01/06/2025
ETIKA E RAPORTIMIT NË RASTET E DHUNËS ME BAZË GJINORE.
Edhe një tjetër viktimë...vritet nga vëllai e reja, babai i merr jetën vajzës, autori i krimit ishte bashkëshorti i saj, nga hetimet e mëtejshme rezultoi se pas ngjarjes së rëndë, autor ishte i dashuri i të resë...
Në tërësinë e titujve bombastik, me kryefjalë dhunën me bazë gjinore, shihet se rastet, edhe ato me pasoja fatale për jetën, po shtohen ndjeshëm. E bashkë me rritjen e rasteve duket se rritet dhe konkurenca e titujve me qëllim sh*tjen e lajmit dhe shumëfishimin e klikimeve. Këto të fundit qartazi janë kthyer në epidemi "redaksionale" që duket se pas çdo "liku" humbasin" thelbin në vorbullën e tymnajës së portaleve online. Nëse dikur, dhuna me bazë gjinore, qëndronte e inkuadruar brenda një hapësire hermetike, sot ndodh e kundërta. Flitet, trajtohet si fenomen, i jepet zë dhe kohë televizive, në kronika mediatike dhe në biseda në studio dhe akoma më shumë në portalet online, pa identitet, në jo pak raste.
Por a raportohet konform etikës?
A e kryen media funksionin e vet përmes këtyre raportimeve?
Apo raportimi thjesht duhet konkluduar, pasi është e papranueshme që x media të mos trumbetojë për këtë ngjarje, duke rrezikuar të humbasë shikueshmërinë a klikimet e rastit?
Për vet fuqinë që ka dhe atë që zëri mediatik përfaqëson, mënyra e raportimit, në kuadrin social, është esenca e faktit dhe dilemës së pashmangshme: nëse problemi në fjalë thjesht do të vijojë të ekzistojë, do të vijë duke u zbehur apo rastet fatale do të pushtojnë ende kronikat mediatike.
Thënë kështu, duket se e fajësojmë median duke i veshur shpesh petkun e një vrasësi të heshtur, në rastet kur hapësira mediatike ndaj dhunës me bazë gjinore është pothuaj inekzistente krahasuar me bombardimin mediatik të informacioneve, referuar zhvillimeve politike.
Përballë interesave madhore që gjenerohen nga politika, e cila ka pushtetin e vet edhe ndaj medias, është e domosdoshme të ndihet fuqizëm zëri i gazetarit profesionist, që të jetë në "mbrojtje" të raportimit të tij dhe të rëndësisë së asaj që po raporton, duke kërkuar më shumë hapësirë mediatike, dhe renditje të kronikës që ka në fokus ngjarjen e ditës, që nuk duhet lënë në fund të edicionit informativ pas zhvillimeve politike me te cilat nis dhe mbyllet dita. Peshën që ka dhe i jepet lajmit duhet ta përcaktojë vet gazetari, gazetari profesionist që e di se dhe rendi i kronikave ndikon në nxitjen e informimit të publikut, drejt një reflektimi cilësor.
Pavarësisht varësisë së gazetarit, që duhet të jetë i pavarur, por që realisht nuk është, pasi kushtëzohet nga linja e politikës redaksionale të televizionit apo portalit ku punon, asnjëherë gazetari, ai profesionist, nuk duhet të stepet për ta mbrojtur cilësinë dhe vlerën e lajmit të vet, kur lajmi është në standartet e duhura. Kjo kërkon një profil të konsoliduar gazetaresk, që vjen me kohën dhe emrin që krijohet me eksperiencën.
Në rastet e raportimit të dhunës me bazë gjinore, si në çdo lloj raportimi duhen respektuar standardet etike, duke respektuar të drejtat e viktimave të dhunës, duke ruajtur konfidencialitetin dhe duke trumbetuar fenomenin, por pa ekspozuar identitetin e viktimës e cila jo rrallë herë, pikërisht nga raportimi jo korrekt, bëhet edhe viktimë e bullizimit dhe paragjykimit. Në këtë mënyrë, raportimi në vend që të kryejë rolin e informimit, sensibilizimit dhe të nxitjes së institucioneve përgjegjëse për ndërhyrjen në kohë dhe parandalimin e rasteve flagrante, ndikon negativisht në komunitet, duke shtuar dozat e diskriminimit dhe pabarazisë gjinore në shoqëri. Media duhet të njohë fuqinë dhe përgjegjësinë e saj. Shpesh gjatë raportimit kalohet caku i të drejtës së gazetarit, pasi depërtohet aty ku nuk duhet përsa i takon jetës personale të vajzës apo gruas së dhunuar, përmes dhënies së detajeve që nuk e favorizojnë situatën e saj dhe që nuk lidhen aspak me qëllimin e raportimit.
Por kjo jo vetëm. Rastet e dhunës me bazë gjinore, pasqyrohen në mënyrë të cunguar në media: gazetari është aty, njësoj si autoritetet përgjegjëse për referimin e rasteve, sa herë plas gjëma, kur ndodhë krimi, ndërsa politika redaksionale mediatike duhet të ketë vëmendje të shtuar ndaj tematikës në fjalë me qëllim ndërgjegjësimin për ta denoncuar dhunën dhe parandaluar krimin me bazë gjinore; apo dhe duke mos u mjaftuar vetëm me raportimin sipërfaqësor të rasteve të dhunës me bazë gjinore, por duke e ndjekur përmes investigimit profesional- Sa efikas ka qenë roli dhe angazhimi i instancave ligjore, sa është zbatuar urdhri i mbrojtjes, po roli i psikologut ndaj fëmijëve, viktima edhe ata në familjet ku kryeson dhuna me bazë gjinore. Shpesh gjatë raportimeve për fenomenin në fjalë, gazetarët nuk hezitojnë të realizojnë voxpope me familjarë, të njohur dhe të panjohur të rastit, me dëshirën për të marrë opinionet e tyre, si një mekanizëm ky për ta mbushur kronikën me sinkronet që duket se e bëjnë më interesant lajmin, dhe tek eprori i tij, gazetari justifikon përkushtimin. Por çfarë vlerë ka mendimi dhe opinioni popullor kur krimi ka ndodhur?!
A nuk do të ishte më e vlefshme që të vihen përpara përgjegjësisë mediatike, me detyrimin ligjor për deklaratë publike autoritetet që e kanë për detyrë t'i parandalojnë këto lloj krimesh por që me neglizhencën dhe indiferencën e tyre, duket se janë fajtorët e heshtur që mjaftohen vetëm me justifikimin: viktima nuk kishte bërë një denoncim zyrtar. Po në rastet kur kjo gjë është bërë dhe autori i krimit nuk ka zbatuar detyrimin ligjor për të respektuar kushtet e urdhrave të mbrojtjes, ku është roli i institucioneve, po media përse nuk i raporton, duke i dhënë shumë më tepër zë rasteve të tilla, duke nxitur institucionet ligjore për ta kryer më mirë detyrën?
Sepse sot, media e ka fuqinë për ta bërë këtë por që fatkeqësisht nuk e bën, të paktën jo në nivelin dhe standardin e duhur, për sa kohë nuk e ka dot pavarësinë që duhet të ketë ndaj interesave të lidhura me konjuktura të gjithçfarëllojshme.
Sikur kjo të mos mjaftonte, sot ndihet ndjeshëm mungesa në redaksitë mediatike të njerëzve profesionistë që ta konsiderojnë gazetarinë, më shumë se profesion, pasion.
Gjykoj se si për rastet e raportimit të dhunës me bazë gjinore, ashtu dhe për çdo lloj raportimi, në veçanti me impakt të ndjeshëm social, puna dhe roli i gazetarit duhet të shkojë përtej thjesht raportimit të ngjarjes, përmes investigimit në mënyrë profesionale, me etikën e duhur gazetareske, të arsyeve të vërteta, lidhur me neglizhencën dhe heshtjen e institucioneve ligjore dhe OJF-ve që duket qartazi se në heshtje i japin zë krimit, me moskryerjen në kohë të detyrës së tyre.
Këtu duhet të kryesojë roli i medias, duke shkundur themelet e mosrespektimit dhe zbatimit të ligjit, i cili duke mos e luftuar dot dhunën me bazë gjinore, shpesh bëhet palë me të.
E për sa kohë kjo të vijojë, rastet e dhunës me bazë gjinore do të vijojnë të jenë një arenë klikimesh dhe mundësish përfitimi të atyre që vijojnë të pasurohen a të bëjnë karrierë mediatike, pa lëvizur kurrë asnjë gisht në luftën kundër dhunës me bazë gjinore.
Englantina IMERAJ