Horizon Weekly

07/29/2025

Vatican’s moral standing on test

By Garo Armenian

How deceitful and morally corrupt to get the Holy See deeply engaged in active cooperation with the government of Azerbaijan, the seat of fascism and the continuous perpetrator of ethnic cleansing and genocide.

It has just been reported that a high-level memorandum of understanding was signed between the Vatican and the government in Baku laying the foundations of a long term cooperation…

Who are these policymakers at the Holy See cynically compromising the moral authority of the church? Azerbaijan is guilty of having brutalized the people of the Republic of Artsakh; it has forcibly expelled its people from its ancient homeland; it has occupied their homeland; it has desecrated their churches and other religious shrines; it has declared an open war against the Armenian Church and is pursuing — as we speak — an illegal and torturous trial of the political prisoners in its possession ( the very leadership of democratic Artsakh). And yet these fathers of the Catholic Church choose to be sinfully oblivious to what Azerbaijan really represents and allow themselves to be manipulated by outright thugs in Baku. Have you forgotten your lifelong pledge to uphold the truth of Christ? Have you no commitment to principles of what’s right and wrong? How dare you play political games with the moral integrity of the Holy See?!

07/29/2025

07/29/2025

07/28/2025

Հ.Մ.Ը.Մ.-ի Գանատայի Շրջանային Վարչութեան Ատենապետ եղբ.Մանուէլ Քէօսէեանի և մարզիկներու խմբակի մը այցելութիւնը Գանատայի Դեսպանի Հ.Հ. մօտ Պրն.էնտրու Թըրնըրի։

The Honorable Andrew Turner, Ambassador of Canada to the Republic of Armenia, welcomes a few members of the Homenetmen Canada team attending the 12th Pan Homenetmen Games in Yerevan.

07/28/2025

07/28/2025

07/28/2025

Համա-ՀՄԸՄ-ական 12-րդ Մարզախաղերու Բացման Մեծաշուք Հանդիսութիւն` Երեւանի Մէջ

Երեք օրուան մրցումներէ ետք, շաբաթ, 26 յուլիսի երեկոյեան ժամը 7:30-ին, Երեւանի «Հանրապետութեան» հրապարակին վրայ տեղի ունեցաւ համա-ՀՄԸՄ-ական 12-րդ մարզախաղերու պաշտօնական բացումը, ներկայութեամբ Ամենայն հայոց եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեանց ներկայացուցիչներ Վրթանէս եպս. Աբրահամեանի եւ Արտաւազդ վրդ. Շառոյեանի, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամներ Արսէն Համբարձումեանի եւ Յովսէփ Տէր Գէորգեանի, ՀՄԸՄ-ի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ Յակոբ Խաչերեանի եւ անդամներու, ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի վարչութեան ատենապետ Արթուր Մկրտչեանի եւ անդամներու, ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմինի եւ ՀՅԴ Արցախի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչներ Իշխան Սաղաթէլեանի եւ Արա Պուլուզեանի, Համազգայինի եւ ՀՕՄ-ի Կեդրոնական վարչութիւններու անդամներու, Լիբանանի մարմնակրթութեան եւ երիտասարդութեան նախկին նախարար Վարդինէ Օհանեան-Գէորգեանի, հիւրերու, մարզախաղերու մասնակից 15 շրջաններու ներկայացուցիչներու եւ ժողովրդային հոծ բազմութեան մը:

Ջահավառութիւնը

Բացման հանդիսութիւնը ընթացք առաւ երեկոյեան ժամը 5:30-ին, երեք վայրէ ջահավառութեամբ: Առաջին ջահը վառեցաւ Հայոց ցեղասպանութեան Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիրի անմար կրակէն` ի յարգանք Ցեղասպանութեան զոհ գացած եւ հայրենազուրկ դարձած մեր նախնիներու յիշատակին: Ջահը վառեցին ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի կրտսերագոյն գայլիկ եւ արծուիկ Խաչիկ Տէր Ներսէսեան եւ Հուրի Ջաղացպանեան: Ջահավառութեան ներկայ գտնուեցան ՀՄԸՄ-ի Կեդրոնական վարչութեան անդամները եւ ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի ատենապետը:

Երկրորդ ջահը վառեցաւ Ս. Էջմիածինի մայր տաճարի կանթեղէն` իբրեւ աստուածային օրհնութեան, մշտանորոգ հաւատքի եւ քրիստոնէական ինքնութեան հոգեւոր անմար լոյսի խորհրդանիշ: Մինչ երրորդ ջահը բոցավառեցաւ Եռաբլուրի նահատակաց պանթէոնի Սրբոց Վարդանանց մատրան կանթեղէն` օրհնութեամբ Դադիվանքի վանահայր Յովհաննէս քհնյ. Յովհաննիսեանի: Ջահը վառեցին ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի Արցախեան պատերազմներու նահատակներու ծնողները` ներկայութեամբ ՀՄԸՄ-ի Կեդրոնական վարչութեան անդամներու եւ ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի ատենապետին:

Այնուհետեւ, երեք ջահերը միանալով դարձան մէկ բոց, ուժեղ կրակ, մեծ ջահ` բոցավառելու համար համա-ՀՄԸՄ-ական մարզախաղերու մասնակիցներուն եւ ՀՄԸՄ-ի աշխարհասփիւռ մեծ ընտանիքի անդամներուն եւ բազմահազար համակիրներուն սիրտերը: Ջահը, փոխանցքավազքով, 17 մարզիկներու ձեռամբ երեկոյեան 7:30-ին հասաւ «Հանրապետութեան» հրապարակ:

Տողանցքը

Մարզախաղերու ջահին փոխանցքավազքէն կարճ ժամանակ ետք, ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի շեփորախումբին առաջնորդութեամբ ընթացք առաւ մարզախաղերու մասնակից 15 շրջաններու պատուիրակութիւններուն տողանցքը` Մեսրոպ Մաշտոցի անուան Մատենադարանէն մինչեւ «Հանրապետութեան» հրապարակ: Աւելի քան 700 մարզիկ-մարզիկուհիներու եւ մարզախաղերու կազմակերպման մասնակից կամաւորներու հետ տողանցքին վերջին մասին միացան 200 «հրաշք»-ներ` յատուկ կարիքներու կարօտ պատանիներ Երեւանէն եւ Սպիտակէն:

Բացումը

Տողանցքի մասնակիցներուն «Հանրապետութեան» հրապարակ մուտքով սկսաւ համա-ՀՄԸՄ-ական 12-րդ մարզախաղերու բացման պաշտօնական հանդիսութիւնը:

ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի շեփորախումբին եւ դրօշակակիրներուն առաջնորդութեամբ, խանդավառ ու խիտ շարքերով, հրապարակին վրայ իրենց տեղերը գրաւեցին մարզական պատուիրակութիւնները. Աւստրալիա, Արեւելեան Միացեալ Նահանգներ, Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներ, Արցախ, Պաղտատ, Երուսաղէմ, Լիբանան, Գահիրէ, Քանատա, Հարաւային Ամերիկա (Արժանթին եւ Ուրուկուէյ), Սթոքհոլմ, Քուէյթ, Մարսէյ, Փարիզ, Հայաստան:

Հնչեցին Հայաստանի, Արցախի եւ ՀՄԸՄ-ի քայլերգները:

ՀՄԸՄ–ՀԱՍԿ–ի Խօսքը

Հանդիսութեան առաջին խօսքը արտասանեց ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի ատենապետ Արթուր Մկրտչեան: Ան ըսաւ, որ «Համա-ՀՄԸՄ-ական մարզախաղերը շատոնց արդէն կայացած իրողութիւն են, սպասուած ձեռնարկ` աշխարհասփիւռ հայութեան համար, այնպէս ինչպէս կայացած փաստ է, որ ՀՄԸՄ-ը այն եզակի կազմակերպութիւններէն մէկն է, որ ունի համահայկական տարողութիւն»:

Մկրտչեան ներկայացուց մարզախաղերու նպատակը եւ հաստատեց. «Այսօր եւս, ինչպէս միշտ, ՀՄԸՄ իր կամաւոր բանակով, բնական եւ արհեստական բոլոր խոչընդոտները յաղթահարելով, իրականութիւն կը դարձնէ համա-ՀՄԸՄ-ական 12-րդ մարզախաղերը: Փաստելով իր աննկուն կամքը յառաջ ընթանալու, իրարու սատարելու, յաղթանակներով տոգորուելու եւ նախկինէն աւելի ուժեղ դուրս գալու: Մենք կը գիտակցինք մեր առաքելութեան, գիտենք մեր նպատակին ու զրկանքներուն արժէքը, մեր երկրին ու ազգին առջեւ ծառացած մարտահրաւէրները, մեր համերաշխութեան եւ ի հարկէ հայրենիք-սփիւռք ամուր կապերու գինն ու արժէքը», նշեց ան:

ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ-ի ատենապետը յիշեց մարզախաղերու հիւրընկալ շրջանին ամիսներու տքնաջան աշխատանքը եւ խօսքը եզրափակեց ըսելով. «Լիայոյս ենք, որ մենք կը յաջողինք, եւ դուք ձեր շրջանները կը վերադառնաք ձեզի հետ տանելով նոր լիցքեր, նոր եռանդ եւ նոր աւիւն` իրականացնելու այն մեծ առաքելութիւնը, որուն համար կ՛աշխատի ՀՄԸՄ-ը 107 տարիէ ի վեր: Ա՛յս է մեր յաղթանակը, եւ անկախ այս օրերու մարզական տարբեր մրցումներու արդիւնքներէն` մենք բոլորս յաղթանակով կ՛աւարտենք այս մարզախաղերը»:

ՀՅԴ Բիւրոյի Խօսքը

Յանուն ՀՅԴ Բիւրոյի խօսք առաւ Արսէն Համբարձումեան: Ան ըսաւ, որ հայրենիքի մէջ մէկ դրօշի ներքեւ տարբեր ցամաքամասերէ այսքան հայ երիտասարդներու հաւաքման փաստը ինքնին ոգեւորիչ է: Համա-ՀՄԸՄ-ական մարզախաղերը լաւ առիթ են ո՛չ միայն մարզական ասպարէզներու մէջ ինքզինք դրսեւորելու, այլեւ` ճանաչողութեան մակարդակը բարձրացնելու, կամքը կոփելու եւ մարզական ոգին ամրացնելու համար, դիտել տուաւ ան:

«Հայրենիքի մէջ համահայկական երիտասարդական հաւաքները մեր միասնութեան, մեր հաւատքի, մեր ուժի վկայութիւնն են: Միասնութիւն յանուն մեր ազգային արժէքներու, մեր ինքնութեան, հաւատք` յանուն մեր իրաւունքներու հաստատման եւ ուժ` դիմագրաւելու մեր ներքին ու արտաքին սպառնալիքներն ու մարտահրաւէրները», շեշտեց ՀՅԴ Բիւրոյի անդամը:

Շարունակելով, Արսէն Համբարձումեան ըսաւ. «Հակառակ հայրենիք-սփիւռք յարաբերութիւններու խաթարման բոլոր փորձերուն եւ մեր ազգային արժէքներուն եւ ինքնութեան դէմ շարունակուող ոտնձգութիւններուն, Հայաստանը, մեր պետականութիւնը կայ եւ պէտք է մնայ աշխարհասփիւռ հայութեան հարազատ տունը, սրբութիւն սրբոցը: Ճիշդ այս գիտակցութեամբ է, որ ՀՄԸՄ-ական մարզախաղերը կը կատարուին հայրենիքի մէջ:

Ապա, ՀՄԸՄ-ի մասին խօսելով, Արսէն Համբարձումեան նկատել տուաւ, որ ՀՄԸՄ-ը սոսկ կազմակերպութիւն չէ, այլ` իւրօրինակ դպրոց, մնայուն արժէքներու, սիրոյ, եղբայրութեան, հայրենասիրութեան դպրոց, եւ այդ դպրոցէն անցած իւրաքանչիւր անձ իր կեանքին մէջ կը կրէ ՀՄԸՄ-ի աշխարհընկալման ու կենսակերպին դրոշմը»: Համբարձումեան նաեւ շեշտեց, որ հայրենասէր, կարգապահ, ոգեղէն, պայքարող սերունդներ կերտելու ՀՄԸՄ-ի բարերար սերմերը անցնող աւելի քան հարիւր տարիներուն արդիւնաւորուած են եւ հարիւր հազարաւոր հայ երիտասարդներ անցած են ՀՄԸՄ-ի դպրոցէն, դաստիարակուած, կրթուած, բարձրացած ու բարձրացուցած են, եւ այսօր կարգը նորերունն է` ազգանուէր գործերով հաւատարմօրէն ծառայելու հայութեան, Հայաստանին եւ Հայ դատի պայքարին»:

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին Ողջոյնի Խօսքը

Ամենայն հայոց Գարեգին Բ. կաթողիկոսին ողջոյնի խօսքը փոխանցեց Արցախի թեմի առաջնորդ Վրթանէս եպս. Աբրահամեան: Ան ըսաւ, որ Ամենայն հայոց կաթողիկոսը իր հայրական օրհնութիւնն ու ուղերձը մարզախաղերու մասնակիցներուն անձամբ կը փոխանցէ, երբ անոնք 29 յուլիսին Ս. Էջմիածին այցելեն:

Վրթանէս սրբազանը իր գնահատանքն ու շնորհակալութիւնը յայտնեց համա-ՀՄԸՄ-ական մարզախաղերու կազմակերպիչներուն, հովանաւորներուն եւ բոլոր աջակիցներուն: Ան ըսաւ, որ նման նախաձեռնութիւնները կը նպատակադրեն աշխարհասփիւռ հայութեան սիրտերուն մէջ վառ պահել հայկականութեան եւ նախնիներու հետ հոգեւոր կապի ճրագը: «Մեր բոլորին սրբազան պարտքն է, ուր որ գտնուինք, երբեք չմոռնանք, թէ ո՛վ ենք, ուրկէ՛ կու գանք եւ Աստուծոյ օրհնութեամբ ո՛ւր կ՛երթանք», ըսաւ ան:

Ապա, Վրթանէս սրբազանը կարեւոր նկատեց մարզախաղերու ջահին բոցավառումը նուիրական երեք վայրէ: Ան ըսաւ, որ Եռաբլուրի ջահը կը խորհրդանշէ մեր բոլորին սէրն ու նուիրումը մեր պետականութեան: Թող միշտ վառ մնայ Հայաստանի պետականութեան հանդէպ մեր սէրն ու նուիրումը` ամէն հանգամանքէ ու պարագայէ վեր:

Շարունակելով, ան հաստատեց, որ եթէ պետութիւնը ազգի մարմինն է, եկեղեցին անոր հոգին է: Մեր ինքնութեան, մեր դարաւոր աւանդութիւններու եւ մշակոյթի լուռ վկան է Էջմիածինը: Իւրաքանչիւր հայու հոգեւոր ծննդավայրն է մայր տաճարին 1700-ամեայ սուրբ աւազանը: Հաւատարիմ ըլլանք եւ սիրենք մեր եկեղեցին, որպէսզի աշխարհի մէջ որեւէ բաժանարար միջոց չկարենայ հեռացնել մեզ իրարմէ ու մեր հայրենիքէն:

Խօսելով Ծիծեռնակաբերդէն բերուած ջահին մասին` Վրթանէս սրբազանը յայտնեց, որ Ցեղասպանութեան հետեւանքով աշխարհասփիւռ դարձած հայերուն Ծիծեռնակաբերդը կը յիշեցնէ իրենց բնօրրանին, իրենց պապերուն, իրենց ընտանիքներուն սրբութիւնը: Ծիծեռնակաբերդը մեզի կը մղէ յաւիտենացնելու մեր նախնիներու յիշատակը: Ցեղասպանութիւնը սոսկ հայու կեանքին հանդէպ ոտնձգութիւն չէ, այլ` հայու ինքնութեան եւ ընտանիքի հանդէպ գերագոյն ոճիր է: Հետեւաբար, Վրթանէս սրբազանը թելադրեց ամուր ըլլալ սիրտով ու հոգիով եւ զօրանալ հաւատքի ու հայրենիքի ոգիով:

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսին Օրհնութեան Գիրը

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. վեհափառ հայրապետին հայրապետական օրհնութեան գիրը ընթերցեց կաթողիկոսութեան միաբաններէն Արտաւազդ վրդ. Շառոյեան: Արամ Ա. վեհափառ իր օրհնութեան գիրին մէջ նկատել կու տար, որ «ՀՄԸՄ-ի աշխարհացրիւ միաւորներու մասնակցութեամբ տեղի ունենալիք յիշեալ մարզախաղերը առաջին հերթին շօշափելի արտայայտութիւնն են ՀՄԸՄ-ի մեծ ընտանիքին ներքին կազմակերպչական ոգիին ու ուժականութեան: Այլ խօսքով` ո՛ւր որ ալ գտնուին ՀՄԸՄ-ականները, ի՛նչ միջավայրերու մէջ ալ ապրին ու գործեն, անոնք կը պատկանին նոյն ու մէկ ընտանիքին, որ մեր ժողովուրդի կեանքին մէջ միշտ եղած է հաւատարիմ մեր բարոյական, հոգեւոր ու ազգային արժէքներուն»:

Ապա, 107-ամեայ միութեան բնորոշումը կատարելով, Արամ Ա. վեհափառ կը հաստատէր, որ «դպրոց եղած է ՀՄԸՄ-ը եւ է՛, որուն մաս կազմող անդամները մարդակերտումի ու հայակերտումի հաւատքով ու նուիրումով կը կազմաւորուին:

«Մեր ազգի իտէալներուն ջատագովը եղած է եւ է՛ ՀՄԸՄ-ը, որուն անդամները գործնապէս մասնակից եղած են միշտ մեր ժողովուրդի պահանջատիրական պայքարին:

«Վերջապէս, տասնամեակներ շարունակ ՀՄԸՄ-ը հայրենիք դարձած է հայրենիքէն դուրս ապրող ՀՄԸՄ-ականներուն համար, եւ այսօր ազատ ու անկախ Հայաստանի հզօրացման ու անոր անկախութեան, գերիշխանութեան ու ամբողջականութեան նախանձախնդիր է ու հաւատարիմ»:

Իր օրհնութեեան գիրին աւարտին, Արամ Ա. վեհափառ կը թելադրէր. «Այսպէս պէտք է մնայ միշտ ՀՄԸՄ-ը, հաւատարիմ իր դաւանած սկզբունքներուն, արժէքներուն ու իտէալներուն: Մեր սպասումն է, որ ՀՄԸՄ-ի 12-րդ մարզախաղերուն մասնակիցները այս գիտակցութեամբ վերանորոգեն իրենց պատկանելիութիւնը ՀՄԸՄ-ին: Թող Աստուած միշտ զօրեղ ու կազմակերպ պահէ ՀՄԸՄ-ը»:

ՀՄԸՄ–ի Կեդրոնականվարչութեան Պատգամը

ՀՄԸՄ-ի Կեդրոնական վարչութեան պատգամը արտասանեց ատենապետ Յակոբ Խաչերեան: Ան խօսքին սկիզբը նշեց, որ բացման հանդիսութիւնը իր թուականով ամէն բանէ առաջ կը պարտաւորեցնէ մեր սրտի ու հոգիի պարտքը կատարելու` յիշելու եւ վեր առնելու հայոց պատմութեան դարձակէտերէն երկուքը` Խանասորի արշաւանքը եւ Լիզպոնի հինգին հերոսական գործողութիւնը: Ան յայտնեց, որ այսօր մենք բացակայ չենք արձանագրեր Վարդան Բախշեանը, Վիգէն Զաքարեանը, Վաչէ Ռոստոմեանը, Մոսիկ Սեքլեմեանը, Գէորգ Հաճեանը, Հայկ Դերիկլեանը, Յարութ Բանոյեանը, Յակոբ Ասթարճեանը, Գրիգոր Ղազարեանը, Էրիք Գալստեանը, Արտակ Մարտիրոսեանը, Արտակ Իշխանեանը եւ Արմէն Առուստամեանը, որոնք հայրենի հողը համբուրեցին եւ մտան քուն:

Խաչերեան ներկայացուց մարզախաղերու երեք ջահերու բոցավառման վայրերու ընտրութեան պատճառները եւ նշեց, որ ՀՄԸՄ-ի համահայկական ընտանիքի մարզիկներու կամաւոր բանակին այս հաւաքը, որ կ՛երկարի 24 յուլիսէն 2 օգոստոս, կ՛ամբողջացնէ վերջին մէկ տարուան օղակներու շարքը միութեան համահայկական նախաձեռնութիւններու երկար շղթային` խմբապետական համագումար, միջդիւանական խորհրդաժողով, ամերիկեան եւ միջինարեւելեան ցամաքամասերու բանակում եւ այլն:

«Կը հաւաքուինք եւ կը միանանք մշակելու ուղեգիծներ եւ զանոնք իրականացնելու ծրագիրներ հայը հա՛յ պահելու, հայու ինքնութիւնը հաստատելու, ձուլումի վտանգին ենթակայ հայորդիները փրկելու, ազնիւ ու ծառայասէր պատանին ու վաղուան երիտասարդը պատրաստելու համար: Այս բոլորը կը կատարենք նուիրումով, անշահախնդիր ու ինքնաբուխ:

«Աննման այս միութեան հաւատոյ հանգանակը մէկ ու միակ է` ծառայել հայ ազգին ու հայրենիքին: 107 տարեկան ամէնէն կազմակերպ, ամէնէն բազմանդամ, ամէնէն բազմաճիւղ երիտասարդ այս միութիւնը պիտի մնայ ապահով փարոս բոլոր անոնց, որոնք կը հաւատան, որ մասնիկն են ՀԱՅ զարմին, պահապանը հայ հոգեւոր ժառանգին, պահակը հայ եկեղեցւոյ ու կամաւոր զինուորը ամբողջական, ազատ ու անկախ Հայաստանը իրականացնող բանակին», եզրափակեց ՀՄԸՄ-ի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետը:

Մարզախաղերու Գլխաւոր Ջահին Բոցավառումը

Խօսքերէն ետք հասաւ մարզախաղերու գլխաւոր ջահին բոցավառման պահը: Ս. Էջմիածինի, Ծիծեռնակաբերդի եւ Եռաբլուրի երեք բոցերէն մէկ բոցի վերածուած ջահը, 17 մարզիկներու փոխանցավազքով Հանրապետութեան հրապարակ հասնելէ ետք, «Հրաշք»-ի մարզիկներէն Անիթա Եղոյեանի ձեռամբ փոխանցուեցաւ մարզախաղերու գլխաւոր ջահակիր, ՀՄԸՄ-ական բազմավաստակ մարզիկ, վարչական, բարերար, Կեդրոնական վարչութեան երկարամեայ նախկին անդամ եւ միութեան «Արժանեաց» շքանշանակիր Հրաչ Սիսեռեանին, որ յամրաքայլ քայլերով մօտեցաւ ջահի պատուանդանին եւ ջերմ ծափողջոյններու ներքեւ վառեց զայն` ազդարարելով մարզախաղերուն պաշտօնական բացումը:

Յաջորդեց մարզախաղերու մարզիկներու եւ իրաւարարներու ներկայացուցիչներուն երդման արարողութիւնը: Իրաւարար Դրօ Մուրատեան եւ աթլեթ Զուլալ Պեզճեան կատարեցին երդումը` յանուն 12-րդ մարզախաղերու մասնակիցներուն:

Երեկոյեան ժամը 9:00-ին հանդիսութիւնը փակուեցաւ խանդավառ համերգով` կատարողութեամբ «Արցախի ձայներ», «Երեւան փրոճեքթ»

07/28/2025

Fire near Tigranakert, Amaras threatens Artsakh heritage

Fires in the occupied territories of Artsakh are creating a serious threat to the region’s historical and cultural heritage, according to the Ministry of Culture of the Republic of Artsakh.

Over the past week, wildfires along the eastern border of Artsakh have endangered nearly 100 historical and cultural monuments. The blaze has reached areas near the Tigranakert Historical and Cultural Reserve and the Amaras Monastery Complex, as well as significant landmarks near Talish and other communities.

According to data circulating on social media, the fires have already damaged the historic mulberry orchards of Nor Shen.

Flames have also spread toward the Nakhijevanik and Seydishen communities, placing churches and other culturally valuable structures in immediate danger.

The Republic of Azerbaijan, which exercises de facto control over the occupied territories of Artsakh, is obligated under international law and conventions on cultural heritage protection to:

ensure the preservation of cultural and natural heritage in areas under its control;
take urgent measures to extinguish the fires and restore damaged sites.
The statement urges international institutions and expert organizations to evaluate the situation within their mandates and take meaningful steps to safeguard Artsakh’s cultural heritage.

On September 19, 2023, Azerbaijan launched a large-scale assault on Artsakh, subjecting the region to intense shelling. One day later, on September 20, the Artsakh authorities accepted a ceasefire proposal from the Russian peacekeeping mission, agreeing to Baku’s terms, including disarmament and the dissolution of the Republic of Artsakh. Forced displacement began on September 24, with over 100,000 Armenians fleeing to Armenia. As of now, only about 20 Armenians remain in Artsakh. On September 28, President Samvel Shahramanyan signed a decree to dissolve the Republic, effective January 1, 2024.

07/28/2025

Յարգանքի եւ Յիշատակի Տուրք Վերապատուելի Մովսէս Պ. Ճանպազեանի Ծննդեան 80-ամեակին եւ Վախճանման 25-ամեակին Առիթով

ՅԱԿՈԲ ՃԱՆՊԱԶԵԱՆ

2025 թուականը երկու կարեւոր հանգրուանի տարի մըն է՝ մեր հոգեւոր, ազգային եւ ընտանեկան կեանքին մէջ։ Այս տարի եւ այսօր կը լրանայ Վերապատուելի Մովսէս Պ. Ճանպազեանի ծննդեան 80-ամեակը, միեւնոյն ժամանակ կը նշենք նաեւ անոր վախճանման 25-ամեակը։ Այս երկու խորհրդանշական տարեդարձները առիթ են՝ վերարժեւորելու անոր ապրած կեանքին, ծառայութեան եւ ժառանգութեան խորիմաստ ուղին, առիթ մըն է՝ արժանաւորապէս յարգելու անոր ապրած հոգեւոր, ազգային եւ մարդասիրական կեանքը, որ խոր եւ տեւական ազդեցութիւն թողած է հայ ժողովուրդի զանազան համայնքներուն մէջ՝ Հայաստանէն մինչեւ սփիւռքի զանազան գաղթօճախները։

Վերապատուելի Ճանպազեան եղած է հայ Աւետարանական համայնքի առաջնորդներէն՝ ինչպէս տեղական, այնպէս ալ համաշխարհային մակարդակի վրայ։ Բարձր արժեւորուած իբրեւ Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան Վարիչ Գործադիր Տնօրէն, ան յաջողած է ամրագրել կազմակերպութեան գործն ու ազդեցութիւնը ոչ միայն հաւատացեալ շրջանակներու, այլեւ ամբողջ ազգի կեանքին մէջ։ Ան եղած է նաեւ Համաշխարհային Աւետարանական Ընկերակցութեան Նախագահը՝ ոգի ի բռին ծառայելով իր սիրած համայնքին եւ որպէս կամուրջ տարբեր եկեղեցական համակարգերու եւ հոգեւոր շարժումներու միջեւ ամենուրէք։

Կարժէ յիշատակել Վերապատուելին ականաւոր մասնակցութիւնը բազմաթիւ համաշխարհային հոգեւոր կառոյցներու, եկեղեցական վարչութիւններու եւ միջեկեղեցական համագործակցութիւններու մէջ՝ բարձր մակարդակի ներկայութեամբ ներկայացնելով հայ Աւետարանական համայնքը համաշխարհային հարթակներու վրայ։

Իր երկարամեայ եւ հետեւողական գործունէութեան շնորհիւ եւ որպէս հայոց մեծասքանչ ոսկեղնիկի հաւատարիմ երկրպագու՝ Վերապատուելի Ճանպազեան նաեւ եղած է Երեւանի Աւետիսեան Վարժարանի գլխաւոր հիմնադիրը, ուր տասնեակ տարիներ շարունակ որակեալ կրթութիւն կը ստանան Հայաստանի բազում աշակերտներ՝ քրիստոնէական ու ազգային արժէքներով դաստիարակուելով։

Սիրելի ընթերցող կը յիշեմ, 1988-ի Սպիտակի աղէտալի երկրաշարժին օրերուն, Վերապատուելին անմիջապէս արձագանգեց։ Ան ոչ միայն կազմակերպեց մարդասիրական առաջին օգնութեան առաքումներ, այլեւ համակարգեց ամերիկեան եւ միջազգային օժանդակութեան զգալի հոսք՝ հայ ժողովուրդին կենսական կարիքներուն ի պատասխան։

Անոր հոգեւոր տեսլականը ընդգրկեց նաեւ Արցախը՝ ուր Մովսէս Ճանպազեան եղաւ այն փոքրաթիվ առաջնորդներէն, որ նախաձեռնեցին Արցախահայութեան մէջ եկեղեցական կեանքի վերակենդանացումը եւ պատանեկան ու երիտասարդական ճամբարներու մեկնարկումը, տարիներ շարունակ հոգալով նաեւ անոնց հոգեւոր, բարոյեական, նիւթական եւ բարեսիրական աջակցութիւնը։

Ամերիկայի Նիւ Ճըրզի նահանգի մէջ, Վերապատուելին եղաւ Հայ Աւետարանչական նոր կեդրոնի մը հիմնումի գլխաւոր նախաձեռնողներէն մին, ուր հոգեւոր ծառայութիւն, կրթական եւ համայնքային ծրագիրները կեանք ստացան, որ կը մատուցուին մինչեւ այսօր աշխարհի չորս ծագերուն։

Կ՚արժէ յիշատակել Վերապատուելի Մովսէս Ճանպազեանի զանազան երկիրներու մէջ նախաձեռնութիւնը եւ աջակցութիւնը՝ հոգեւոր, ազգային ու բարեսիրական բազմաթիւ ծրագրերու՝ ներառեալ Միջին Արեւելք, Եւրոպա, Լատինական Ամերիկա եւ նախկին Խորհրդային միութեան հանրապետութիւններ։

Իր ծառայութեան տարիներուն, Վերապատուելին մեծապէս նպաստեց հայ հոգեւոր եւ համայնքային վերածնունդին՝ մասնաւորաբար Խորհրդային Միութեան փլուզումէն յետոյ։ Ան ունեցած է առանցքային դերակատարութիւն Հայաստանի մէջ եկեղեցաշինութեան, հովիւներու կրթութեան, երիտասարդական ծրագրերու ստեղծման եւ մարդասիրական օգնութեան համակարգման մէջ։ Անոր ջանքերով բազմաթիւ եկեղեցիներ վերագտան իրենց դերը՝ որպէս հաւատքի, արժէքներու եւ ազգային ինքնութեան պահպանման կեդրոններ։

Սփիւռքի մէջ եւս, Վերապատուելի Ճանպազեանի հոգեւոր առաջնորդութիւնը տեւական ազդեցութիւն ունեցաւ՝ մասնաւորաբար ամերիկահայ, միջինարեւելքեան եւ եվրոպական հայ համայնքներուն մէջ։ Իր քարոզներով, գրականութիւնով եւ համաժողովներու նախաձեռնութեամբ՝ ան ծառայեց որպէս կամուրջ՝ սերունդներուն միջեւ եւ իբրեւ շինիչ ձայն՝ ապագայատեսիլ ուղեգծման։

Այս յոբելենական տարիին, ընտանեօք, ընկերակցութեամբ եւ համայնքով կը յիշենք Մովսէսի սիրտն ու խօսքը, առաջնորդութիւնն ու խոնարհութիւնը։ Անոր թողած ժառանգութիւնը յարատեւ ներշնչման աղբիւր կ՚զգենու բոլոր անոնց համար, որոնք կոչուած են ծառայելու հաւատքին, ազգին եւ մարդկային արժանապատուութեան։

Վերապատուելիի ծննդեան եւ մահուան երկու յիշարժան տարեդարձներու առիթով, մենք կը յարգենք ու կը գնահատենք այն կեանքը, որ ապրուած էր ի սպաս Աստուծոյ, ազգին եւ համամարդկութեան։

Կը հաւատամ Վերապատուելի Ճանպազեանի թողած ժառանգութիւնը ոչ միայն անցեալի պատմութիւնն է, այլ կենդանի ուղեցոյց եւ առաքելութիւն ներկայ եւ գալիք սերունդներուն։

Յաւիտենական յիշատակ՝ վերապատուելի Մովսէս Պ. Ճանպազեանին, որ եղաւ հաւատքի առաջնորդ, ազգի ծառայ եւ մարդասիրութեան տէր՝ Տեսիլքի եւ Արաքելութեան գլխագիր մարդ։

07/25/2025

Europe’s Shameful Silence in Armenia

By Vartan Oskanian, former foreign minister of Armenia

As Armenia abandons democracy and descends ever deeper into authoritarianism, the European Union watches in silence. In fact, it is worse than silence. The EU—along with the embassies of its member states in Yerevan—is complicit through willful inaction, diplomatic hedging, and strategic cynicism. For decades, the West has invested hundreds of millions of euros in fostering reform in Armenia—supporting its judiciary, police, press, and civil society. Today, all of these institutions are being weaponized by Nikol Pashinyan’s government, transformed from pillars of democracy into tools of repression. Yet the EU remains a passive bystander, seemingly unwilling to let principle interfere with political convenience.

The past five years have been catastrophic for Armenia. It has lost Nagorno-Karabakh. It has lost parts of its sovereign territory. Its very independence is under threat from Azerbaijan, through border incursions and coercive demands for extraterritorial corridors. And now, the country is losing its democracy—crushed under the weight of a paranoid, vengeful administration more focused on silencing dissent than defending the state.

Dozens of political prisoners languish in Armenian jails today. Their only crime is daring to oppose or criticize Pashinyan’s policies. This is no aberration. It is a systematic campaign of repression. Opposition leaders are harassed or imprisoned. The judiciary has become a rubber stamp for the executive. Preventive detention is routinely abused. The government is using the framework of democracy to destroy its substance—and the European Union is pretending not to notice.

The campaign against the Armenian Apostolic Church marks another dangerous escalation. Pashinyan’s efforts to discredit, delegitimize, and ultimately dismantle the Church are not merely political—they are civilizational. In any other country, a state-led assault on a historic national institution—through legal harassment, media defamation, and bureaucratic pressure—would provoke diplomatic outrage. In Armenia, EU representatives avert their gaze.

Apparently, Brussels views the South Caucasus not through the lens of democratic values, but solely as a strategic corridor: a transit route for Caspian oil and gas, a counterbalance to Russian influence, a buffer between Iran and the Black Sea. Today, the logic of appeasement governs the EU’s approach to Armenia. As long as Yerevan does not disrupt energy flows or challenge the illusion of a peace process with Azerbaijan, its domestic repression is tolerated.

The EU is doing a grave disservice to the Armenian people. By turning a blind eye now, it ensures that future governments—regardless of ideology—will feel entitled to act with impunity. Brussels is squandering what little credibility it retains as a defender of democratic norms. When Europe finally chooses to raise its voice, it may find that no one in Armenia is still listening.

There is still time to change course, but the window is closing. Silence is not neutrality; it is complicity. If the EU continues to reward repression with engagement, it will forfeit not only its moral authority in Armenia, but its strategic relevance in the region as well.