Torontohye/Թորոնթոհայ

Torontohye/Թորոնթոհայ թորոնթոհայութեան ձայնը՝ 2005-էն ի վեր Torontohye
the voice of Toronto Armenians since 2005

Թորոնթոհայ ամսագիր
թորոնթոհայութեան ձայնը՝ 2005-էն ի վեր

Torontoհye monthly
the voice of Toronto Armenians since 2005

* * *

Տեսլական/Vision
Աշխոյժ թորոնթոհայ համայնք մը, որ հաւաքաբար կը նշէ իր յաջողութիւնները

A vibrant Toronto Armenian community that collectively celebrates its successes


Առաքելութիւն/Mission
Ըլլալ թորոնթոհայութեան բոլոր շերտերը ներկայացնող հարթակը

To be the platform that

represents all the facets of the Torontohye community


Առաջնորդող սկզբունքներ/Guiding principles
Մեր համայնքը՝ մեր կիզակէտը
Թորոնթոհայ համայնքի կարիքները մեր առաջնահերթութիւնն են

Community focus
We will put the needs of the Toronto Armenian community first

Ներառում
Իւրաքանչիւր թորոնթոհայու թերթն ու հարթակն ենք` անկախ յարանուանական, քաղաքական եւ համայնքային պատկանելիութենէ, տարիքէ, դաստիարակութենէ կամ այլ որակաւորումներէ

Inclusion
We are for all Toronto Armenians, regardless of politics, religious affiliation, age, upbringing, or any other qualifier

Լեզուի եւ մշակոյթի ջատագով
Թորոնթոհայ համայնքի եւ մեր լեզուաբանական ու մշակութային ժառանգութեան միջեւ կապը կը սերտացնենք

Stewards of our heritage
We will nurture the bond between the Toronto Armenian community and our linguistic and cultural heritage

Քաջալերանք
Մեր բովանդակութեամբ ու տեսակէտով կը հաստատենք դրական մօտեցում եւ լուսարձակի տակ կ’առնենք համայնքիս յաջողութիւններն ու ձեռքբերումները

Encouragement
We will maintain a positive outlook in our content and showcase the community’s accomplishments

📰ՆՈՐ ԱՄԻՍ, ՆՈՐ ԹԻՒ📰NEW MONTH, NEW ISSUE📰ՆՈՐ ԱՄԻՍ, ՆՈՐ ԹԻՒ📰NEW MONTH, NEW ISSUE📰ՆՈՐ ԱՄԻՍ, ՆՈՐ ԹԻՒ📰NEW MONTH, NEW ISSUE📰 (...
08/01/2025

📰ՆՈՐ ԱՄԻՍ, ՆՈՐ ԹԻՒ📰NEW MONTH, NEW ISSUE📰ՆՈՐ ԱՄԻՍ, ՆՈՐ ԹԻՒ📰NEW MONTH, NEW ISSUE📰ՆՈՐ ԱՄԻՍ, ՆՈՐ ԹԻՒ📰NEW MONTH, NEW ISSUE📰 (յղումը՝ մեկնաբանութիւններուն մէջ/link in comments)

Thank you to The Armenian Weekly for publishing the English translation of our editor Rupen Janbazian's piece 'Between b...
07/30/2025

Thank you to The Armenian Weekly for publishing the English translation of our editor Rupen Janbazian's piece 'Between bulldozers and groundbreakings: Where is home(land)?' originally published in Torontohye ( #214, June 2025) in Western Armenian.

Link in the comments.

Նամակներ՝ խմբագիրին (յուլիս 2025, թիւ 215)Letters to the editor (July 2025, issue  #215)***Dear Editor,Your recent Faceb...
07/29/2025

Նամակներ՝ խմբագիրին (յուլիս 2025, թիւ 215)
Letters to the editor (July 2025, issue #215)
***
Dear Editor,

Your recent Facebook post highlighting the 1981 Hairenik - Հայրենիք article about the Armenian Community Centre of Toronto - Թորոնթոյի Հայ Կեդրոն (ACC) of Toronto’s Father’s Day celebration—and the Senior Citizens Club’s pledge to help fund a classroom for the A.R.S. Armenian Private School—was a powerful reminder of our community’s long-standing tradition of giving.

That same tradition continues today. With the ACC Beyond campaign now in full swing, we see once again how generations of Armenian-Canadians in Toronto have invested in building lasting institutions—schools, churches, cultural spaces—that serve our people and preserve our identity.

Every time I visit the ACC, especially on Sundays, the energy is undeniable. The church is filled with worshippers. The main hall is being set up for a post-service event. Homenetmen Toronto Scouts are holding their gathering. Armenian Youth Federation of Canada (AYF Canada) AYF Canada "Simon Zavarian" Chapter youth are promoting their initiatives. The Hamazkayin Toronto Library and Bookstore is teeming with people looking for a new read or Armenian-themed gift. It’s a place that continues to grow, adapt, and inspire.

What was true in 1981 is still true today: The ACC is a living testament to what a community can achieve when it comes together with purpose and vision.

Hrad Poladian
Toronto

Կարդացէ՛ք մեր «Արցախն այս շաբաթ» արեւմտահայերէն լուրերու ամփոփումը․- Մօտ ինը տասնեակ քոնկրեսականներ Սպիտակ տան կոչ կ’ընե...
07/27/2025

Կարդացէ՛ք մեր «Արցախն այս շաբաթ» արեւմտահայերէն լուրերու ամփոփումը․

- Մօտ ինը տասնեակ քոնկրեսականներ Սպիտակ տան կոչ կ’ընեն՝ արցախահայերուն ապահով վերադարձը երաշխաւորելու

Ամերիկայի հայ դատի յանձնախումբը ողջունեց ութսունեօթը հանրապետական եւ դեմոկրատ քոնկրեսականներուն կոչ-նամակը, որուն մէջ արտաքին գործոց նախարար Մարքօ Ռուպիոյէն կը պահանջուի ապահովել Արցախէն բռնագաղթած հայերուն «համախմբուած, պաշտպանուած եւ արժանապատիւ վերադարձը» իրենց բնօրրանը՝ Արցախի Հանրապետութիւն, յարգելով միջազգային իրաւունքը եւ նպաստելով Հարաւային Կովկասի մէջ տեւական խաղաղութեան հաստատման։
Միացեալ Նահանգներու քսանչորս նահանգներ եւ առաւել քան վաթսունվեց միլիոն ամերիկացիներ ներկայացնող քոնկրեսականները ի մի բերուած են Քոնկրեսի Հայկական համախումբի համաատենապետներ Ֆրենք Փալոնի, Կաս Պիլիրաքիսի, Պրետ Շըրմընի եւ Տէյվիտ Վալատաոյի ջանքերով։
Ամերիկայի հայ դատի յանձնախումբի գործադիր վարիչ Արամ Համբարեան յայտնեց, թէ այս կոչը յստակ ուղերձ մըն է վարչակազմին՝ աւելցնելով, որ մնայուն խաղաղութեան հասնելու որեւէ նախաձեռնութիւն պէտք է սկսի Արցախի հայութեան վերադարձի իրաւունքը յարգելով եւ ոչ թէ օրինականացնելով Պաքուի կողմէ բնիկ քրիստոնեայ հայ բնակչութեան ցեղային զտումով։ «Երախտապարտ ենք Հայկական համախումբի ղեկավարութեան եւ բոլոր այն քոնկրեսականներուն, որոնք նեցուկ կանգնեցան վերադարձի եւ արդարութեան սկզբունքին, յարգելով միջազգային իրաւունքը եւ մարդու իրաւունքները»։
Քոնկրեսականներուն նամակին մէջ կը յիշատակուին Արցախի մէջ Պաքուի կողմէ իրականացուած շրջափակման եւ ռազմական գործողութիւններուն հետեւանքները, որոնք առաջնորդեցին «շուրջ 120,000 քրիստոնեայ հայ բնակչութեան բռնագաղթին»։ Հոն նաեւ կը նշուի, որ Արցախի ամբողջ հայութեան բռնագաղթէն ետք, Ազրպէյճան «համակարգուած կերպով կ’ոչնչացնէ հայկական քրիստոնէական մշակութային ժառանգութեան կոթողները» եւ «կը թալանէ ու կը քանդէ քաղաքացիական եւ հանրային ենթակառուցուածքներ՝ նպատակ ունենալով բացառել վերադարձի հնարաւորութիւնը»։
Նամակին մէջ նաեւ կը յիշուի, որ «պատերազմի պատճառով տեղահանուած ժողովուրդներու վերադարձի իրաւունքը միջազգային իրաւունքի հիմնական սկզբունք է» եւ այնտեղ կը յիշատակուի 2023-ին, Միջազգային Արդարադատութեան դատարանին կողմէ Պաքուին ուղղուած հրամանը՝ ապահովելու Արցախի հայ բնակչութեան ապահով վերադարձը։
Նաեւ, յատուկ կոչ կ’ըլլայ՝ զօրակցելու Զուիցերիոյ խորհրդարանին կողմէ ընդունուած խաղաղութեան նախաձեռնութեան, որ նպատակ ունի «ստեղծել միջազգային բանակցային հարթակ մը՝ ապահովելու հայերուն ապահով, պաշտպանուած եւ միջազգային երաշխիքներով վերադարձը»։
Մինչ այդ, սակայն, Երևանը Պաքուի հետ բանակցութիւններուն մէջ այս հարցը չի քննարկեր, Փաշինեան կը կարծէ, որ հայերուն վերադարձը իրենց պատմական հայրենիք անիրատեսական է եւ՝ Արցախի հարցը փակուած:
Նշենք, որ վերջին մէկ ամսուան ընթացքին, ամերիկահայեր Հայ Դատին միջոցաւ Քոնկրեսի անդամներուն ուղարկեցին առաւել քան քառասուն հազար նամակներ՝ կոչ ընելով՝ ստորագրելու այս նամակը, իսկ Հայ դատի վարժողական ծրագիրներուն մասնակցողները առաւել քան չորս հարիւ քոնկրեսականներու գրասենեակներ այցելեցին եւ ներկայացուցին հայութեան շահերու տեսանկիւնէն քաղաքական առաջնահերթութիւնները։

***
- Ազրպէյճանի յատուկ ծառայութիւններուն կողմէ ներգրաւուած են մարդիկ, որոնք դեր կը ստանձնեն հայ ղեկավարներու բեմականացուած դատերուն ընթացքին․ Սահակեան

Ազրպէյճանական դատարանին մէջ միայն պետական լրատուամիջոցներու ներկայութեամբ կը շարունակուի Արցախի նախկին պետական նախարար Ռուբէն Վարդանեանի դատավարութիւնը: Փակ նիստին ընթացքին դարձեալ «վկայութիւն» տուին ազրպէյճանցիներ՝ ոչ մէկ ատեն ռազմական պաշտօն վարած Վարդանեանի դէմ՝ ներկայանալով իբրեւ «ռազմական գործողութիւններէն տուժածներու իրաւայաջորդներ»:
Միջազգային ատեաններուն մէջ հայ գերիներուն շահերը ներկայացնող Սիրանուշ Սահակեան ահազանգեց, որ այդ մարդիկ դատարան բերուած են կեղծ դատավարութիւն ապահովելու համար. անոնց վկայութիւնները յօրինուած են եւ որեւէ աղերս չունին Ռուբէն Վարդանեանի պաշտօնավարման կարճ շրջանին հետ։
«Ներգրաւուել են ադրբեջանական յատուկ ծառայութիւնների կողմից եւ որոշակի դեր են ստանձնում այդ բեմականացուած դատավարութիւններում: Ռուբէն Վարդանեանին վերագրում են այնպիսի ժամանահատուածի գործողութիւններ, երբ նա ֆիզիքապէս չի գտնուել տուեալ տարածաշրջանում, չի ունեցել որեւէ պաշտօն, որի ուժով կարող էր մասնակցութիւն ունենալ իրեն վերագրուող յանցագործութիւններին», ըսաւ Սահակեան։
Իբրեւ տուժողի մը իրաւայաջորդը ներկայացող ազրպէյճանցի մը ըսաւ, թէ իր եղբայրը մահացած է Լաչինի շրջանին մէջ՝ հայկական զինուած ուժերու ռմբակոծումին պատճառով: Կիւնտուզ Իասիմով անունով այլ անձ մը ըսաւ, թէ Քելբաջարի (Քարվաճառ) շրջանին մէջ վիրաւորուած է հայկական ուժերու արձակած արկի պայթումէն: Իբրեւ տուժող ներկայացած Սատիք Ախմետով իբր թէ Քելբաջարի վիրաւորներէն է:
«Ադրբեջանը, կատարելով ագրեսիա (յարձակում), ըստ էութեան, իր ներպետական գործընթացներում հէնց Հայաստանի իշխանութիւններին է մեղադրում ագրեսիայի գործողութեան, տարածքներ զաւթելու (գրաւելու) եւ այնտեղ այսպէս կոչուած` «խամաճիկային վարչակազմ» ներդնելու համար», յայտնեց Սահակեան:
Պաքուի դատարանին մէջ ներկայացուած պատմութիւնները արդէն կը հաստատեն, որ անոնք յօրինուած են, որպէսզի զանոնք վերագրեն Վարդանեանին, շեշտեց Սահակեան:
Ռուբէն Վարդանեան Արցախ տեղափոխուած եւ պետական նախարար նշանակուած էր 2022-ին եւ պաշտօնավարած էր շուրջ չորս ամիսներ: Անոր պաշտօնավարութեան օրերուն որեւէ պատերազմ կամ յարձակում տեղի չէ ունեցած, աւելցուց Սահակեան: 44-օրեայ պատերազմէն երկու տարի ետք ան Արցախ եկած է, իսկ Արցախի վրայ Ազրպէյճանի յարձակումին եւ հայաթափման օրերուն ան արդէն պաշտօնատար չէր:
Ըստ անոր՝ ազրպէյճանական իշխանութեան նկատմամբ քաղաքական ճնշումը կրնայ արդիւնք տալ, իսկ այդ պարագային պէտք է Հայաստանի կառավարութիւնը գործէ: Սակայն, Նիկոլ Փաշինեան ցարդ հրապարակաւ ոչ մէկ երկրի միջնորդութեան դիմած է հայ գերիները հայրենիք վերադարձնելու հարցով: Իշխանութիւնը կը վստահեցնէ, որ այդ ուղղութեամբ կարելի եղած չափով դիւանագիտական քայլեր կ’առնեն։
Սահակեան կ’ահազանգէ, որ Վարդանեան զրկուած է պաշտպանուելու իրաւունքէն, Պաքուի ռազմական դատարանին մէջ կը շարունակուի կոպտօրէն խախտիլ բոլոր իրաւունքները` ընթացակարգայինէն մինչեւ բովանդակային:

***
- Լոյս տեսաւ բռնագրաւուած Արցախի Տիգրանակերտին նուիրուած գիրք մը

Monument Watch-ը կը տեղեկացնէ, թէ լոյս տեսաւ «Արցախի Տիգրանակերտ. պատմամշակութային կերպարը հնագիտական հետազօտութիւնների լոյսի ներքոյ» գիրքը, որ կ’ամփոփէ քաղաքին մասին աղբիւրագիտական ամբողջ տուեալները եւ հնագիտական ուսումնասիրութիւնները։
Հատորին հեղինակները Հայաստանէն եւ սփիւռքէն քսանմէկ հետազօտողներ են։ Հատորը հրատարակուած է Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային ակադեմիոյ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկին կողմէ։
360 էջնոց եւ 600 նկարներ պարունակող հատորին խմբագիրը Համլետ Պետրոսեանն է։ Հնագէտ եւ մշակութաբան Պետրոսեան 2003 թուականէն կը ղեկավարէ Հնագիտութեան և ազգագրութեան հիմնարկի Արցախի հնագիտական արշաւախումբը, որ լայնածաւալ պեղումներ իրականացուց Շուշիի, Հանդաբերդի մէջ։ Անոր արշաւախումբը յայտնաբերած եւ պեղումներ իրականացուցած է Արցախի Տիգրանակերտ հնավայրին մէջ։

A brightness we could not holdRupen KhajagThere was a moment.Brief, almost imperceptible,when the air changed shape,when...
07/27/2025

A brightness we could not hold
Rupen Khajag

There was a moment.

Brief, almost imperceptible,
when the air changed shape,
when conviction outgrew the body,
and something too young to carry such weight stepped into the fire,
believing it would become language.

Not martyrdom,
not sacrifice,
but a rupture, clean and deliberate,
cut through the skin of forgetting.

They were not warriors, not saints, not fools.
Just velocity
gathered into form,
tired of waiting for the world to listen.

I used to call it courage.

Now, I hesitate.
Now, I trace the outlines of laughter they must have known.
Now, I think of the way the coffee was constantly brewing
on the stovetop by their mothers,
welcoming mourners into dim living rooms
where absence had already begun to take its shape.

What is lost when urgency becomes flesh?

And still,
still,
somewhere inside the noise,
there was a clarity sharper than justice.
A refusal to be ornamental.
A hunger to be more than echo.

Was it worth it?

I don't ask that anymore.
I only feel
the weight of what we call meaning
when the light
burns
too
fast.
***
🎨 Vahan Roumelian. 'The Pulse Of The Age,' oil on canvas. 185 × 300 cm.

🇨🇦 Գանատայի դրօշակը՝ Երեւանի Հանրապետութեան հրապարակին մէջ։ ՀՄԸՄ Գանատայի մարզիկները կը մասնակցին Համա-ՀՄԸՄ-ական 12-րդ մ...
07/26/2025

🇨🇦 Գանատայի դրօշակը՝ Երեւանի Հանրապետութեան հրապարակին մէջ։ ՀՄԸՄ Գանատայի մարզիկները կը մասնակցին Համա-ՀՄԸՄ-ական 12-րդ մարզախաղերու բացման հանդիաութեան։

🇨🇦 The Canadian flag waiving proudly in Yerevan's Republic Square! Homenetmen Canada athletes, including participants from Homenetmen Toronto, are taking part in the opening ceremonies of the 12th Pan Homenetmen - ՀՄԸՄ games in Armenia.

Վանիկ Յովհաննէսեանի վաստակին նուիրուած «Գուսան» եւ «Հայ աստղեր» երգչախումբերուն տարեկան համերգը հոգեթով պահեր պարգեւեց թ...
07/25/2025

Վանիկ Յովհաննէսեանի վաստակին նուիրուած «Գուսան» եւ «Հայ աստղեր» երգչախումբերուն տարեկան համերգը հոգեթով պահեր պարգեւեց թորոնթոհայութեան
Ռիթա Խաչոյեան

Շաբաթ, 7 յունիս 2025-ի երեկոյեան ժամը 7-ին, Թորոնթոյի հայ երիտասարդական կեդրոնի «Համազգային» թատերասրահը լեցուն էր խանդավառ արուեստասէրներով: Համազգայինի «Գուսան» եւ «Հայ աստղեր» երգչախումբերու տարեկան համերգն էր։ Սովորական համերգներէ անդին՝ տօնախմբութիւն մը կարելի է ըսել, նուիրուած՝ զոյգ երգչախումբերու վաստակաւոր դաշնակահար Վանիկ Յովհաննէսեանի։ Ելոյթին հիւրաբար իր մասնակցութիւնը կը բերէր հանրածանօթ սոփրանօ Լին Իշնար։

Հրաւիրեալներու շարքին էին՝ հոգեւոր հայրեր, միութիւններու ներկայացուցիչներ, նաեւ Համազգայինի «Գլաձոր» մասնաճիւղի հիմնադիր անդամներէն Աբգար Միրաքեան։

Բացման խօսքը արտասանեց հանդիսավար Ռիթա Խաչոյեանը: Ան ողջունեց ներկաները Համազգայինի «Գլաձոր» մասնաճիւղի վարչութեան անունով, ներկայացուց ձեռնարկին յատուկ նպատակը, կարեւորելով հմուտ խմբավար Հռիփսիմէ Թովմասեանի եւ տաղանդաւոր երաժիշտ, դաշնակահար Վանիկ Յովհաննէսեանի դերը՝ զոյգ երգչախումբերուն յառաջխաղացքին մէջ։ Նախքան երգչախումբերու ելոյթը, ան հրաւիրեց Համազգայինի Գանատայի շրջանային վարչութեան անդամ Յարութ Տոնոյեանը՝ ընկերակցութեամբ վարչութեան անդամներէն Թալին Արթինեան-Գըլըպոզեանի, Էօժենի Բարսեղեանի եւ «Գլաձոր»-ի վարչութեան ատենապետ Ալինա Աւատիսեանի: Ընկեր Տոնոյեան հակիրճ ձեւով ներկայացուց Աբգար Միրաքեանի կենսագրութիւնը, վեր առնելով անոր կարեւոր դերը թէ՛ Թորոնթոյի մէջ Համազգայինի կազմութեան եւ թէ՛ Գանատայի հայ համայնքին ու Հայ դատի ծանօթացման աշխատանքներուն մէջ։ Վերջինս արժանացած է զանազան շքանշաններու եւ գնահատագիրներու։ Գնահատելով իր երկարամեայ ներդրումը՝ Համազգայինի Գանատայի շրջանային վարչութիւնը երախտիքի գիր յանձնեց ընկեր Աբգար Միրաքեանին։

Յաջորդեց երեկոյի յատկանշական բաժիններէն պարոն Վանիկ Յովհաննէսեանի մասին պատրաստուած տեսանիւթը՝ «Ի ծնէ երաժիշտը», ուր խօսքի, նուագի եւ լուսանկարներու համադրումը տպաւորիչ կերպով ցոլացուց պարոն Վանիկին դերը թէ՛ Պարսկաստանի երաժշտական կեանքին մէջ եւ թէ՛ մանաւանդ Թորոնթոյի՝ որպէս «Հայ աստղեր» եւ «Գուսան» երգչախումբերու երկարամեայ անզուգական դաշնակահար։ Երաժշտութիւնը իր կեանքին անբաժան մասը եղած է։ Անոր առաջին ուսուցիչը եղած է հայրը՝ Սահակ Յովհաննէսեանը, որ աքորտիոնի եւ դաշնամուրի ծանօթ ուսուցիչ էր, իսկ մայրը՝ Սաթիկ, գեղեցիկ ձայնով օժտուած էր։ Կանուխէն նուագելու շնորհները ի յայտ եկած են։ Երիտասարդ տարիքին հիմնած է իր նուագախումբը։ Նուագակիցը եղած է Պարսկաստանի հանրածանօթ երգիչներուն, մանաւանդ ձայնագրութիւններու ընթացքին։ Մասնակցած է զանազան փառատօններու Պարսկաստանէն ներս եւ դուրս։ Սիրելի հայկական երգեր, ինչպէս՝ «Ծաղիկներ ծաղիկներ», «Ով դու գեղեցիկ», իր մշակմամբ առաջին անգամ հնչած են Պարսկաստանի մէջ։ 1981-ին, Պարսկաստանէն Թորոնթօ հասած է իր կնոջ՝ տիկ. Սիլվային եւ երկու դուստրերուն՝ Անահիտին եւ Անիին հետ։ Տիկ. Սիլվան միշտ եղած է իր կողքին եւ քաջալերած է զինք, որ շարունակէ նուագել։ 1981-ին Պարսկաստանէն ժամանած խմբավար եւ ջութակահար պրն. Էդիկ Յովսէփեանի գլխաւորութեամբ՝ կը հիմնուի Համազգայինի «Գուսան» երգչախումբը. շատ չի տեւեր, որ նուագակցող Ռիմա Մարտիրոսեանին յաջորդէ պարոն Վանիկը։ Այնուհետեւ, Վազգէն Գալճեանի խմբավարութենէն ետք, Հռիփսիմէ Թովմասեանի խմբավարութեամբ՝ «Գուսան»ի վերակազմութենէն եւ «Հայ Աստղեր»-ու հիմնադրութենէն մինչեւ այսօր, պարոն Վանիկը անբաժան եւ կարեւոր մասն է զոյգ երգչախումբերուն։

Համազգայինի կեդրոնական վարչութեան ներկայացուցիչ, «Գուսան» երգչախումբի անդամ Թամար Տօնապետեան Գուզուեան անդրադարձաւ համերգի յատուկ ծրագրին։ Երգացանկին մէջ տեղ գտած շարք մը երգերու երաժշտութիւնը յօրինումն է պարոն Վանիկ Յովհաննէսեանի, մինչ կան երգեր, որոնց երաժշտութեան մշակումը կամ ձայնաւորումը կատարած է պարոն Վանիկը։ Կարգ մը երգերու ինչպէս՝ «Անտառի երգը», «Անծանօթ աղջկան» առաջին ներկայացումն է։ Տեսանիւթը յիշատակներ արթնցուց անձերու մասին որոնք առյաւէտ բաժնուած են աշխարհէն, օրինակ՝ «Գլաձոր» մասնաճիւղի հիմնադիրներէն եւ «Գուսան»-ի անդամներէն ընկերներ Ժիրայր Յովհաննէսեանն ու Շուշիկ Պոյաճեանը, նաեւ երիտասարդ տարիքին կեանքին հրաժեշտ տուած «Գուսան» երգչախումբի անդամ Մայտա Մոմճեան Տանայեանը: Ան շարունակեց՝ ըսելով․ «Այսօրուան երգացանկը հարուստ է մեներգներով եւ խմբերգներով, որոնցմէ իւրաքանչիւրը ունի իր յղացման պատմութիւնը եւ որոնց հոգեթով կատարումները հմուտ խմբավար Հռիփսիմէ Թովմասեանի առաջնորդութեամբ մերթ պիտի շոյեն ու մերթ՝ բոցավառեն մեր հոգիները։…Խմբավարի ու դաշնակահարի արգասաբեր ու սերտ գործակցութիւն, որ իր պտուղները կը շարունակէ տալ ի նպաստ զոյգ երգչախումբերուն, Համազգայինին, համայնքին, մշակոյթին»:
Բեմ բարձրացաւ մանկապատանեկան «Հայ աստղեր» երգչախումբը, Հռիփսիմէ Թովմասեանի ղեկավարութեամբ եւ ընկերակցութեամբ դաշնակահար պարոն Վանիկ Յովհաննէսեանի։ Փոքրերէն մինչեւ մեծերու խումբը, բոլորը արժանացան հանդիսատեսի բարձր գնահատանքին։ Յաջորդաբար ներկայացուեցան «Մայրենի լեզու», «Զատիկ», «Ձիւնը», «Քոյրիկ ունեմ», «Արդէն մեծ եմ», «Առուակ», «Սարի սիրուն եար», «Տիեզերք», «Երեւան-լոյսերի մէջ», «DeColores», «Մութն ընկել է», «Բարեւ արեւ, բարեւ», «Իմ անուշ հայրենիք», «Ես միշտ ուրախ եմ լինում», «Պատրանքի թեւով», «People of the Sun» երգերը։ «Իմ անուշ հայրենիք» երգին մենակատարն էր երգչախումբի երկարամեայ անդամներէն Մերի-Լիլիթ Նաճարեանը, որ իր գեղեցիկ ձայնով հմայեց բոլորը։ Իսկ «Պատրանքի թեւով» երգին միացաւ «Գուսան» երգչախումբի տաղանդաւոր մենակատար Մարինէ Շահինեանը, որուն հոգեթով ներկայացումը հիացուց հանդիսատեսը։

Շարունակելով ծրագիրը, Մարինէ Շահինեանի «Անտառի երգը» եւ «Անուշ հովիկը» երգերու առինքնող կատարումները արժանացան բուռն ծափերու։

Հանդիսավարը հակիրճ ներկայացուց «Գուսան»-ի մասին, որ 1981-ին հիմնադրուած է խմբավար պրն. Էդիկ Յովսէփեանի գլխաւորութեամբ եւ բազմիցս բեմեր ծաղկեցուցած ազգային, դասական ու ժողովրդային երգերով։ Ներկաները ծափահարութիւններով ողջունեցին խումբին անդամները, որոնք շարունակաբար հնչեցուցին առաւելաբար նոր երգեր՝ մեներգներով հարստացած։ «Մասիսին պաղատանքը» խմբերգը, «Երնէկ» - մեներգ՝ Սիլւա Խաչիկեանի ,«Սիրոյ հասակ»- մեներգ՝ Նշան Փափազեան, «Տարէք ինձ»-մեներգ՝ Ռազմիկ Կարպուշեան, «Ես առանց քեզ» եւ «Հայաստան ասելիս»- մեներգ՝ Սեւակ Յարութիւննեան, «Անծանօթ աղջկան»- մեներգ՝ Սեւակ Յարութիւննեան, որուն ընկերակցեցաւ Համազգայինի «Էրեբունի» պարախումբէն Անուշ Յարութիւնեանը, «Անցնում ես նազով»- մեներգ՝ Սեւակ Յարութիւննեան, «Անունդ տալիս»- մեներգ ՝ Մարինէ Շահինեան:

Իսկ «Գէթ մի գիշեր» եւ «Տուն իմ հայրենի» մեներգները հնչեցին հանրաճանաչ սոփրանօ Լին Իշնարի գրաւիչ մեկնաբանութեամբ եւ «Գուսան» երգչախումբի ընկերակցութեամբ։

«Գուսան» երգչախումբը տասնվեց երգերով խանդավառեց հանդիսատեսը: Պարգեւատրուեցան «Գուսան»-ի երկարամեայ անդամներէն՝ մեներգող Սիլւա Խաչիկեանը եւ Իռէն Թիլիմեանը, նաեւ անցեալին իր մասնակցութիւնը բերած Վիքթորիա Շահինեանը:

Երեկոյի աւարտին, ծաղկեփունջերով բեմ բարձրացան «Գլաձոր»-ի ատենապետ Ալինա Աւատիսեանը եւ փոխատենապետ Սիւզի Նաճարեանը, որոնք երախտիքի գիր յանձնեցին պարոն Վանիկ Յովհաննէսեանին եւ իրենց գնահատանքը յայտնեցին տաղանդաւոր խմբավար Հռիփսիմէ Թովմասեանին:

Ձեռնարկին ընթացքին շնորհակալական խօսքեր հնչեցին խմբավար Հռիփսիմէ Թովմասեանի, ինչպէս նաեւ դաշնակահար Վանիկ Յովհաննէսեանի կողմէ. Վերջինս իր խօսքին մէջ շնորհակալութիւն յայտնեց Համազգայինին եւ ի մասնաւորի իր սիրելի կողակիցին՝ անոր անվերապահ նեցուկին համար:

Մեներգողները եւ ղեկավարները ստացան ծաղկեփունջեր: Կարկանդակի հատումէն ետք երաժշտասէր հանրութիւնը մեկնեցաւ Հայ երգի ոգեղէն գոհարներով հարստացած: ֎

***

Այս թղթակցութիւնը լոյս տեսած է «Թորոնթոհայ»-ի յուլիս 2025 ( #215) թիւին մէջ:

📸լուսանկարները՝ Յակոբ Գուզուեանին. տրամադրած է «Գլաձոր» մասնաճիւղը

«Ռուբինա» մասնաճիւղին կազմակերպած դասախօսութիւնը անհատի նիւթական կարողութիւնները ճիշտ կառավարելու կարեւոր գիտելիքներով զ...
07/24/2025

«Ռուբինա» մասնաճիւղին կազմակերպած դասախօսութիւնը անհատի նիւթական կարողութիւնները ճիշտ կառավարելու կարեւոր գիտելիքներով զինեց ներկաները
Տիրուկ Մարգարեան Կարապետեան

Կիրակի, 8 յունիս 2025-ին, Հայ կեդրոնէն ներս, ֆինանսական եւ հաշուապահական խորհուրդներով լուսաբանուեցաւ թորոնթոհայութիւնը՝ ՀՕՄ-ի Թորոնթոյի «Ռուբինա» մասնաճիւղի Դաստիարակչական յանձնախումբի կազմակերպած՝ «Ֆինանսական գրագիտութիւն» խորագիրը կրող հանրային դասախօսական ձեռնարկին, որուն հիւրն էր թորոնթոհայ հանրածանօթ հաշուապահ եւ ֆինանսական խորհրդատու Հրանդ Մաթոսեան:

Ձեռնարկին դասախօս, հաշուապահ եւ ֆինանսական խորհրդատու Մաթոսեան, իր մասնագիտական գիտելիքներով եւ փորձառութեամբ բազմիցս օգտակար եղած է Թորոնթոյի հայ կեդրոնին, ՀՕՄ-ի ամենօրեայ վարժարանին, ինչպէս նաեւ մեր գաղութի բազմաբնոյթ ծրագիրներուն, իսկ այս հանրային դասախօսութեան շնորհիւ՝ մարդ արարածին արժանապատիւ եւ կայուն կեանքի հիմնական բաղադրիչը հանդիսացող նիւթական բարեկեցութիւնը ապահովող գիտելիքներով զինեց ներկաները։

Բացման խօսքով հանդէս եկաւ յանձնախումբի ատենապետ Բէկի Աւընեան-Պապօղլեան։ Ան բարի գալուստ մաղթեց ներկաներուն եւ դասախօսական այս ձեռնարկի կարեւորութիւնը մատնանշելով՝ ըսաւ․ «Հայ օգնութեան միութիւնը, իր լայնածաւալ ու բազմաբնոյթ գործունէութեամբ եւ նուիրական ծառայութեամբ, մշտապէս կանգնած է մեր ժողովուրդի կողքին, եւ ահաւասիկ սոյն դասախօսութեամբ եւ Դաստիարակչական յանձնախումբի անդամներուն կատարած աշխատանքներուն շնորհիւ, անգամ մը եւս, ան առիթ կ’ընծայէ թորոնթոհայութեան եւ ՀՕՄ-ականներուն զարգացնելու իրենց կազմակերպչական կարողութիւնները եւ հարստացնելու իրենց առօրեայ ու մասնագիտական հմտութիւնները։ Այսօրուան արագընթաց աշխարհին մէջ՝ ֆինանսական գրագիտութիւնը այլեւս ընտրանք մը չէ, այլ՝ անհրաժեշտութիւն մը։ Համաշխարհային տնտեսական հոսանքներուն եւ առցանց ֆինանսական համակարգերու զարգացման հետ, անհատը՝ իբրեւ քաղաքացի, պարտաւոր է հասկնալ եւ տիրապետել ֆինանսական հիմնական հասկացողութիւններուն»։

Աւընեան-Պապօղլեան կարեւոր մատնանշում մը ընելով՝ ըսաւ․ «ՀՕՄ-ի շարքերէն ներս հաշուապահական մասնագիտութիւն չունեցող անդամները, ղեկավարներու ցուցմունքներով, կը ծանօթանան եւ կը ներգրաւուին նիւթական փաստաթուղթերու, մուտքի եւ ելքի ստացագիրներու, շահի եւ բացի հաշուեկշիռներու եւ դրամատան շահութային յարաբերութիւններու ոլորտներուն մէջ։ Այսօր ՀՕՄ-ի շարքերէն ներս կը ծառայեն բազմաթիւ մասնագէտ հաշուապահներ, որոնց ներգրաւուածութիւնը մեծապէս կը նպաստէ կազմակերպութեան ներքին աշխատանքի ճշգրտութեան, ծախսերու արդիւնաւէտ կառավարման եւ ծրագրերու յաջող իրագործման։ Այս բոլորին իբրեւ արդիւնք՝ ՀՕՄ-ը կը շարունակէ իր առաքելութիւնը՝ ամուր հիմքերու վրայ կառուցելով ապագայ նախաձեռնութիւնները»։

Բացման խօսքի ընթացքին հայերէն լեզուով ընթերցուեցաւ օրուան դասախօսին կենսագրութիւնը, ապա՝ ՀՕՄ-ի Թորոնթոյի «Ռուբինա» մասնաճիւղի վարչութեան անդամ Արաքսի Փիլաւճեան անգլերէնով ներկայացուց՝ Մաթոսեանի եւ անոր գործակից՝ հաշուապահ Ռազմիկ Խշուաճեանի կենսագրութիւնները։

Դասախօս Հրանդ Մաթոսեան (CPA, CGA, CFP), իր մասնագիտական գիտելիքներով եւ երկարամեայ փորձառութեամբ, պարզ ու մատչելի ձեւով ներկայացուց առօրեայ կեանքին համար կենսական նշանակութիւն ունեցող ֆինանսական տեղեկութիւններ հետեւեալ թեմաներու մասին ՝ պիւտճէի կազմութեան հիմնական սկզբունքները, ներդրումներու եւ հարկային ծրագրաւորման ուղղութիւնները, պարտքերու կառավարման եղանակները, ինչպէս նաեւ թոշակային ապահովագրութեան կարեւորութիւնը:

Դասախօսին կ'ընկերակցէր իր գործակիցը՝ հաշուապահ Ռազմիկ Խշուաճեանը, որ եւս մասնագիտական մեկնաբանութիւններով անդրադարձաւ քանի մը վերոնշեալ նիւթերուն։ Մաթոսեան շեշտեց, որ հաշուապահական եւ խնայողութեան այս գիտելիքները պարտադիր են ո՛չ միայն մասնագէտներու, այլեւ համայնքի իւրաքանչիւր անդամի՝ անոր տարիքէն ու կացութենէն անկախ։

Ներկաները հետաքրքրութեամբ հետեւեցան դասախօսութեան, օգտուելով Մաթոսեանի կողմէ պատրաստուած եւ տրամադրուած տպագիր թղթածրարներուն, որոնք կ’ընդգրկէին դասախօսութեան սահիկներն ու լրացուցիչ տեղեկատուական նիւթեր։ Ձեռնարկի աւարտին, ներկաներուն առիթ տրուեցաւ ուղղելու իրենց հարցումները։ Զրոյցի եւ հարց-պատասխանի միջոցով՝ անոնք օգտուեցան դասախօսին խորհուրդներէն եւ առիթը ունեցան զիրենք հետաքրքրող հարցերը արծարծել մասնագէտին հետ։ Դասախօսը իր պատրաստակամութիւնը յայտնեց նաեւ պատասխանելու՝ դասախօսութենէն ետք ե-նամակով ուղղուած յաւելեալ հարցումներուն, ինչպէս նաեւ տրամադրել կարճաժամկէտ անձնական ֆինանսական խորհրդատուութիւն իր գրասենեակին մէջ՝ ըստ յատուկ պայմանաւորուածութեան։

ՀՕՄ-ի Թորոնթոյի «Ռուբինա» մասնաճիւղի ատենապետ Անի Հոթոյեան-Ժոլի մասնաճիւղի վարչութեան անունով շնորհակալութիւն յայտնեց դասախօս Հրանդ Մաթոսեանին եւ Ռազմիկ Խշուաճեանին եւ ներկայացուած նիւթին կարեւորութիւնը շեշտելով՝ ըսաւ․ «Ֆինանսական գրագիտութիւնը, Financial Literacy-ի մասին երբ գաղափար մը ունենանք եւ ժամանակ տրամադրենք սորվելու այս գիտելիքները, մենք կրնանք մեր եկամուտը եւ ծախսերը կառավարելու արդիւնաւէտ որոշումներ կայացնելու կարողութիւնը ձեռք ձգել եւ խուսափիլ ֆինանսական սթրեսէ եւ սուղ սխալներէ եւ կառուցանել երկարաժամկէտ հարստութիւն։ Ֆինանսական գրագիտութիւնը ո՛չ միայն հմտութիւն է, այլեւ կենսական կարեւոր կարողութիւն, որ կրնայ մեզի օգնել, որպէսզի մենք հասնինք ֆինանսական անկախութեան, կեանքի ապահովութեան եւ հոգեկան հանգիստի»:

Հոթոյեան-Ժոլին մասնայատուկ շնորհակալութիւն յայտնեց այս դասախօսութիւնը կազմակերպող յանձնախումբի անդամներուն, ապա իբրեւ երախտագիտութիւն՝ վարչութեան եւ յանձնախումբին անունով յատկանշական նուէրներ յանձնեց հիւրերուն՝ Հրանդին եւ Ռազմիկին։

Ձեռնարկի աւարտին Մաթոսեան՝ իր եւ Fidelity Investments ընկերութեան կողմէն, ազնիւ նուիրատուութեան անակնկալ յայտարարութիւն մը կատարեց՝ ի նպաստ ՀՕՄ-ի Թորոնթոյի «Ռուբինա» մասնաճիւղին։

Դասախօսական ձեռնարկը եզրափակուեցաւ հիւրասիրութեամբ, երբ համադամ ուտեստներով ճոխ հիւրասիրութիւնն ու քաղցրեղէններու տեսականիները համտեսող ու բերան քաղցրացնող թորոնթոհայ ներկաները, ջերմ մթնոլորտի մէջ, առիթ ունեցան իրենց զրոյցը շարունակելու թէ՛ դասախօսին եւ թէ՛ իրարու հետ։ ֎

***

Այս թղթակցութիւնը լոյս տեսած է «Թորոնթոհայ»-ի յուլիս 2025 ( #215) թիւին մէջ:

📸լուսանկարը տրամադրած է ՀՕՄ-ի «Ռուբինա» մասնաճիւղը:

Աքսորի հետքերը․ Սաթօ Մուղալեան Թորոնթոյի մէջ կը բացայայտէ Երուսաղէմի հայկական յախճապակեգործութեան ժառանգութիւնը«ԹՈՐՈՆԹՈՀ...
07/22/2025

Աքսորի հետքերը․ Սաթօ Մուղալեան Թորոնթոյի մէջ կը բացայայտէ Երուսաղէմի հայկական յախճապակեգործութեան ժառանգութիւնը

«ԹՈՐՈՆԹՈՀԱՅ»- 30 մայիսին, Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութեան (ՀԲԸՄ) Թորոնթոյի մասնաճիւղը հիւրընկալեց պատմաբան, անուանի սրինգահար եւ լայն ընթերցողութիւն վայելող «Մոխիրներու խրախճանք. Դաւիթ Օհաննէսեանի կեանքն ու արուեստը» (Feast of Ashes: The Life and Art of David Ohannessian (Redwood Press Stanford University Press, 2019) գրքին հեղինակ Սաթօ Մուղալեանի խիստ յուզիչ եւ խորապէս անձնական դասախօսութիւնը հայկական յախճապակեգործութեան դարաւոր աւանդութեան մասին:

Ողջունելէ ետք ներկայները, ՀԲԸՄ-ի երիտասարդ արհեստավարժներու միութեան Թորոնթոյի մասնաճիւղի ներկայացուցիչ Էլիզապէթ Ուոլշը ընդգծեց սփիւռքեան պատմութիւններուն ուսումնասիրութեան եւ վերապրողներու ու անոնց սերունդներուն մշակութային նուիրումը գնահատելու կարեւորութիւնը։

Մուղալեան, որուն մայրական մեծ հայրը՝ Դաւիթ Օհաննէսեանը, Երուսաղէմի հայկական յախճապակեգործութեան աւանդութեան հիմնադիրներէն էր, սկսաւ հարց մը ուղղելով ներկաներուն. «Ի՞նչ է նշանակեր հայ ըլլալ»։ Պատասխանները՝ «պայքար», «մշակոյթ եւ հպարտութիւն», «գոյատեւութիւն», «ժառանգութիւն» եւ «իմ որբացած մեծ հօր-մեծ մօր պատմութիւնը», որոնք հիմքը հանդիսացան օրուան դասախօսութեան, որ կը հիւսէր կենսագրութիւն, արուեստի պատմութիւն եւ անձնական մտորումներ:

Պատմաբանի գործունէութեան հետ մէկտեղ Սաթօ Մուղալեան յայտնի սրինգահար է եւ Նիւ Եորքի Perspectives Ensemble-ի արուեստի տնօրէնը։ Հայկական յախճապակեգործութեան մասին իր 2019 թուականին լոյս տեսած գիրքը լայն ճանաչում ստացած է՝ արուեստը, յիշողութիւնը եւ քաղաքական պատմութիւնը մէկ գեղեցիկ հետազօտուած պատմութեան մէջ միաւորելուն համար։

Մուղալեանի ուսումնասիրութեան կեդրոնին է Դաւիթ Օհաննէսեանը՝ ծնած 1884 թուականին, Օսմանեան կայսրութեան Մուրատչայ գիւղին մէջ։ 1907 թուականին ան արդէն Քիւթահիայի մէջ ճանչցուած էր որպէս վարպետ յախճապակեգործ. քաղաքի մը մէջ, որ յայտնի էր իր դարաւոր յախճապակեգործական արդիւնաբերութիւնով։ Անոր «Société Ottomane de Faïence» արհեստանոցը կը սպասարկէր թէ՛ օսմանեան, թէ՛ եւրոպական յաճախորդներուն, որոնցմէ ամենէն նշանաւորներէն մէկն էր անգլիացի դիւանագէտ Մարք Սայքսը, որ 1911 թուականին յանձնարարեր էր Օհաննէսեանին սալիկներով ծածկել իր Եորքշիրի տան սենեակներէն մին:

Օհաննէսեանին վերելքը ընդհատուեցաւ 1915 թուականին, երբ Օսմանեան կայսրութիւնը սկսաւ հայ բնակչութեան դէմ իր համակարգուած արշաւը: Ան ձերբակալուեցաւ քաղաքական գործունէութեան կեղծ մեղադրանքով եւ ընտանիքին հետ աքսորուեցաւ Հալէպ։ Հոն անոնք երկու տարիէ աւելի ապրեցան անորոշ պայմաններու մէջ։ «Անոնք գոյատեւեցին անցանկալի փախստականներու ստորգետնեայ համայնքին մէջ», պարզաբանեց Մուղալեան, նկարագրելով, թէ ինչպէս իր մեծ հայրը ճամբուն վրայ կորսնցուցած կամ լքած էր իր վրձինները, գունաթաթախիչներն ու գործիքները:

Անկիւնադարձային պահը եկաւ 1918 թուականի վերջը, երբ Օհաննէսեանը՝ հազարաւոր ուրիշ տեղահանուած հայերու հետ շարքի կանգնեցաւ բրիտանական պատուիրակութեան առջեւ վկայութիւն տալու։ Պատուիրակութեան անդամներէն մէկը Սայքսն էր՝ նոյն մարդը, որ ժամանակին անոր աշխատանքը պատուիրեր էր։ Ճանչնալով անոր անունը՝ Սայքսը օգնեց, որ Օհաննէսեանը փոխադրուի բրիտանական մանդատային Պաղեստին։ «Մարք Սայքսի հետ այս հանդիպումը… փոխեց հայկական մշակութային արտադրութեան մէկ ոլորտի ուղղութիւնը: Առանց այդ հանդիպումին, մենք պիտի չունենայինք Երուսաղէմի փառաւոր հայկական յախճապակեգործութեան աւանդութիւնը», ըսաւ Մուղալեան:

Քանի մը շաբաթ ետք Օհաննէսեանն արդէն Երուսաղէմ էր։ Հոն ան հանդիպեցաւ քարային ճարտարապետութեամբ հարուստ, բայց յախճապակեգործական արուեստէ զուրկ քաղաքի մը։ 1919 թուականին՝ Ռոնալտ Ստորսի, «Փրօ Երուսաղէմ» ընկերակցութեան եւ այլ մանդատային պաշտօնեաներու աջակցութեամբ՝ Օհաննէսեանը հիմնեց արհեստանոց մը Գողգոթայի ճամբուն վրայ՝ նոր երկիրի մը մէջ վերածնելով գրեթէ մեռած արուեստ մը։

Բայց վերածնունդը միայն անորը չէր. ճանչնալով աջակցութեան եւ համագործակցութեան կարիքը՝ ան անդամագրեց երկու այլ հայ յախճապակեգործներ՝ Նշան Պալեանն ու Մկրտիչ Գարագաշեանը, որոնց ընտանիքներն ալ Եղեռնէն փրկուած էին։ Միասին անոնք հիմք դրին այն աւանդութեան, որ այսօր կը կոչուի Երուսաղէմի հայկական յախճապակեգործութեան աւանդութիւն՝ Հին քաղաքի եւ շրջակայ թաղամասերու տեսանելի ստորագրութիւնը։

Այնուամենայնիւ, արհեստանոցին առաջին տարիները ձեւաւորուեցան ոչ միայն այս վարպետ արհեստաւորներու տաղանդով, այլ նաեւ երեխաներու ձեռքերով։ «Այս լուսանկարը լայնապէս տարածուած է», ըսաւ Մուղալեան՝ մատնացոյց ընելով յախճապակեգործութիւն նկարող երիտասարդ աղջիկներու պատկերը։ «Սակայն գրեթէ երբեք չի նշուիր, որ այս երեխաներուն մեծ մասը Մեծ եղեռնի որբեր էին, որոնք մեծ հայրս տեղաւորեր էր Մերձաւոր Արեւելքի օգնութեան գործակալութեան միջոցով։ Անոնցմէ շատերուն համար արհեստանոցը թէ՛ ապաստան եւ թէ՛ ապագայի համար յոյս էր։ Ոմանք մնացին մինչեւ 1948 թուականը։ Անոնք կ՚ուզէին սորվիլ արհեստ մը աղքատութեան, սովի եւ ահաւոր կորուստներու պայմաններուն մէջ»,- ըսաւ ան,- «Եւ անոնք օգնեցին պահպանել աւանդութիւն մը, որ կրնար ամբողջապէս մեռնիլ»։

Օհաննէսեանին արհեստանոցին ազդեցութիւնը տարածուեցաւ անոր պատերէն շատ հեռու։ Օրինակ՝ Երուսաղէմի փողոցներու ցուցանակները, որոնցմէ շատերը երկլեզու են, պատրաստուած են զգուշօրէն ներկուած սալիկներէ. բոլորն ալ ունին այս աւանդութեան հետքը։

1922 թուականին Պալեանն ու Գարագաշեանը զատուեցան Օհաննեսեանէն եւ բացին իրենց արհեստանոցը՝ ծնունդ տալով յախճապակեգործութեան ընտանեկան արտադրութիւններու նոր ընթացքի մը, որ կը շարունակուի մինչեւ օրս. երկու վարպետներուն սերունդները կը շարունակեն առանձին արհեստանոցներով գործել: Ուրիշ արհեստաւորներ, ինչպիսիք են՝ Սանտրունի երեք եղբայրները, Վիգ Լեփեճեանն ու Յակոբ Անտրէասեանը, նոյնպէս ներդրում ունեցան ոճին գոյատեւութեան եւ բազմազանացման գործին մէջ։

Մուղալեան նշեց, որ աւանդութիւնը վերջերս նաեւ վերադարձած է Հայաստան. այսօր Գիւմրիի մէջ աշկերտներ կը սորվին Քիւթահիա-Երուսաղէմ ոճով, ու գիտելիքներու փոխանցումը կը շարունակուի։

Պատմականին հետ մէկտեղ՝ Մուղալեան ընդգծեց պաշտօնական եւ ընտանեկան արխիւներու դերակատարութիւնը կորսուած պատմութիւնները վերակառուցելու գործընթացքին մէջ։ Անոր հետազօտութիւնը տարաւ զինք դէպի Բրիտանական ազգային արխիւ, ուր ան բացայայտեց մոռցուած նամակակցութիւններ եւ հետախուզական զեկոյցներ, որոնք անունով կը նշէին անոր մեծ հայրը։ Սակայն իր կիսածին մեծ մասը, կու գար ընտանեկան արխիւներէ՝ բաղադրատետրերէ, լուսանկարներէ, յախճապակեգործութեան կաղապարներէ եւ բանաւոր պատմութիւններէ։ «Արխիւները անզուգական արժէքաւոր աղբիւրներ են, բայց անոնք միշտ բացեր կը պարունակեն», ըսաւ ան՝ կարեւորելով նաեւ անձնական եւ ընտանեկան յիշողութեան բաղադրիչը:

Ան գովեց Project SAVE-ի, «Յուշամատեան»-ի, Dining in Diaspora-ի եւ My Armenian Story-ի նման թուային նախագիծերը, որոնք սփիւռքահայութեան առիթը կու տան հանրութեան հետ իրենց ընտանեկան ժառանգութիւնը կիսուելու: «Այս համայնքային նախագիծերը,- ըսաւ ան,- մաս կը կազմեն պատմութիւն վերականգնելու աւելի լայն շարժումի մը»։

Երեկոյին վերջաւորութեան Մուղալեան նորէն մտածեց իր ընտանեկան ժառանգութեան մասին ու ըսաւ, «Ինծի համար հայ ըլլալու ամենէն կարեւոր որակներէն մէկ քանին ճկունութիւնն է, ստեղծագործութիւնը եւ շարունակականութիւնը։ Անոնք սերնդէ սերունդ կը փոխանցուին»: ֎

***

Այս թղթակցութիւնը լոյս տեսած է «Թորոնթոհայ»-ի յուլիս 2025 ( #215) թիւին մէջ:

Eight questions for Don Valley North's newly elected MPP Jonathan TsaoBy Rupen JanbazianInterviewing an old friend is al...
07/20/2025

Eight questions for Don Valley North's newly elected MPP Jonathan Tsao
By Rupen Janbazian

Interviewing an old friend is always a little surreal. You try to keep it professional, but there's a part of you that still remembers sitting across from them at some half-empty conference room table, watching the clock and quietly hoping the next item on the agenda is 'coffee break.'

Jonathan Tsao and I first met during our time on the Ontario Young Liberal executive—back when political life still felt like a curious blend of ambition, idealism, and the occasional free pizza (and 'adult beverage'). Even then, it was clear he wasn't in it for show. He was thoughtful, steady, and quietly relentless. The kind of person who listened more than he spoke, but when he did speak, people listened. I always had a hunch he'd end up here.

So when he was elected Member of Provincial Parliament (MPP) for Don Valley North earlier this year, it felt more like a natural next chapter than a plot twist. What did catch my attention, though, was what he chose to do right out of the gate.

On April 16, Tsao rose in the Ontario Legislature to table his very first petition, calling on the province to continue recognizing May as Armenian Heritage Month and April 24 as Armenian Genocide Memorial Day. For many in the Armenian-Canadian community, it was more than just a symbolic gesture. It was an early and meaningful act of solidarity from someone who understood the weight of that history and the importance of being seen.

Tsao represents a riding that is home to the Armenian Community Centre (ACC Toronto), the Armenian Youth Centre (AYC), the ARS Armenian Private School, St. Mary Armenian Apostolic Church, and many long-standing Armenian organizations and families.
In this exclusive interview, Tsao reflects on his deep and personal connection to the Armenian community, shares his priorities as a newly elected MPP, and reveals his go-to Armenian dish and long-overdue plans to finally visit Armenia.

Let's just say, if he wasn't already considered an honourary Armenian, he is now.

***
Rupen Janbazian: Congratulations, Jon! You've gone from growing up in North York to representing it at Queen's Park. What does it mean to you personally to serve as MPP for Don Valley North?

Jonathan Tsao: Thank you so much. It's an incredible honour to serve as the MPP for the community where I was born, raised, and still live today.

From day one, my campaign was focused on making sure Don Valley North has a strong local voice at Queen's Park—someone who understands the issues that matter most to our community. Whether it's tackling congestion on Sheppard Avenue and finally getting the subway extension built, closing the funding gap in our schools, securing the support North York General Hospital needs to care for our families, or helping small businesses grow, these are the priorities I've been committed to. I'm deeply grateful that our neighbours have placed their trust in me.

Janbazian: This was one of the most closely watched ridings in the 2025 election. You were up against both a Progressive Conservative candidate and a well-known incumbent. What do you think ultimately resonated with voters, and what helped you earn their trust?

Tsao: It came down to who truly understood the community. Doug Ford won a massive majority, but we focused on local issues. I grew up in this riding and have a deep connection to it, and I think that came through. In the end, voters responded to that, and it made the difference.

Janbazian: Education, healthcare, housing, and affordability are top of mind for many residents, especially immigrant and culturally diverse families. What are your priorities on these fronts, and how do you plan to address them in your first year?

Tsao: These issues are absolutely top of mind. I recently questioned the Minister of Education about the $1,500 funding gap in our public schools and the lack of investment. I've also spoken with the Minister of Municipal Affairs and Housing about using my experience with Habitat for Humanity Canada to help build more homes for families in our riding.

People are struggling, and they want to see results. They want to know that their government is working together to improve their day-to-day lives. That's my focus.

Janbazian: On April 16, you tabled your first petition as an MPP, calling on the Legislature to continue recognizing Armenian Heritage Month and Armenian Genocide Memorial Day. You also attended Genocide Memorial Day commemorations at Queen's Park and the community rally downtown. What motivated you to make this issue your first official action, and how did it feel to participate in those moments now as an elected official?

Tsao: I wanted to show that I'm serious about following through. Politicians talk a lot, but I felt it was important to act. I was proud to table my first petition on the Armenian Genocide because we must continue standing up against denial and raising awareness.

One of the most meaningful parts of this work has been hearing from young people in the Armenian community. I've had people come up to me while I'm out shopping or eating at a restaurant just to say thank you. It's incredibly rewarding to know that, because of what I'm doing, they feel seen and represented.

Janbazian: Can you speak about your early connections with the Armenian community? What was it about the history, stories, or people that drew you in and left a lasting impression?

Tsao: I grew up just down the street from the Armenian Community Centre, and my parents still live there today. Because of that, I was surrounded by many members of the Armenian community, some of whom are still close friends. From a young age, I learned about issues like genocide recognition and the importance of protecting the Armenians of Artsakh. That experience shaped me into a strong ally and supporter of the community.

When I think about the Armenian Genocide or what's happening to the people of Artsakh today, these aren't distant or abstract issues. They feel personal because I've grown up alongside the community. Over the years, I've heard many stories from families—grandparents and great-grandparents who survived death marches through the desert, or who were rescued from near-certain death, like the survivors of the Musa Dagh resistance. Hearing these accounts firsthand, whether from survivors themselves or their descendants, leaves a lasting impact.

I also grew up listening to my grandfather talk about how our family fled Shanghai during the communist revolution in 1949. They escaped in the middle of the night, terrified, leaving everything behind. He spoke with a deep longing for a place that no longer exists. Although the context is different, I've sensed that same feeling of loss and yearning in the stories I've heard from Armenian families about their ancestral towns and villages.

The community's defiance and determination have always stood out to me. No matter what hardships they've faced, they remain committed to preserving and growing their culture and identity. That, to me, is real strength.

Janbazian: Don Valley North is home to a wide range of communities, including a large and active Armenian-Canadian population. How do you see your role in supporting this diversity, not just symbolically, but through policy, engagement, and ongoing representation?

Tsao: Diversity is one of our riding's greatest strengths. When I'm at Queen's Park, I feel like I'm representing that diversity in a real and personal way. During the campaign, I often surprised volunteers by saying hello in six or seven different languages. But when you grow up here, that's just part of everyday life. Knowing a few words in Armenian, Persian, Arabic, Chinese, or Greek feels natural—it reflects the makeup of the community.

Janbazian: You've attended the ACC SummerFest, shared meals at community events, and spent time with many Armenian families. So let's have some fun—what's your favourite Armenian dish? Favourite Armenian song? And do you have a favourite memory or interaction that stands out from your time with the community?

Tsao: Favourite dish? Definitely chi kufte; I've even learned how to make it at home. Favourite Armenian song? It's hard to beat dancing to Armenchik. There have been so many memorable moments over the years. But what I remember most is how warm, welcoming, and full of life the community is. Whether it's a big festival or a quiet get-together, I always leave feeling inspired.

Janbazian: And finally, you've been joking for years about finally visiting Armenia and getting my hopes up each time. Now that you're in office, can we expect that official visit? What would be on your must-see list, and what have you heard about Armenia that makes you want to experience it for yourself?

Tsao: I truly can't wait to visit Armenia and hope to make the trip as soon as I can. It would be an honour to visit Tsitsernakaberd and pay my respects to the victims of the Genocide. I also love visiting historic churches around the world, so Etchmiadzin Cathedral and monasteries like Geghard and Tatev are high on my list. And, of course, I'm looking forward to the food! ֎

***

This conversation was published in Torontohye's June 2025 ( #214) issue.

📸Then-candidate Tsao posted this photo from the Armenian Community Centre of Toronto - Թորոնթոյի Հայ Կեդրոն with members of the community and a copy of Torontohye in February (Photo: ; x.com)

Address

45 Hallcrown Place
Toronto, ON
M2J4Y4

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Torontohye/Թորոնթոհայ posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Business

Send a message to Torontohye/Թորոնթոհայ:

Share