24/10/2025
Ilaa intii laga eryay imaaraad jabuuti ugu yaraan afar qorshe oo uu dakada jabuuti kaga aarsanayo isla markaana ku wiiqayo dawlada jabuuti ayaa fashilmay.
1. Wuxuu tagay Casab oo kaba istraatijisan Jabuuti kuna taala marinka baabal mandab , waxaanu kula taliyay eritrea inay jabuti ka saarto dhawr jasiiradood oo ay fulisay eriteriya . Lakin mudo ka dib uu saldhig samaystay dakadiina wado ayay dawlada eritrea ka joojisay. Iyadoo qorshaha itoobiya uu ku rabo inuu casab ugu adeego ka war heshay. Sidiibaanu kaga tagay .
2. Ka dib Barbara ayuu yimid iyadoo qorshuhu ahaa la tartansii Jabuuti oo itoobiya soo wareeji share bilaash ahna waabu siiyay. Berbera jabuuti way ka fogtahay iyo addis ababa , mana laha wado qaadi karta ganacsi xoog wayn , kharash inuu ku bixiyo wado tareen oo 350km ahna ma rabin. Waxaanu berbera ku soo koobay inay gacantiisa uun ku jirto iyada dakado kale oo soomaali ah.
3. Boor sudan ayuu hadana tagay oo is yidhi halkan chinese ka ayaa wado tareen dhigi kara ilaa xadka itoobiya waayo sudan iyo china ayaa saaxiib ahaa . Tiina way fashilantay.
4. Hadana dakada Lamu ayuu tijaabiyay oo ay isku afgaran waayeen Kenya.
Afartaasi markay fashimeen wuxu go’aansaday ethiopia in Bad loo raadiyo oo waliba halka ugu dhaw tahay soomaalida oo dayacan iyo magaalada saylac oo jabuuti dhinaceeda ah wado tareen oo ku xidhanta ta shiniile na si dhib yar loo dhisi karo. Lakin maadoomoo kharash badani galayo lagu hubsado inay itoobiya yeelato.
2018 dhexdiisii ayuu abiy booqasho ku tagay Abu dabay ,xiligaas oo uu mudo 9 cisho ah joogay . Waana marka qorshahan loo soo akhriyay.
Markiiba farmaajo ayaa dakado uu ka saxeexday lagu gabanayo hadhaw , waxana la bilaabay ka hadal ciidan badeed itooobiya leedahay iyo Marin badeed saldhig noqda .
Dabcan damac h**e oo maamulo h**e qabeen wuu jiraa lakin marnaba aan dibada u soo bixin waliba aan gaadhsiisnayn yeelasho .
Iyadoo hawshii sida u socota oo ilaa eritiraya la heshiisiiyay jabuutina la go’doomiyay , somaliland culays midow la saaray. Ayaa dagaalkii dhacay tigrey , meeshana uu ka baxay farmaajo .
Imaaraadku xoog bay dagaalkii uga qayb qaateen caawimo wayna way siiyeen isagoo waayay garab uu ka helo dawladihii reer galbeed ee itoobiya la saaxiibka ahaa .
Markaa ka dib wuxu noqday adeecane u dhago nugul qorshayaasha imaaraadka .
Waxa la iska gartay hadii saylac gacanta lagu dhigo in si dabiici ah u burburayso jabuutida somalidu maamushaa lana wareegayaan canfar . Ethiopia na kol haday saylac cago dhigato aan cid ka saarayne sidaa ku haysan karto.
Hadaba si taasi u fusho waxa la qorsheeyay in maamulkii somaliland oo aan taas yeelayne Berbera ganacsi ahaan u diyaariyay, xidhiidhka ethiopia la leedahayna xumaaday . In la sameeyo arin wiiqaysa oo hoos keeni karta Cagaha ABIY.
Sool oo run ahaantii aan somaliland maamulayne itoobiya u ahaa buffer zone ay somaliland wakiil uga tahay ( puntland iyo somaliland ba sool waxa ku dhex fadhiday itoobiya) ay tahay halka lagaga ruqaansanayo , hadii ay fashilanto taasina gacanta labaad Awdal tahay oo shaqo badan laga sii qabtay , gaar ahaan madax dhaqameedka iyo siyaasiyiinta somaliland diidan ( Sool iyo awdal ba dadka dagani arimo siyaasadeed oo dhab ah ayay ka tirsanayeen somaliland). Waliba reer awdal waxa laga dhaadhicinayay meesha itoobiya maal-gashanaysaa inay lughaya.
Ka hor intii aanu dhicin dagaalkii Laascaanood, muuse biixi 2 mar buu tagay itoobiya mudo 3 sano ah. Abiy ahmedna ismay arag mar ahaan, Bilowgii labadooda xukunkooda mooyee.
Sool oo markii h**e ba cida somaliland ku haysaa ahayd itoobiya ayaa markiiba jigjiga loogu qabtay shir ay sirdoonka itoobiya fasixiisa lahaayeen, lagana soo saaray qodobo ay ku jiraan dib u xoraynta Sool. Dabcan dad badani waxay u tiriyeen ismaamulka jigjiga ee somalida ah lakin ismaamulkaasi isaga laftiisa ayaaban shiri karin hadii aan loo ogolayn. Iskaba saa shir uu u qabto dad dibada kaga yimide.
Iyadoo halka maraysa ayaa Dilkii dagaalka sababayna ka dhacay Laascaanood oo dadkeeda uu ku guuldaraystay maamulka somaliland inuu si uun u kasbado. Kana dhab ahayd inay somaliland diidanayeen , war na ka haynba qorshayaasha cid kale leedahay ee toosu ku cuslayd.
Dagaalkii markuu dhacay ee somaliland laaska dibada looga saaray , taleefanadii ay garaaci jirtay ee Diridhaba ilaa asama tafare way dhici waayeen , aan ka ahayn hub yar oo 2 jeer laga soo iibiyay ( taasina wa xabashi lacag ma diido iyo isku madha)
Waxa ba dhacday in hub iyo ciidan ba si caadi ah xadka itoobiya uga soo talaabayay duhurka cad oo dabcan dad ehel reer laascaanood ahi gurmad u soo marinayeen. Ilaa xitaa somaliland kaadhkii ugu danbeeyay ee amniga itoobiya garaacday lana maqli waayay.
La soco qaybta danbe Sabtida inshallllah . ….
WQ: Dab Eeg Live
Somali Press Tv
