09/06/2025
ចិត្តទាំងអស់មាន ៨៩ ។ ដោយពិស្តារមាន ១២១ កាលពោលដោយលក្ខណៈហើយ មានតែ១ គឺ “អារម្មណ វិជាននលក្ខណំ មានការដឹងអារម្មណ៍ ជាលក្ខណៈ”, កាលចែកដោយប្រភេទរបស់ចិត្ត រមែងមានន័យផ្សេងៗ ដូច្នេះគឺ ៖
ដោយជាតិ, ដោយភូមិ, ដោយវេទនា, ដោយហេតុ, ដោយសម្បយោគៈ, ដោយសង្ខារ, ដោយសោភណ, ដោយឈាន, ដោយលោក, ដោយកិច្ច, ដោយអារម្មណ៍, ដោយទ្វារ, ដោយវត្ថុ, ដោយវិញ្ញាណធាតុ ៧ ។
ចេតសិកបរមត្ថ
ព្រះដីកាចារ្យ ពោលលក្ខណៈរបស់ ចេតសិក ទុក ២ ន័យគឺ ៖
ចេតសិ ភវំ = ចេតសិកំ ធម្មជាតណា ដែលកើតជាមួយនឹងចិត្ត ធម្មជាតនោះ ឈ្មោះថា ចេតសិក ។
ចេតសិ និយុត្តំ = ចេតសិកំ ធម្មជាតប្រកបជាមួយចិត្ត ឈ្មោះថា ចេតសិក ។
ធម្មជាតិដែលកើតជាមួយចិត្តនោះ បានដល់ធម្មជាតិដែលងាស្រ័យចិត្តកើតឡើង និងកើតរួមជាមួយចិត្ត ចិត្តមិនកើត ចេតសិកក៏មិនកើត ។ ចំណែកដែលលោកពោលថា ធម្មជាតិប្រកបជាមួយចិត្ត ឈ្មោះថា ចេតសិក បានដល់ ការប្រកបដោយអង្គ ៤ គឺ ៖
១. ឯកុប្បាទ កើតព្រមជាមួយនឹងចិត្ត
២. ឯកនិរោធ រលត់ព្រមជាមួយចិត្ត
៣. ឯកលម្ពន មានអារម្មណ៍តែមួយជាមួយនឹងចិត្ត
៤. ឯកវត្ថុក អាស្រ័យវត្ថុតែមួយជាមួយនឹងចិត្ត
ពិតមែន ចេតសិក នោះ វៀរចាកចិត្តហើយ មិនអាចនឹងកើតឡើងបាន ចំណែកចិត្តវៀរចាក ចេតសិក ពួកខ្លះ ក៏កើតបាន (ដូចជាទិដ្ឋិ ឬមានះ មិនកើតក្នុង ទោសមូលចិត្ត ជាដើម, ពិស្តារមានក្នុងបរិច្ឆេទ ទី២) ។ ព្រោះដូច្នោះ ចេតសិក នោះ ទើបឈ្មោះថា ប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹងចិត្ត សមដូចព្រះតម្រាស់ថា ៖
Date: 09/06/25
