10/11/2025
Del së afërmi në librari “Katekizmi i revolucionarit”, nga Sergej Neçajev (me përkthim nga Armand Dedej).
“Katekizmi i revolucionarit” është një pamflet udhëzues për formimin dhe organizimin e shoqërive sekrete, të cilat kanë si qëllim të vetëm final sjelljen e revolucionit shoqëror, e konkretisht shkatërrimin e rendit ekzistues të përfaqësuar, në kohën dhe vendin e botimit (Perandoria Ruse prerevolucionare), nga shteti, aristokracia dhe kleri. Për arritjen e këtij qëllimi, autori ofron pa mëdyshje tezën se, meqë rendi ekzistues nuk ka asnjë skrupull në përdorimin e çdo mjeti për mbajtjen e pushtetit, duke përfshirë dhunën e hapur, terrorizmin e çdo gjë tjetër poshtë këtyre, atëherë edhe revolucionari që kërkon përmbysjen e këtij rendi duhet të përdorë të njëjtat mjete për qëllimin e tij.
Parimi themelor “qëllimi justifikon mjetin” e përshkon gjithë “Katekizmin”. Karakteri i këtij teksti është pashmangshmërisht i lidhur ngushtë edhe me karakterin e autorit të tij, revolucionarit, anarko-komunistit dhe nihilistit rus Sergej Neçajev. Ai nuk synon të jetë një përsiatje teorike, por një udhëzues praktik, i cili gjeti zbatim në radhë të parë në vetë jetën dhe veprimtarinë subversive të autorit. I ribotuar gjerësisht në Perëndim në periudhën e pasluftës, “Katekizmi” pati ndikim në grupime ekstremiste si “Black Panthers” në SHBA, dhe “Brigadat e kuqe” në Itali.
Në këtë botim, lexuesi mund t'i qaset tekstit së bashku me një parathënie kritike të Dedejt. Në këtë ese të gjatë hyrëse, përkthyesi e kontekstualizon autorin në çastin historik kur ai shkroi, në kuadrin e rrymave të mëdha të socializmit rus të shek. XIX.
Sergej Neçajev (1847-1882) lindi në Ivanovo, Perandoria Ruse, në një familje ish-shërbëtorësh. Nëna i vdiq kur ishte vetëm tetë vjeç, dhe babai u përpoq t’ia mësonte edhe të birit zanatin e shërbyesit. Neçajevi mori një edukim bazë në shkollat kishtare dhe pedagogjike të vendlindjes. Në moshën 18-vjeçare Neçajevi u zhvendos në Moskë, mandej në Petërburg, ku iu bashkua menjëherë grupimeve studentore radikale të Rusisë cariste. Prej këtu, veprimtaria e vrullshme subversive e Neçajevit, duke përfshirë vrasjen brutale të bashkërevolucionarit Ivan Ivanov, solli një sërë shpërnguljesh e vajtje-ardhjesh brenda Rusisë dhe në Evropë. Në vitet e fundit para arrestimit, për shkak të ashpërsimit të marrëdhënieve edhe me bashkëpunëtorët më të ngushtë dhe veprimeve përherë e më ekstreme, Neçajevi mbeti përherë e më i izoluar. U arrestua në Zvicër më 1872, iu dorëzua autoriteteve cariste, dhe u dënua me 20 vjet punë të detyruar për vrasjen e I. Ivanovit. Vdiq në burg në moshën 35 vjeç.
Figura e Neçajevit u përjetësua në romanin “Djajtë”, të F. Dostojevskit, i cili e bazoi personazhin e Pjotër Stepanoviçit mbi Neçajevin, dhe subjektin e romanit mbi komplotin dhe vrasjen e Ivan Ivanovit.
Ndonëse qasja e bolshevikëve me shkollën politike neçajeviane ishte e përzier (Lenini u ndikua prej tij, por “Katekizmi” u kritikua nga bolshevikët para dhe pas revolucionit), Neçajevi mbetet figura më ekstreme e revolucionarit fanatik, i cili përdori çdo mjet dhe dha absolutisht gjithçka për revolucionin.