18/11/2025
Mel Bergbewoner:
Wie voor oorlog is mag zijn vinger opsteken. Wie er op gesteld is dat zijn familie gebombardeerd wordt, zijn kinderen uitgehongerd of verkracht, vermoord, tot slaaf gemaakt, in concentratiekampen gestoken ... mag ook zijn vinger opsteken. En wie wil er eigenlijk zelf gaan sneuvelen en al zijn geliefden achterlaten om anderen in stukken te schieten? Steek de vinger ook maar op.
Ik denk niet dat er veel vingers de lucht in zullen gaan. Zo goed als niemand wil oorlog. In het westen. Ik denk ook niet dat al degenen die in ons verleden gingen sneuvelen en die gebombardeerd, bezet, gevangen ... werden, dat vrijwillig deden, omdat ze het gaarne deden. U wel? Ik herinner me de uitspraak van mijn vader over de mooiste dag van zijn leven, toen de oorlog eindigde in 1945. Nee, niet zijn trouwdag, niet de geboorte van zijn kinderen maar het einde van een oorlog. Zijn vader was krijgsgevangen geweest in 1914 en zijn gezondheid was voor de rest van zijn leven gekraakt. Hijzelf zat in Ierland voor zijn militaire opleiding. Ikzelf heb legerdienst moeten doen en dat was absoluut niet naar mijn zin. Omdat ik nooit een oorlog zou beginnen tegen om het even wie.
De alleroudste tekst van de westerse literatuur, de Ilias, vertelt echter al hoe Troje, ongevraagd, een oorlog aangeleverd kreeg door lieden die wel op oorlog uit waren. En zelfs daar waren er bij die liever thuis waren gebleven, zoals Odysseus die veinsde gek te zijn, zodat hij bij vrouw en kind kon blijven en die pas twintig jaar later weer thuis geraakte. In Troje viel alle verantwoordelijkheid voor de verdediging toe aan een gelijkaardig iemand, Hektor, die evenmin die oorlog had gewild maar hem als oudste zoon en die, verantwoordelijk voor het voortbestaan van gezin, familie, stad, andermans geweld ongevraagd aangeleverd kreeg. En omdat vrede zijn diepste wens was, ging hij strijden omdat hij de gedachte niet kon verdragen dat zijn vrouw verkracht zou worden en als slavin meegesleept naar verre landen, of dat zijn éénjarige zoontje als wees zou achterblijven en door niemand nog gezien of geliefd zou worden. Als de vijand hem al zou laten leven, als potentiële troonopvolger. Het pijnlijke gesprek tussen Hektor en zijn vrouw Andromache is een van de meest roerende teksten uit onze traditie. Andromache zou, ondanks de offers van Hektor en zijn medestanders van hun eigen leven, desalniettemin als slavin worden afgevoerd naar het bed van een der veroveraars, nadat haar zoontje tegen de muur was geslingerd door een puber die nog dacht dat de hele wereld hem zou bewonderen als hij dat deed. Heldendom in het vermoorden van baby's? Er is nauwelijks iemand die tussen al de helden van de Ilias & Odysseia de naam kent van deze bruut die wezenlijk niets anders deed dan een chimpansee of gorilla doet met andermans kinderen.
Vredelievendheid is dus niet iets moderns. De vredelievende Hektor ging de strijd aan, in het diepste besef dat hij zou sneuvelen. In de hoop dat hij zo zijn geliefden veilig zou kunnen stellen. Er is dus een reden in deze brute wereld om wel te vechten. Tenzij u wil dat een vijand uw dochters meeneemt als buit en uw zonen inlijft in hun legers. Als ze die laatsten al laten leven. Ik wil u gerust wel wat historische voorbeelden noemen. Van de Ottomaanse janitsaren - christelijke jongens die op zeer jonge leeftijd thuis werden weggehaald, om tot de islam bekeerd te worden en voortaan alleen maar fanatiek te strijden tegen christenen en hun familie nooit meer weer te zien. Of de vele duizenden boerenzonen die Napoleon tot dienst dwong in zijn enorme leger dat in Rusland in sneeuw en ijs, ontbering en ziekte zo goed als volledig zou omkomen. Enzovoort enzoverder.
Dat overkwam die mensen niet omdat ze niet vredelievend genoeg waren. Dat overkwam hen omdat er anderen waren die daar anders over dachten. Ik kan u maar één ding zeggen: vredelievendheid is goed voor één ding, nl. om zelf geen oorlog te beginnen. Zoals een weldenkend mens geen ruzies begint, geen buren of collega's pest, zo begint hij geen oorlogen. Het probleem van de vredelievende is dat hij oorlog over de vloer krijgt, ongewenst als de pest. Van vijanden die binnen de stadswallen zijn vredelievendheid belagen om revoluties te ontketenen en zelf de macht te grijpen, of van vijanden die ongenood plots voor uw poorten staan, en zeggen: dit is voortaan van ons, wees blij als we u in leven laten; onderwerp u en dien ons; maar ge hebt niks meer zelf te beslissen.
Kortom, ik vrees dat we in realiteit wel voor vredelievendheid kunnen kiezen maar niet voor vrede. Of ik dat nu graag heb of niet, vrede hoort niet bij onze van nature gegeven rechten. Het is een plicht. En ge dwingt ze niet af met vredelievendheid.
Mijn zoon, vorige maand zeventien geworden, kreeg een brief van minister Francken. Ik stuurde hem een antwoord.
Beste meneer Francken,
vrijdag viel hij dan in de bus, uw brief aan mijn zeventienjarige zoon met de uitnodiging om vrijwillig een jaar legerdienst te vervullen. U had de komst ervan met veel klaroengeschal en tromgeroffel aangekondigd, een verrassing was het dus niet. Verbijsterend om te lezen was uw brief dan weer des te meer.
Hoewel de brief niet aan mij is gericht, neem ik toch de vrijheid u een antwoord te sturen. Omdat ik als vader van die zeventien lentes jonge kerel diep verontwaardigd ben over wat u hem en zijn leeftijdsgenoten probeert te slijten. Over de lichtzinnigheid ook waarmee u probeert om duizenden jonge mensen te winnen voor de door u met de dag luider gepredikte oorlog. Het zal u geenszins verstoren, daarover maak ik me geen illusies, want wie uw beleid niet genegen is, hoort voor u thuis bij de “geitenwollensokkers, pseudopacifisten, communisten, complotisten, Poetinlovers en vatniks die ons land eerder rijk dan arm is”, zoals u op Facebook schrijft.
Het moet gezegd, u heeft een prima gevoel voor timing. De zeventienjarigen ontvangen uw schrijven in de novembermaand, enkele dagen nadat in heel het land het einde van de Eerste Wereldoorlog werd herdacht. Bij herdenkingsmonumenten overal te lande brachten hoogwaardigheidsbekleders zoals uzelf met rechte rug en ernstig gestemde gezichten hulde aan de gesneuvelden van de Groote Oorlog. En zoals altijd gaat dat gepaard met grote woorden over ‘zij die hun leven schonken voor de vrede, de vrijheid, de democratie, …’ Want dat heet altijd de inzet van oorlog, tenminste in de grootspraak van zij die over oorlog beslissen.
De Franse soldaat Louis Barthas, die in 1914 onder de wapens moest, schreef daar in zijn oorlogsdagboeken iets treffends over: ‘In de dorpen willen ze al monumenten oprichten ter ere van de slachtoffers van deze immense slachting, of zoals de chauvinisten zeggen “ter ere van hen die vrijwillig het offer van hun leven hebben gebracht”. Alsof de ongelukkigen de keuze hadden om iets anders te doen… Ach! Als de doden van deze oorlog uit hun graf konden opstaan. Ze zouden die hypocriete monumenten in stukken slaan, want degenen die ze oprichtten hebben hen zonder medelijden geofferd.’
Dat is de bittere werkelijkheid, meneer Francken. In geen enkele oorlog worden levens vrijwillig geschonken, levens worden er brutaal geroofd. Elk leven dat in de drek van het slagveld aan flarden wordt geschoten, is een leven dat moedwillig wordt vergooid. En de oorlog is geen verschrikking die plots uit het niets opdoemt. Het is een verschrikking waartoe door mensen wordt beslist. Niet door de zeventienjarigen die uw brief krijgen, niet door hun ouders, familie en vrienden. Wel door de hoge piefen. En alle hoogdravende retoriek over vrijheid en democratie kan nooit de eenvoudige waarheid verhullen dat oorlog altijd gaat om macht, geld en economische belangen. Dat is waarvoor al die levens geofferd worden.
En altijd opnieuw zijn het de levens van jonge mensen die de hongerige muil van het oorlogsmonster worden ingejaagd. Jonge mensen die ook altijd opnieuw met dezelfde leugenachtige en misdadige retoriek worden geronseld en klaargestoomd om voor vlag en vaderland hun dood tegemoet te rennen en in een bodybag naar huis te worden gebracht.
Daarom is uw brief zo verbijsterend. Hij verbloemt elke realiteit en presenteert zich als een alledaagse vacature voor een doodnormale betrekking. Al in de tweede alinea spiegelt u de jongeren, in het vet gedrukt, ‘een aantrekkelijk loon’ voor. U weet natuurlijk verdomd goed hoe groot de verleidingskracht van 2000 euro per maand voor een zeventienjarige is. Verder slaat u de jongeren rond de oren met fletse frasen over ‘actief bijdragen aan de toekomst van het land’, ‘een unieke kans om je persoonlijk en professioneel te ontwikkelen’, ‘vrienden maken voor het leven’, ‘een boeiende en avontuurlijke werkomgeving’. Het is allemaal ondraaglijk lichtzinnig.
U zal misschien opwerpen dat ik mij druk maak om niets, want op uw Facebookpagina beweert u stellig dat u onze jongeren niet naar het front wil sturen. Maar waarom heeft u ze dan nodig? Waarvoor moeten ze dan paraat staan? Want zo staat het in uw brief: ‘We moeten voorbereid zijn en paraat staan om te handelen.’ Waarvoor wil u dan dat mijn zoon en zijn leeftijdsgenoten paraat staan? Om patatten te jassen, met hun tandenborstel de latrines te schrobben, zich in de kazernes stierlijk te zitten vervelen, stoere anekdotes te sprokkelen om later aan hun nakomelingen te kunnen vertellen over hun glorieuze dagen bij den troep?
Voor wie neemt u ons eigenlijk? En voor wie neemt u onze jongeren? Denkt u werkelijk dat zij niet begrijpen wat al die omfloerst geformuleerde, in het weeïg odeur van ‘vaderlandse plicht’ en ‘burgerschap’ gedrenkte oproepen tot paraatheid in werkelijkheid betekenen? Kom, meneer Francken, wie probeert u een rad voor ogen te draaien? Wees op zijn minst eerlijk. Stop met dat voortdurend warm en koud blazen. U wil, samen met Europa, dat we over vijf jaar klaar zijn voor de oorlog. U wil dat we ons tot de tanden bewapenen, dat we schuilkelders bouwen, dat we onze kamers volstouwen met overlevingspakketten, en nu ook dat onze jongeren paraat staan. En dan moeten we geloven dat u hen niet daadwerkelijk zou willen inzetten voor de gewapende strijd?
Oorlog is geen ‘boeiende en avontuurlijke werkomgeving’, geen ‘unieke kans om je persoonlijk en professioneel te ontwikkelen’. Zoals Walter Zinzen in MO-Magazine schrijft: “Oorlogen zijn in feite massaslachtingen en massavernietigingen. Al wat menselijk is wordt uitgeroeid met niets ontziend geweld. En daarop moeten we ons voorbereiden, zoals onze minister van Oorlog ons voorhoudt te geloven?” Maar allicht zal u meneer Zinzen ook wel verwijzen naar het rijtje van onverlaten dat volgens u niets anders toekomt dan hoongelach en misprijzen.
U krijgt dezer dagen heel wat kritiek over u heen. Niet dat u daar van wakker ligt, u kan best tegen een stoot. It comes with the job, niet? Maar ook uw kinderen worden daarbij niet ontzien, en dat is wat mij betreft voorbij alle fatsoen. Op Facebook schrijft u dan ook: ‘Als ze over mijn kinderen beginnen, sta ik nogal scherp.’ Wel, daar hebben we alvast iets gemeenschappelijk. Want als het over mijn kinderen gaat, sta ik ook nogal scherp. En wat mij als vader de haren te berge doet rijzen, is hoe de regering, waar u deel van uitmaakt, met ijverige besparingsdrift en naarstige sociale afbraakwerken nogal wat toekomstperspectief voor jonge mensen aan diggelen gooit, zodat er straks voor velen van hen weinig andere opties meer zullen zijn dan tekenen bij den troep.
In het VTM-journaal kreeg u de vraag of u al reservist was. U antwoordde dat u daar nog geen tijd voor heeft gehad. Wel, meneer Francken, mijn zoon heeft daar ook geen tijd voor. Hij heeft zijn handen vol met leven, jong zijn, tijd doorbrengen met zijn vrienden en zijn eerste lief, naar school gaan, ervaring opdoen als jobstudent, plannen maken voor het leven dat voor hem ligt, … Hij droomt niet van een heroïsche dood als jeugdige rekruut, waarna hij door hoogwaardigheidsbekleders zoals uzelf geëerd wordt voor het ‘schenken’ van zijn leven.
Ik kan u melden, misschien tot uw ontgoocheling maar in ieder geval tot mijn grote opluchting, dat mijn zoon vriendelijk bedankt voor uw uitnodiging. Het sterkt mij in de hoop dat Simon Gronowski gelijk heeft als hij in zijn pas verschenen boekje ‘Pleidooi voor de vrede’ schrijft: ‘De jongeren beschikken over een gevoel voor rechtvaardigheid, waarheid en solidariteit.’
Met vredelievende groeten,
Dirk Tuypens
