12/08/2025
AI xâm phạm bản quyền ?
------
Âm nhạc do AI tạo ra hiện chưa được công nhận là tác phẩm, bởi pháp luật quy định chủ thể sáng tạo phải là con người. Điều này đặt ra giới hạn rõ ràng đối với sản phẩm do máy móc tạo ra. Bên cạnh đó, việc AI clone giọng (sao chép hoặc tạo lại giọng nói của một người bằng công nghệ AI) cho mục đích thương mại mà không xin phép có thể bị xem là xâm phạm quyền nhân thân và quyền liên quan.
Thực tế đã xuất hiện những trường hợp gây bức xúc. Tháng 3.2024, NSND Lệ Thủy lên tiếng khi giọng hát của bà bị một số người dùng AI mô phỏng để hát nhạc BlackPink, nhạc phim Thái Lan… nhằm “câu view, câu like”. Việc giả giọng không chỉ làm méo mó hình ảnh nghệ sĩ mà còn xâm phạm vào giá trị nghề nghiệp tích lũy suốt hàng chục năm.
Trên YouTube Việt Nam, không ít video AI hát nhạc Trịnh theo phong cách rock, AI cover các bài hát nhạc xưa với việc phối khí kiểu mới đã thu hút hàng triệu lượt nghe và xem. Thậm chí có những bản AI cover hút view hơn bản ca sĩ hát giọng thật.
Theo luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn - Trưởng Văn Phòng Luật Sư Phạm và Liên Danh, hiện nay Việt Nam chưa có quy định về “publicity right” – quyền khai thác thương mại hình ảnh và giọng nói.
Vì thiếu khung pháp lý rõ ràng, việc xử lý hành vi giả giọng chủ yếu dựa vào quyền nhân thân, vốn vẫn còn gây tranh luận về phạm vi bảo hộ và mức độ vi phạm.
AI hát những bài hát nổi tiếng theo phong cách phối mới thu hút hàng triệu view nhưng đặt ra vấn đề pháp lý về bản quyền âm nhạc.
Khi AI cover dựa trên giai điệu gốc, đây là dạng xuất hiện nhiều nhất. Mô hình AI tái tạo bài hát thông qua melody (giai điệu), cấu trúc nhạc và một phần lời. Mặc dù bản thu là mới, nhưng toàn bộ nội dung được tạo ra có cấu trúc của tác phẩm gốc. Về pháp lý, đây là "tác phẩm phái sinh" và luôn phải xin phép chủ sở hữu quyền tác giả.
Khi AI sao chép, giả giọng nghệ sĩ, công nghệ sẽ mô phỏng âm sắc, nhịp thở, độ rung và cách luyến láy đặc trưng của từng ca sĩ. Việc sử dụng giọng mô phỏng ca sĩ mà không xin phép được xem là xâm phạm quyền nhân thân. Mức rủi ro ở nhóm này được đánh giá là cao nhất vì liên quan trực tiếp đến quyền cá nhân.
Một số hệ thống AI tạo bản phối mới nhưng giữ phong cách nghệ sĩ. AI chỉ mô phỏng nhịp điệu và cách hòa âm quen thuộc của nghệ sĩ mà không dùng giai điệu gốc. Đây là vùng xám pháp lý, vì phong cách âm nhạc khó xác định là tài sản được bảo hộ hay không.
AI tạo bản thu từ số 0 nhưng dựa trên “mẫu âm học” (acoustic signature). Trường hợp này AI tạo beat, nhạc cụ và giọng mà không lấy dữ liệu cụ thể. Theo luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn, nếu bản nhạc tạo ra quá giống bản gốc, rủi ro vẫn tồn tại vì nền tảng có thể nhận diện nhờ dấu vân tay âm nhạc (audio fingerprint).
Trước câu hỏi “Việt Nam nên ứng xử thế nào trước làn sóng AI để vừa tận dụng công nghệ, vừa bảo vệ nghệ sĩ”, Thượng tá, nhạc sĩ Trịnh Xuân Hảo cho hay: “Trước hết, cần tận dụng AI để tăng sáng tạo, nâng chất lượng sản phẩm và nâng tầm quảng bá âm nhạc Việt Nam. Công nghệ giúp chúng ta bắt kịp xu thế và vươn ra thế giới nhanh hơn.
Nhưng quan trọng nhất, nghệ sĩ phải giữ được trái tim Việt, linh hồn Việt trong sáng tác. Công nghệ hỗ trợ nhưng không được làm mất đi bản sắc.
Luật bản quyền cần được cập nhật mạnh mẽ để bảo vệ quyền lợi của nghệ sĩ trước sự phát triển nhanh của AI”.
-- laodong.vn--
