07/22/2025
https://azerbaijanpost.org/home/NewsDetails/13687/az/000
Azərbaycan mətbuatının 150 illik şərəfli yolu
1875-ci il iyulun 22-də Həsən bəy Zərdabinin təşəbbüsü ilə nəşrə başlayan "Əkinçi" qəzeti ilə Azərbaycan milli mətbuatının əsası qoyulub. O gün Azərbaycan cəmiyyətinin həyatına yeni bir nəfəs, yeni bir düşüncə axını daxil oldu. Və bu il həmin tarixi hadisənin 150 illik yubileyi Azərbaycanda təntənə ilə qeyd olunur. Bu, eyni zamanda Azərbaycan milli şüurunun, milli kimliyinin, ziyalılıq ənənəsinin və ictimai düşüncəsinin formalaşma tarixidir.
Xatırladaq ki, "Əkinçi" qəzeti yalnız 56 dəfə nəşr olunub. Lakin bu, onun təsirini azaltmadı, əksinə, ideoloji və maarifçilik baxımından Azərbaycan jurnalistikasının qızıl təməlini formalaşdırdı. Zərdabi yazırdı ki, “xalqı oyatmaq üçün ona danışmaq, anlatmaq, göstərmək lazımdır”. O, bunu mətbuatla etdi.
Həsən bəy Zərdabi qəzet vasitəsilə xalqı savadlanmağa, elmə, texnologiyaya, ədalətli idarəçiliyə çağırdı. Onun qələmində xalq dili, xalq dərdi, xalq arzusu yaşayırdı. “Əkinçi” təkcə qəzet deyildi - xalqın səsi, xalqın vicdanı, xalqın müəllimi idi.
Müasirləri onu “millətin aynası” adlandırırdı. Bu ayna sadəcə cəmiyyəti göstərmirdi, ona yol da göstərirdi. Bu baxımdan "Əkinçi"nin təsirini yalnız bir nəşrlə ölçmək mümkün deyil. O, bir ənənənin, bir hərəkatın başlanğıcı idi — Maarifçilik hərəkatının, milli mətbuatın, milli ideyanın təməli!
"Əkinçi"nin açdığı yolu davam etdirən "Ziya", "Kəşkül", "Şərqi-Rus", "İrşad", "Həyat", "Molla Nəsrəddin", "Açıq Söz", "Azərbaycan" kimi qəzet və jurnallar milli mətbuatın dirəniş və inkişaf mərhələlərini simvolizə etdi. Onların səhifələrində Azərbaycan xalqının taleyi, dilinin saflığı, azadlıq ideyaları, maarif və mədəni dirçəliş arzusu yaşayırdı.
Bu nəşrlərin ətrafında formalaşan ziyalılar, o cümlədən Cəlil Məmmədquluzadə, Məhəmməd ağa Şahtaxtinski, Üzeyir Hacıbəyli, Seyid Hüseyn, Ömər Faiq Nemanzadə və digərləri həm də ictimai xadim, maarifçi və milli düşüncə liderləri idilər. Onlar üçün qəzet informasiya vasitəsindən başqa cəhalətə, geriliyə, mədəni səssizliyə qarşı mübarizə aləti idi.
1920-ci ildən sonra Azərbaycan mətbuatı Sovet ideoloji senzurası ilə üz-üzə qalsa da, milli mətbuat ənənəsini tam itirmədi. Xüsusilə 1950-80-ci illərdə bir sıra qəzet və jurnallar (məsələn, "Ədəbiyyat və İncəsənət", "Azərbaycan", "Kommunist", "Ulduz", "Azərbaycan gəncləri") təkcə ideoloji şablonlarla yox, həm də milli mədəniyyət və ədəbiyyatın yaşadılması vasitəsi kimi mühüm rol oynadı. Qələm sahibləri bu dövrdə bəzən üstüörtülü, bəzən dolayı yolla milli kimliyi qorumağa çalışdılar.
1991-ci ildən sonra mətbuatın qarşısında tamamilə fərqli bir dövr açıldı. Mərhum prezident Heydər Əliyevin 1991-ci il 5 iyul tarixli Fərmanı ilə 22 iyul Milli Mətbuat Günü kimi rəsmiləşdi.
Sonrakı illərdə medianın kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərində ciddi artım müşahidə olundu. Ölkədə minlərlə qəzet, jurnal, xəbər agentliyi, onlayn media platforması fəaliyyətə başladı. Bu baxımdan Azərbaycan Cənubi Qafqazda müasir media infrastrukturuna sahib öncül ölkəyə çevrildi.
Prezident İlham Əliyev də bu siyasəti uğurla davam etdirərək mətbuatın azadlığına, jurnalistlərin sosial rifahına ciddi önəm verdi. Onun imzaladığı sərəncamlarla jurnalistlərə mənzillər verildi, fərdi yardımlar göstərildi, mükafatlarla təltif olundular. Bununla yanaşı, Mətbuat Şurasının fəaliyyəti gücləndirildi, Medianın İnkişafı Agentliyi yaradıldı. Bu addımlar Azərbaycanda media siyasətinin sistemli və institusional əsasda həyata keçirildiyini sübut edir.
2021-ci ildə yaradılan Medianın İnkişafı Agentliyi artıq bu sahədə çoxsaylı layihələrə dəstək verir, medianın maliyyə müstəqilliyinin, peşəkarlığının artırılması və hüquqi tənzimləmələrin təkmilləşdirilməsi istiqamətində mühüm işlər həyata keçirir.
XXI əsr mətbuatı artıq fərqli bir mahiyyət daşıyır. Rəqəmsal texnologiyaların sürətli inkişafı ilə ənənəvi media ilə sosial media arasındakı sərhədlər silinməkdədir. Bu da jurnalistlərin çevikliyi, informasiya dəqiqliyi və etik davranışlarına yeni tələblər qoyur.
2022-ci ildə qəbul edilən yeni “Media haqqında” Qanun da bu reallıqlar fonunda meydana gəlib. Yeni qanun informasiya təhlükəsizliyinin qorunması, media sahəsində şəffaflıq, peşəkarlığın yüksəldilməsi və milli maraqların müdafiəsi baxımından əhəmiyyətli bir addımdır. Bu sənəd Azərbaycanın media mühitində suverenliyin qorunması və müasir idarəetmə mexanizmlərinin tətbiqini hədəfləyir.
Qeyd edək ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin imzaladığı “Azərbaycan Milli Mətbuatının 150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” sərəncamla bu əlamətdar tarix dövlət səviyyəsində qeyd olunur. Sərəncama əsasən, ölkə üzrə konfranslar, sərgilər, müsabiqələr, xatirə tədbirləri keçirilir.
Azərbaycan mətbuatı 150 ildə böyük və şərəfli yol keçib. Zərdabinin açdığı bu yolda yüzlərlə qələm sahibi, minlərlə jurnalist xalq üçün, millət üçün, dövlət üçün yazıb. Azərbaycan mətbuatı bir zamanlar milli dirçəlişin fidanı idisə, bu gün o, artıq xalqın azad səsini, demokratik cəmiyyətin sütununu, informasiya təhlükəsizliyinin qalasını təmsil edir.
Bu müqəddəs və məsuliyyətli peşənin daşıyıcılarını - Azərbaycan jurnalist həmkarlarımızı 22 İyul - Milli Mətbuat və Jurnalistika Günü münasibətilə təbrik edirik! Qələminiz iti, sözünüz qüvvətli, yolunuz həmişə açıq olsun!
"Azerbaijan Post"
