02/08/2025
‼️ «ՀՀ-ն պարտավոր է կատարել Ստոկհոլմի արբիտրաժի որոշումը»․ Արամ Օրբելյան
Միացեք մեր տելեգրամյան ալիքին, իմացեք ավելին
👉 https://t.me/paratv
‼️ Արդյո՞ք Ստոկհոլմի առեւտրային պալատի արբիտրաժային որոշումը ՀԷՑ-ի մասով, պարտադիր է Հայաստանի համար եւ արդյո՞ք այն կարող է հարկադիր կատարվել Հայաստանում․ այս հարցերի պատասխանն այսօր, դասախոսության ժամանակ, փորձեց տալ փաստաբան, միջազգային իրավունքի մասնագետ Արամ Օրբելյանը։
«Հարցի պատասխանը տալու փոխարեն, ասում են՝ ինչպե՞ս պիտի այդ որոշումը հարկադիր կատարվի Հայաստանում։ Եթե ուշադրություն դարձնեք հայտարարություններին՝ ոչ ոք չի ասում, որ մենք պարտավոր ենք, բայց չենք անում։ Քննարկում են, որ մենք պարտավոր չենք։ Բայց ՀՀ-ն ուղղակիորեն պարտավոր է կատարել այդ որոշումը, որովհետեւ ինքը Կիպրոսի հետ ներդրումների փոխադարձ պաշտպանության պայմանագրի կողմն է եւ այս որոշման՝ Հայաստանի դատարանի կողմից ճանաչումը, ոչ անհրաժեշտ պայման է»,- ասաց նա՝ պատկերավոր համեմատություն անելով, որ սա նույնն է, թե ՄԻԵԴ-ի որոշումը ՀՀ-ում ասեն կատարեք ԴԱՀԿ-ի միջոցով։
Արամ Օրբելյանը ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքին, որ պետությունը, տվյալ դեպքում այն ներկայացնող ՀՀ պետական այրերը, անընդհատ քողարկում են որոշման պարտադիր կատարման հարցը եւ խոսում են հարկադիր կատարման մասին․ «ՀՀ ներկայացուցիչներից ոչ ոք հստակ դիրքորոշում չի ասում՝ որոշման պարտադիր լինելու վերաբերյալ։ Հղում են անում Նյու Յորքի կոնվենցիային, բայց այդ կոնվենցիան իր բնույթով, այս վեճին չի վերաբերվում։ Այդ կոնվենցիան վերաբերելի կլինի այն դեպքում, եթե որեւէ երկրում հայկական գույքը ցանկանան բռնագանձել»։ Հիշեցնենք, միջազգային դատարանը արգելել է ՀՀ կառավարությանը՝ բռնագրավել կամ վաճառել ՀԷՑ-ի ակտիվները, փոխել ՀԷՑ-ի կառավարման մարմինների կազմը, հետ վերցնել ՀԷՑ-ի գործունեության լիցենզիաները և որևէ կերպ սահմանափակել ընկերության բնական բիզնես գործունեությունը։ Եթե այս պահին ՀՀ չի կատարում արբիտրաժի որոշումը, խոչընդոտում է բիզնես-գործունեությունը, չի դադարեցնում նշանակած կառավարչի գործունեությունը, խնդիրներ է առաջացնում։ Օրինակ, վնասի հատուցման ծավալները զգալի մեծանալու են։ Հիշեցնենք, օրերս ՀՀ արդարադատության նախարար Սրբուհի Գալյանը հայտարարել էր, որ եթե պետությունն ազգայանցնի ՀԷՑ-ը, ապա սեփականատիրոջը փոխհատուցում կտրամադրվի։ Այս ամենի արդյունքում, ըստ բանախոսի, հանգելու ենք դրամական պահանջի եւ այդ պահանջի բավարարման դեպքում աշխարհում հայկական գույքերն առգրավվելու են։
Բանախոսը նկատում է՝ Հայաստանի պրակտիկայում սա առաջին դեպքն է, երբ պետությունը բաց տեքստով ասում է, որ վերցնելու է սեփականությունը։ Մինչ ՀԷՑ-ի խնդիրը, Հայաստանը ներդրումային վեճեր ունի նաեւ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի մասով, «Լիդիան Արմենիայի», «Սանիթեքի», «Էյր Արաբիայի»․ ստացվում է, որ մեր երկիրը դառնում է ներդրումների համար բավականին ոչ հուսալի։
Հայաստանն ունի ներդրումների խրախուսման եւ պաշտպանության պայմանագիր՝ 42-43 պետությունների հետ, այդ թվում նաեւ Կիպրոսի հետ, ըստ որի փոխադարձ պայմանավորվածություններ կան՝ ներդրողների եւ ներդրումների պաշտպանության մասին։ Սա երկրորդ ոլորտն է՝ մարդու իրավունքներից հետո, որտեղ պետություններն իրար հետ պայմանավորվում են, որ ներդրողը կարող է պետությանը դատի տալ։ Ըստ ՀՀ-ի եւ Կիպրոսի միջեւ պայմանագրի 4-րդ հոդվածի, նախատեսում է, որ պայմանավորվող կողմերից յուրաքանչյուրի ներդրողների ներդրումները մյուս պայմանավորվող կողմի տարածքում չեն կարող բռնագրավվել, ազգայնացվել կամ ենթարկվել այլ կարգի միջոցառումների, որոնք հավասարազոր են բռնագրավմանը, ազգայնացմանը։ Բացառություն են կազմում այն դեպքերը, որ տվյալ միջոցառումները բխում են պետության շահերից եւ համապատասխանում են օրենքին, արդարացված են, չեն կրում խտրական բնույթ եւ դրանք ուղեկցվում են արագ ու արդյունավետ փոխհատուցմամբ, փոխհատուցումն էլ ոչ թե այսօրվա դրությամբ պետք է հաշվարկվի, այլ այն պահի, երբ դեռ չէր հայտարարվել ազգայնացնելու մասին։ Պայմանագրի 9-րդ հոդվածի համաձայն, ՀՀ-ի եւ ներդրողի միջեւ վեճերը լուծվում են արբիտրաժում։
Աղբյուրը՝ Aravot.am
