.
Në shkallën e parë ndodhet autori i ri, i cili sapo ka filluar të ndërtojë dialogun e tij me lexuesin. Ky autor, ende i papeshë në sistemin e vlerësimit publik, lëviz midis pasionit dhe kërkimit, midis zbulimit të vetes dhe ndërtimit të teknikës. Hierarkia e vendos këtu jo për ta nënvleftësuar, por për të treguar se letërsia është proces: askush nuk ngjitet njësoj në majë pa kaluar së pari nëpër dritëhijet e fillimit.
Në një nivel më lart ngrihen autorët e konsoliduar – krijuesit që kanë kapërcyer fazën e provës dhe që kanë formuar një identitet të qartë letrar. Vepra e tyre njihet, komentohet, diskutohet. Nuk janë më emra të rinj, por as figura të pandryshueshme; janë autorët që përballen çdo ditë me sfidën e ruajtjes së cilësisë dhe me nevojën për të mos u kthyer në përsëritës të vetvetes.
Në kreshtën e hierarkisë qëndrojnë autorët kanonikë – ata që kanë arritur të tejkalojnë pragun e kohës dhe të ndikojnë më gjerë sesa një brez i vetëm. Këta nuk janë thjesht shkrimtarë: janë rrëfimtarët e botës, krijuesit e sistemeve të mendimit, të cilët kanë zgjatur kufijtë e gjuhës dhe të imagjinatës.
Kanonikët nuk shpallen me votë; ata formohen ngadalë, përmes leximit të gjatë, analizës kritike dhe qëndrueshmërisë estetike. Çdo kulturë i ka të vetët dhe i ruan si pasuri të identitetit të saj. Herë-herë kjo hierarki sfidohet nga perspektiva të reja kritike, nga letërsia e margjinalizuar, nga zëra që kanë qenë jashtë vëmendjes për arsye historike apo shoqërore. Prandaj, kanoni nuk është dogmë – është proces rishikimi.
Letërsia ndryshon ritëm kur ndryshon vetë lexuesi. Një autor i madh i një epoke mund të ketë më pak ndikim në tjetrën; një zë i harruar mund të rikthehet pas dekadash, duke marrë papritur vlerësimin që dikur iu mohua. Kjo lëvizje e brendshme e hierarkisë është shenjë e shëndetit të letërsisë: ajo nuk mbyllet në vetvete, por rishikon përherë atë çka quhet e rëndësishme.
Koha është kritiku më i drejtë, por edhe më i pamëshirshëm. Ajo provon jo vetëm bukurinë e një teksti, por edhe qëndrueshmërinë e tij etike, universalen që mbart, dimensionin e tij njerëzor.
Asnjë hierarki nuk mund të ekzistojë pa praninë e lexuesit. Kritikët ndërtuan teori, studiuesit analizuan struktura, por lexuesit – të heshtur, të shumëllojshëm, të paparashikueshëm – janë ata që vendosin cilët autorë do të mbeten dhe cilët do të zbehen. Leximi është akt votimi, i përditshëm dhe i natyrshëm. Çdo lexues, me ndjeshmërinë e vet, e zgjeron ose e zvogëlon territorin e një autori.
Hierarkia e autorëve nuk është thjesht një rend që dikush e vendos e të tjerët e pranojnë. Ajo është një hartë e përhershme që rikonfigurohet nga koha, nga risitë estetike, nga nevojat shpirtërore të shoqërisë dhe nga guximi i vetë shkrimtarëve. Në këtë hartë, çdo zë kërkon vendin e tij, dhe çdo brez tjetër e rithotë pyetjen themelore: Kush e meriton të mbetet?
Në fund, letërsia nuk është një garë – është një traditë që vazhdon të ndërtohet mbi kontributin e secilit autor, pavarësisht pozicionit që koha i cakton në hierarki.