22/07/2025
ЧЫТАЛЬНЯ
ПРЫГАЖУНЯ
Словы пра тую, што супрацьстаіць брыдкім людзям
Адам ГЛОБУС
Вершы
Першая прыкмета прыгажуні — ёй прысвячаюць і дасылаюць вершы, самыя розныя, ад графаманскіх да геніяльных. Якасць, вядома, мае значэнне, але сам факт наяўнасці вершаў больш важны за іх узровень. Без вершаў ад прыхільнікаў дзяўчына не зробіцца сапраўднай прыгажуняй. Здавалася б, такая дробязь — верш з прысвячэннем, але без яго ў прыгажуні не бяруць.
Уборы
Другая прыкмета прыгажуні — добрыя ўборы. Прыгажуня заўсёды стыльна апранутая. Пра выхады ў свет можна і не казаць. Яна добра прыбраная і на пляжы ў бікіні. Нават на нудзісцкім пляжы прыгажуня выглядае выдатна прыбранай за кошт загару і фрызуры, чорных акуляраў і дагледжаных пазногцяў, усмешкі і манкасці.
Смех
Смейся, смейся, прыгажуня... І яна смяецца. Смяецца, каб ёй куплялі пачастункі і падарункі. Куплялі пірожнае ў выглядзе бэзавага сэрца. Куплялі латэ з пяшчотным шумком. Куплялі тры пары чаравікаў у адной краме, футра з залатой лісы, кватэру з французскім гаўбцом над сталічным праспектам, машыну колеру шампанскага... Прыгажуня смяецца і смяецца, ёй купляюць і купляюць. Прыгажуня смяецца, каб падарункі і пачастункі ніколі не сканчаліся.
Прыманне
Можна і не разумець, але лёгка прыняць: калі прыгажуня расфарбоўвае ўсе, колькі ёсць, пазногці, калі яна фарбуе валасы, прабівае дзірачкі ў мочках вушэй, пемзай паліруе пяты, ходзіць, пахістваючыся, на высачэзных абцасах, адбельвае і так белыя зубы, чырвоніць вусны, палюе ў крамах на зніжкі, жадае ў наступным жыцці прафесійна пазаймацца плаваннем, калі голіць падпахі, ногі і похву.
Каробкі
Не здзіўлю, сказаўшы: прыгажуня страх як любіць каробкі. Яна скарбонкі таксама любіць, але ж іх таксама можна залічыць у шэрагі рознафарматных каробак. Асобным і самым шматлікім атрадам каробак у прыгажуні ты знойдзеш каробкі з абуткам і з-пад абутку. Панталеткі ці чаравічкі даўно знасіліся і выправіліся ў абутковы рай, а каробкі з-пад тых чаравікаў і панталетак усё яшчэ захоўваюцца ў прыгажуні, бо ў іх так добра пачуваюцца шалікі, хусткі і хустачкі. Скажу адразу, каб не згубіцца ў дробных дэталях і ўдакладненнях, каб не заблукаць у гэтым лабірынце: з каробак, якія захоўваюцца ў дзесяці прыгажунь, можна пабудаваць ніштаваты хмарачос. Можна інакш глянуць на каробкі, што купляе, збірае і даглядае прыгажуня: яна выбудоўвае хмарачос прыгажунскага жыцця. І гэта я яшчэ не бяру ў разлік яе бутэлечкі, слоікі і тумбачкі з куфэркамі ды шафамі.
Апрананне
Калі засяродзіцца і ўслухацца ў сказанае прыгажуняй — «Я апранаюся дзеля цябе!», можна пачуць і праўдзівае — «Я апранаюся дзеля сябе!», бо дзеля цябе яна распранаецца і пераапранаецца, а не апранаецца.
Густ
Каб падтрымліваць высокі статус, прыгажуні неабходны густ. Большасць прэтэндэнтак на званне прыгажуні не дабіраюць густу, яны ідуць да ідэала, але не даходзяць да яго. Ёсць і такія, што так хутка набліжаюцца да густоўнасці, што не заўважаюць, як яе прамінаюць. Можна казаць, што лепей не дайсці, чым перайсці запаветную кропку, можна казаць адваротнае і дадаваць, што адымаць лягчэй, чым дадаваць, маўляў, адкінецца ўсё лішняе і застанецца чыстая прыгажосць. Але перабор, як і недабор, па вялікім рахунку — адно і тое ж. Прыгажуня ведае, куды ісці, куды ляцець, куды плыць і дзе трэба спыніцца. Ведае, бо мае густ. Прыгажуня без густу — што мастак без таленту, вучоны без ведаў, а святар без веры. Густ патрэбны прыгажуні, каб не жыць бляклай і не стаць вульгарнай. Ці можна прыдбаць густ? Цяжка, бо трэба мець пэўныя схільнасці і дадзеныя ад прыроды, але апранацца густоўна можна і вывучыцца, прынамсі з гэтага варта пачынаць.
Базар
На базары прыгажуню ўсе называюць прыгажуняй. Гэта гучыць натуральна і праўдзіва. У іншых месцах можа ўзнікнуць недавер, калі хтось прыгажуню назаве прыгажуняй, а на базары такога недаверу няма. Сярод сакавітай садавіны і выставачнай гародніны, сярод грашовых купюр і бліскучых манетак, у стракатым і гаманкім натоўпе прыгажуня ззяе, і гэтак прывабна, што гандляры з гандляркамі абсыпаюць яе гучнымі кампліментамі і запрашаюць да прылаўкаў, каб пачаставаць смакоццямі. Калі прыгажуня пакаштуе вінаград і ўсе гэта ўбачаць, дык такі вінаград усім адразу захочацца купіць. Гандляркі з гандлярамі ведаюць моц прыгажосці, яны гатовыя раскашэльвацца, гатовыя рабіць шыкоўныя зніжкі, каб прыгажуня пастаяла каля іх прылаўка, каб яна пахваліла іх тавар. Прыгажуня каштуе і хваліць, усміхаецца і развітваецца, яна ідзе па базары, як каралева. Дзе-дзе, а на базары прыгажосць цэняць высока, вельмі высока.
Фотаздымкі
Прыгажуня любіць фатаграфавацца і цэніць фотаздымкі са сваім эфектным абліччам; але далёка не ўсе з такіх фотаздымкаў ёй падабаюцца. Няма большага цэнзара для фотамастака, як прыгажуня са сваім бачаннем патрэбнага і непатрэбнага. Калі ты выставіш яе фота, не папытаўшыся, можаш атрымаць на арэхі так, што неба пацямнее, страціць колеры і зробіцца памерам з аўчынку, як кажа наш народ. Пасля фотасесіі лепей паказаць ёй увесь наробак, параіцца з прыгажуняй, пераканаць яе ў тым, што сесія атрымалася ўдалая, і на апошніх здымках яна выглядае больш ярка і прывабна, чым на папярэдніх. Яшчэ важна казаць прыгажуні, што ўсе, хто крытыкуе і ганіць яе здымкі — зайздроснікі, правінцыяйныя невукі, хаблы і падслепаватыя дурні, якія не могуць убачыць, ацаніць і ўхваліць прыгажосць. Збольшага гэтак і ёсць на дзевяноста адсоткаў, а мо і на дзевяноста пяць. Калі крытыку зграі зайздроснікаў (кожная прыгажуня мае зграю зайздроснікаў і зайздросніц!) можна і не слухаць, дык да крытыкі і заўваг самой прыгажуні прыслухоўвацца варта, нават калі табе падаецца, што яна не мае рацыі.
Дараванне
Каму-каму, а сабе ўсё можна дараваць... Хіба не? Здараюцца і выключныя выпадкі, калі пачынаеш займацца самаедствам. Шкодны занятак. Ды што зробіш, калі толькі ты і ведаеш пра сваю хібу. Прыгажуня таксама можа на сябе раззлавацца, можа сама на сябе наракаць, можа нават на сябе насварыцца... Нават, п’ючы каву, скажа: «Не магу сабе дараваць! Вось не магу дараваць і ўсё! Цэлы месяц я збіралася купіць шэрую спадніцу. Заходзіла ў краму, прыглядалася, прымервалася, прыцэньвалася. Грошы адклала на тую спадніцу. Прыкінула, з чым і куды я буду ў ёй хадзіць. Сабралася купляць, прыйшла, а спадніцы маёй і няма. Купілі, забралі, знеслі. Уяві мой стан... Трэба было адразу яе хапаць, а не збірацца ў паход па спадніцу цэлы месяц. Гэта ж не футра, і не залатыя завушніцы са смарагдамі, і не сервіз на шэсць персон. Простая прыемна-шэрая сціплая спадніца. Цяпер я без яе, і ўсе мае прыдумкі з апрананнямі кату пад хвост! Не дарую сабе... Не да-ру-ю... Не магу дараваць».
Дакрананні
Прыгажуня не любіць, калі да яе дакранаюцца. Яно і зразумела, бо шмат ахвочых яшчэ раз спраўдзіць відавочнае і адказаць на пытанне, якое ўзнікае ў часе сустрэчы з незвычайным: ці сапраўды гэта жывы чалавек? ці не прывід побач з табою? Рука ж сама цягнецца да прыгожай постаці... Таму і даводзіцца прыгажуні трымаць паміж сабой ды іншымі большую дыстанцыю, чым трымаюць яе простыя людзі. Таму і рэакцыя на выпадковае дакранне ў прыгажуні вокамгненная, агрэсіўная і пякучая. Таму і табе трэба трымацца ад прыгажуні на пэўнай адлегласці, калі ты не можаш ёй нешта вартае прапанаваць. Напрыклад, панасіць яе на руках. Прыгажуня любіць, калі яе носяць на руках. Дакладна любіць. Зразумела, трэба разлічыць сілы, трэба трэніравацца, трэба стрымаць дадзенае абяцанне — несці прыгажуню на руках.
Таемны пакой
У прыгажуні ёсць таемны пакой... Скажы ты мне, якая гэта прыгажуня, калі яна не мае таемнага пакоя? Ты запярэчыш, маўляў, і бедныя дзяўчаты бываюць такімі прыгожымі, што вачэй не адвядзеш. Так, бываюць. Тады скажу, што гэты таемны пакой знаходзіцца ў іх мроях, яны мараць пра яго. Цікава — у мроях таемны пакой прыгажуні больш казачны і ачаравальны, чым у рэальнасці. У такім таемным пакоі можа жыць ігуана. Акрамя ігуаны там стаіць масажны стол, які сам робіць масаж усяго цела. Каля таго стала ёсць маленечкая тумбачка, а ў ёй хаваюцца лекі ад усіх хваробаў. Прыгажуня кажа тумбачцы пра хваробу, адчыняе, а там яе ўжо чакаюць лекі з інструкцыяй па выкарыстанні. Ёсць у таемным пакоі і лядоўня, у якой можна замовіць пачастунак. Ёсць крэсла з пледам, у якое можна сесці і чытаць ці глядзець кіно «Барбі», можна і любое іншае кіно глядзець. У люстраной шафы, якая стаіць побач з крэслам, можна замовіць вопратку, абутак і ўпрыгожванні... У таемнага пакоя прыгажуні ёсць адно-адзінае абмежаванне, яна нікому не можа яго паказаць, расказваць пра яго можна колькі заўгодна, а паказаць нельга... Нават найлепшай сяброўцы нельга, нават каханаму нельга... Бо пакажаш, і таемны пакой прападзе, разам з чароўнымі рэчамі прападзе, знікне ўсё, і нават доўгахвостая ігуана.
Дабрыня
Сярод прыгажунь, якія трапляліся на маіх шляхах, не было добрых. Разумныя, таленавітыя, артыстычныя, здольныя, заможныя і нават шчодрыя былі; а каб добрая — дык і не сустрэў. Прыгажуня і не павінна быць добрай, бо якраз выбітную прыгажосць ёй даводзіцца абараняць, адстойваць і падкрэсліваць. Таму прыгажуня рашучая, катэгарычная, падступная. Прыгажуні не пасуюць дабрыня і лагоднасць, як ёй не пасуюць атопкі і лахманы. У душы прыгажуні заўжды знойдзецца месца разліку і прахалодзе, бо яна пагодзіцца з Канфуцыем, які сказаў: «Я не бачыў, каб людзі любілі дабрыню так, як яны любяць прыгажосць». Прыгажуня ведае, што яе любяць за знешнасць, і яна цэніць гэткую любоў.
Марозіва
Прыгажуня любіць марозіва. Яна шмат што любіць: цёплае мора, шыкоўную рэстарацыю, футра, завушніцы з дыяментамі, пярсцёнкі з рубінамі, сукенкі з птушкамі, шаўковыя хустачкі... Усё гэтае «шмат» мусіць быць падораным. Яна любіць і набытае, але падоранае любіцца мацней. Праўда, усё гэта каштоўнае і дарагое да нечага абавязвае. Іншая рэч —марозіва: яно не абавязвае. Яно вяртае ў дзяцінства, калі цябе пачаставалі, а ты за пачастунак, акрамя ціхага «дзякуй», нічога не абавязаны казаць і рабіць. Таму запрашэнне прыгажуні на марозіва — першы правільны крок у вашых стасунках. Дарэчы, не толькі першы правільны, гэты крок правільны заўсёды. Яшчэ адна выдатная дэталь у запрашэнні на марозіва: ты сам можаш і не есці гэтага марозіва. Бацькі, калі частуюць марозівам дзяцей, самі яго і не ядуць. Вось і ты можаш не есці... Твая прыгажуня ператворыцца на дзесяць хвілін у дзяўчынку з марозівам. Ты будзеш ёю любавацца, а любаванне прыгажуняй ажно цэлых дзесяць хвілін каштуе шмат, не сумнявайся.
Абутак
Набярыся нахабства і папытай у прыгажуні: «Колькі ў цябе абутку?» Можаш не спадзявацца на дакладную лічбу, бо ты яе ніколі не атрымаеш. Яна нават не ведае, ці мала ці многа ў яе таго абутку; бо, сказаўшы, што многа, яна мусіць адмовіцца ад чарговага падарожжа ў абутковую краму, запланаванага на панядзелак, а, сказаўшы, што мала, мае злётаць у тую краму ўжо ў нядзелю. Так ты і не дазнаешся, колькі ў яе каробках чаравікаў, ботаў, лодачак, пантофляў, лабутэнаў, красовак і кедаў. Дарэчы, угі ў яе таксама ёсць, калі ты засумняваўся. Можна сказаць, што ў прыгажуні з патрэбнага абутку ёсць усё неабходнае. Зрэшты, яна так не лічыць, але яна памыляецца... Ёсць усё. Я кажу. Але, калі раптам табе заманецца нешта-нейкае дадаць у абутковы свет прыгажуні, падары ёй пластыр. Гэта крыху ў стылі чорнага гумару ад Данііла Хармса, але прыгажуня высока ацэніць тваё пачуццё прыгожага. Там, дзе шмат абутку, там і шмат пацёртасцяў на нагах. Што можа быць лепшым для такіх пацёртасцяў? Правільна... Дарагі пластыр. Падары прыгажуні ўпакоўку і атрымай усмешку ўдзячнасці.
Лепшы свет
У гэтым свеце прыгажуня больш прыгожая, чым разумная. Прынамсі, сведкі так лічаць. Сама яна мае іншае меркаванне, маўляў, яна разумная. Быць прыгожай, а яшчэ і разумнай, а яшчэ і бландынкай — відавочны перабор у цяперашнія мульціпульцікультурныя часы. Таму прыгажуня любіць паразважаць пра лепшы свет, у якім яна з паэткай Лі Цын Джао паедзе ў паўночную Італію, праз Венецыю, на возера Кома. Там яна сустрэне філосафа Мантэня і будзе гуляць з ім у бадмінтон. Калі раптам Мантэнь будзе чымсьці неадкладна заняты, яна згуляе партыю ў бадмінтон з філосафам Вальтэрам. У лепшым свеце, які сабе ўяўляе прыгажуня, не будзе брыдкіх людзей, нават байкапісец Эзоп там выглядацьме як бог Апалон. Таму ў лепшым свеце прыгажуня збіраецца пабліскваць вострымі досціпамі і дэманстраваць на спартовых пляцоўках сваё майстэрства гульні ў бадмінтон.
«Шкляная столь»
У прыгажуні ўсё ідзе выдатна. Усё ў яе складаецца добра, ажно на ўсе сто двадцаць адсоткаў. Калі нехта не верыць, дык можа зноў паглядзець на яе і яшчэ раз пераканацца ў яе хуткаўзлётнай паспяховасці. Заробак, вопратка, адпачынак на моры, кар’ерны рост — усё пры ёй. Захочацца нечага большага, і вось яно, гэтае большае, у планах на хуткае здзяйсненне. Заманецца прыгажуні мець залатую рыбку каля працоўнага стала, і дзіва дзівоснае — сама залатая рыбка плавае ў шараабрысным акварыуме, што стаіць на высокім сталёвым зэдліку побач са сталом. Што яшчэ? Прыгажуні не дае спакою «шкляная столь». Каб не гэтая чортава «шкляная столь», якую антыжанчыны разам з антыпрыгажунямі паставілі для прыгажунь у нашым усё яшчэ недасканалым свеце, у прыгажуні была б не адна залатая рыбка, а цэлыя тры залатыя рыбкі. Яна вартая таго, каб яе кар’ерны рост рухаўся ўтрая хутчэй, чым ён цяпер рухаецца... Карацей, ёсць у прыгажуні ідэя фікс: знайсці такі малаток, ад аднаго ўдару якога «шкляная столь» рассыплецца на дробнае зерне. Тут варта паверыць, што прыгажуня знойдзе такі малаток, не сягоння, дык заўтра яна абавязкова разаб’е «шкляную столь».
Танец
Дзень без танца праходзіць марна... Пэўна, Ніцшэ гэта заўважыў. Можа і да Ніцшэ тое ведалі. Хутчэй за ўсё — ведалі, але мне падабаецца згадваць Ніцшэ, бо ён марыў пра з’яўленне звышчалавека. Ніцшэ быў апантаны, як сапраўдны вялікі паэт, і, як сапраўдны паэт, ён усхваляў танец. Мне засталося зрабіць простае складанне, скласці танец з прыгажуняй, каб атрымаць звышчалавека. Складаю і атрымліваю... Звышчалавек — прыгажуня ў танцы. Яна пачынае танцаваць і ператвараецца ў чараўніцу. Прыгажуня можа лёгка цябе затанцаваць, бо яна закруціць цябе, зацягне ў віхуру танца, ты закахаешся, ты правалішся ў каханне, як у вір з галавой. Выплысці з такога кахання цяжка, бо трапляеш у яго імгненна, а выплываць даводзіцца доўга — тыдні, месяцы і нават гады... Зрэшты, можна і не выплываць з віра кахання, а з віхурыстага і хуткага танца заплыць у танец павольны і ціха ў ім пагойдвацца, паціху гушкацца, як на арэлях у начным і бязлюдным парку.
Пахіхікванне
У прыгажуні ёсць адмысловая зброя — пахіхікванне. Яна можа і крычаць і рагатаць, можа абурацца і смяяцца, можа гыркнуць і сыкаць, як самая сапраўдная гадзюка. Арсенал падобнага ўзбраення ў прыгажуні велічэзны, можна сказаць, што ён бязмежны. Ва ўсім гэтым бязмежжы вылучаецца вострае, як лязо скальпеля, пахіхікванне. У самы нечаканы момант, у самае драматычнае імгненне ты можаш пачуць гэтае яе ледзяное пахіхікванне. Яно параніць смяротна. Яго нельга забыць, нельга разбачыць і нельга расчуць, бо яно, нібыта сталёвая голка, заходзіць у самую сярэдзіну твайго збянтэжанага сэрца. Здавалася б, нейкае там кароценькае «хі-хі-хі», а боль ад яго паралюшны. Лепш бы яна лаялася, крычала, мацюкалася, чым пускала ў цябе атрутную стралу саркастычнага і зняважлівага «хі-хі-хі». Калі раптам пабачыш, што прыгажуня збіраецца пахіхікаць, усміхніся, зрабі свой твар лагодным, падрыхтуйся да ўдару — і, магчыма, страла яе пахіхіквання не пацэліць у тваё сэрца.
Камплімент
Яна не скончыць гутарку, ажно пакуль не атрымае ад цябе камплімент. Не важна, з чаго тая гутарка пачнецца... З развагаў пра надвор’е і немінучасць дажджоў пасля абеду. З пералічэння лекаў, якія маюць дапамагчы табе ад апёкаў скуры на паўднёвым сонцы. З асуджэння таленавітых актораў, якія здымаюцца ў паганых і нудных серыялах. З захаплення модным брэндам, які з’явіўся на рынку красовак. З апісанняў шэдэўраў ткацтва, пабачаных у музеі... Пачатак размовы з прыгажуняй можа быць самы розны, а вось заканчэнне мае быць аднолькавае. Ты проста абавязаны ёй сказаць, што яна цудоўна выглядае, што яе завушніцы пабліскваюць ачаравальна, што табе падабаецца яе ўсмешка... Ты мусіш прыдумляць і казаць кампліменты, ажно пакуль не пачуеш, што ёй крыху сорамна ад такога твайго захаплення. Тады можна спакойна згарнуць гутарку з прыгажуняй, бо ты маеш вялікі шанец на яе працяг.
Люстэрка
Прыгажуня па сто разоў за дзень спраўджвае ўласную прыгажосць у люстэрку. Таму ўсё, што можна выкарыстаць у якасці люстэрка, яна, не сумнявайся, выкарыстае. Нават цябе выкарыстае, і ты не зможаш развітацца з прыгажуняй, каб не сказаць ёй пару-тройку свежых кампліментаў. Ёсць месцы, дзе вядуцца сур’ёзныя размовы з сур’ёзнымі людзьмі, у такіх месцах няма і не можа быць люстэркаў, а таму прыгажуня не любіць падобныя месцы і стараецца ў іх не трапляць. Яна шукае і наведвае месцы, дзе люстэркаў процьма, дзе царуе не шэрая сур’ёзнасць, а стракатая і палымяная весялосць.
Курорт
Прыгажуня народжаная прыгажуняй, каб адпачываць на курортах. Калі хтосьці кажа: «Адпачнём на тым свеце!», гэта, дакладна, не пра сапраўдную прыгажуню. Яна адпачывае на нашым недасканалым свеце ў самых прывабных мясцінах. Прыгажуня ведае райскія куткі на зямлі. Бадэн, Бадэн-Бадэн і Карлс-Бадэн — цудоўныя месцы для прыгажуні ў паважаным веку, у маладым веку яна адпачывае на беразе Міжземнага мора... Яна шмат дзе адпачывае і любіць расказваць сяброўкам пра адпачынкі, пра любімае мора віннага колеру, пра залаты і гарачы пясок, пра якар пальмы, якім курорт чапляецца за бясхмарнае і бяздоннае неба. Сяброўкі распытваюць прыгажуню пра яе кавалераў, але на падобныя роспыты прыгажуня не адказвае, а толькі ўсміхаецца. Прыгажуня народжаная, каб адпачываць у райскіх мясцінах і прыязна ўсміхацца.
Рэстарацыя
Прыгажуня заўсёды чакае запрашэння ў рэстарацыю. У яе на гэткі выпадак купленая ці нават пашытая на замову доўгая сукенка. Яе туфлі на высокіх абцасах чакаюць у кардоннай каробцы, у лакавай скарбонцы ляжаць завушніцы і калье. Яшчэ ёсць памада найлепшай якасці. Ёсць сумачка адпаведнага колеру. Маецца і тэлефон цырульніцы, якая памые, падфарбуе і падправіць фрызуру. Пра лак для пазногцяў, пра водары парфумы, пра макіяж прыгажуня таксама ўсё прадумала да дробязей... Засталося атрымаць запрашэнне і даведацца назву рэстарацыі, каб хуценька зайсці на сайт, прачытаць меню і водгукі кліентаў. Змест меню не мае стаць нечаканасцю. Да паходу ў рэстарацыю прыгажуня рыхтуецца прыкладна так, як і да паходу ў оперны тэатр, а бывае, што да наведвання рэстарацыі яна рыхтуецца яшчэ больш грунтоўна і адказна, чым да паходу ў тэатр, калі гэта не прэм’ерны паказ.
Парфума
Здаецца, простае пытанне: колькі нераспакаваных каробачак з флаконамі парфумы павінна мець прыгажуня? Адразу і не скажаш. Падумаць трэба. Памаракаваць не зашкодзіць. Падумаўшы і памаракаваўшы, я вырашыў, што іх мусіць быць чатыры... Адзін — на холад, на маразы, на зіму. Другі — на вясну сонца, вады і травы. Трэці — на лета, на цяплынь і гарачыню. Чацвёрты — на восень, на ліставей і дажджы. Прыгажуня можа мець і больш нераспакаванай парфумы. Можна нешта своеасаблівае захоўваць на якое навагодняе ці каляднае свята. Гэта ўжо неабавязковая раскоша, а мінімум — чатыры флаконы на чатыры сезоны — зіма, вясна, лета, восень.
