Tokovi istorije

25/07/2025

NIKOLA PERKOVIĆ, "SUDJELOVANjE SOCIJALISTIČKE FEDERATIVNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE NA MEĐUNARODNIM SAJMOVIMA (1965). PRIMJERI BUDIMPEŠTE, GOTEBORGA, HANNOVERA, KAMPALE, LEIPZIGA, MILANA, PARIZA I UTRECHTA"
🔹 Polovicom 1965. u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji pokrenuta je gospodarska reforma, čija je provedba, između ostalog, trebala omogućiti njezino intenzivnije uključivanje u svjetsku ekonomiju. Radi što uspješnijeg nastupa jugoslavenskih poduzeća na međunarodnom tržištu i ostvarenja većeg broja inozemnih poslovnih kontakata, u SFRJ je neposredno prije početka praktične primjene reforme inicirana gospodarsko-diplomatska strategija, koja je rezultirala brojnim sudjelovanjima na svjetskim gospodarskim sajmovima. U članku napisanom na temelju neobjavljenog arhivskog gradiva i relevantne historiografske literature analizira se sudjelovanje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije na međunarodnim sajmovima u Budimpešti, Goteborgu, Hannoveru, Kampali, Leipzigu, Milanu, Parizu i Utrechtu.
🔹 dr Nikola Perković je istoričar i samostalni istraživač
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/10%20Perkovic%20291-324.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

18/07/2025

NEMANJA MITROVIĆ, ILIJA KUKOBAT, "BEKSTVO VAZDUHOM: PREBEZI RUMUNSKIH VAZDUHOPLOVACA U JUGOSLAVIJU 1949–1953"
🔹 Sukob Jugoslavije sa Informbiroom doveo je do pogoršanja odnosa Jugoslavije i Rumunije. Jedna od pojava koja je pratila takav razvojni tok bilo je emigriranje civila i vojnih lica. Bekstva su najčešće izvođena preko ravnog Banata ili Dunava. Brojčano manji, ali po važnosti značajniji od ovih bili su prebezi avionima. Rad na osnovu dostupnih izvora i literature analizira prebege rumunskih pilota u FNRJ tokom perioda Informbiroa 1948–1953, sa ciljem da otkrije motive, razjasni okolnosti i spozna njihov dublji značaj. Takođe, u radu je pažnja posvećena i ulozi koju su pregovori o razmeni letelica imali za normalizaciju odnosa dveju država nakon Staljinove smrti.
🔹 dr Nemanja Mitrović i dr Ilija Kukobat su naučni saradnici Instituta za savremenu istoriju
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/09%20Mitrovic%20Kukobat%20263-290.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

16/07/2025

JOVAN ČAVOŠKI, "BURMA U POŽARU: KALJENJE NESVRSTANOSTI IZMEĐU UNUTRAŠNJE POBUNE I OPASNOSTI KOLONIJALNE RESTAURACIJE (1948–1950)"
🔹 Ovaj članak se bavi prvim godinama od sticanja nezavisnosti Burme, kada se zemlja našla na ivici opstanka usled izbijanja brojnih oružanih pobuna i neprikrivenog stranog mešanja koje je zemlju stavljalo na prvu liniju Hladnog rata u Aziji. U tom kritičnom periodu mukotrpno se kalila nesvrstana pozicija nove vlade u Rangunu koja je potom pozicionirala Burmu kao jednog od pionira i predvodnika globalne nesvrstanosti u narednom periodu.
🔹 dr Jovan Čavoški je viši naučni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/08%20Cavoski%20231-262.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

14/07/2025

BORIS TOMANIĆ, "BUGARSKA OMLADINSKA ORGANIZACIJA „BRANIK” NA JUGOSLOVENSKOM PROSTORU TOKOM DRUGOG SVETSKOG RATA"
🔹 Rad analizira istorijat bugarske omladinske organizacije „Branik” i njeno delovanje na jugoslovenskom prostoru tokom Drugog svetskog rata. U prvom delu teksta razmatramo formiranje i ustrojavanje ove organizacije. Drugi deo teksta prati dalje organizovanje od nemačke agresije na Balkan do 1944, sa akcentom na jugoslovenski prostor koji je Bugarska anektirala. Delovanje „Branika” na jugoslovenskom prostoru analizirano je u trećem delu teksta, dok je u četvrtom delu predstavljena saradnja sa drugim profašističkim omladinskim organizacijama. Poslednji deo posvećen je stagnaciji, propadanju i gašenju ove organizacije. Članak je nastao na osnovu neobjavljene arhivske građe, objavljenih izvora i literature.
🔹 dr Boris Tomanić je naučni saradnik Instituta za savremenu istoriju
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/07%20Tomanic%20201-230.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

06/07/2025

BOŽICA SLAVKOVIĆ MIRIĆ, "EKONOMSKO OŽIVLJAVANJE JUGOSLOVENSKO-ALBANSKIH POGRANIČNIH GRADOVA I PITANJE DVOVLASNIČKIH IMANJA U MEĐURATNOM PERIODU"
🔹 U radu se na osnovu jugoslovenskih izvora, relevantne literature i štampe analiziraju jugoslovensko-albanski ekonomski odnosi 1918–1941. sa naročitim akcentom na pogranični promet ovih dveju zemalja i dvovlasnička imanja. Uređivanje ovih pitanja bilo je usko vezano sa sklapanjem jugoslovensko- albanskog trgovinskog ugovora 1926. i njegovim ratifikovanjem 1929. Ipak, sporazum o pograničnom prometu, kao deo navedenog ugovora, bio je nekoliko godina predmet rešavanja od strane jugoslovensko-albanske delegacije, da bi konačno bio potpisan u martu 1934, a početkom februara 1935. stupio na snagu. Višegodišnji napori da se ostvari saradnja jugoslovenske i albanske države prekinuti su italijanskom okupacijom Albanije 1939, ali je sporazum o pograničnom prometu ostao da važi kao „privremeni”.
🔹 dr Božica Slavković Mirić je viši naučni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/06%20Slavkovic%20169-200.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

03/07/2025

NIKOLA KONESKI, "USPOSTAVLJANJE REDOVNE PAROBRODSKE LINIJE IZMEĐU KRALJEVINE JUGOSLAVIJE I JUŽNE AMERIKE: KUNARD LAJN ILI JUGOSLOVENSKI LOJD?"
🔹 U radu se na osnovu arhivske građe, štampe, objavljenih izvora i relevantne literature analizira proces uspostavljanja prve i jedine redovne subvencionisane prekookeanske parobrodske linije u Kraljevini Jugoslaviji – između njenih i luka u Južnoj Americi. Desetogodišnji ugovor o održavanju ove linije država je potpisala 1930. godine sa najvećim domaćim pomorskim preduzećem Jugoslovenskim lojdom. Višegodišnje odlaganje donošenja konačne odluke, različiti stavovi u vladama, ponude društava, pre svega britanskog Kunard lajna, uticaj javnosti i drugi faktori koji su uticali na tok i ishod ovog procesa, ukazuju na pojedine elemente saobraćajne, trgovačke, finansijske, (spoljno)političke i iseljeničke politike jugoslovenske države.
🔹 msr Nikola Koneski je istraživač saradnik u Institutu za noviju istoriju Srbije
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/05%20Koneski%20137-168.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

25/06/2025

BOBAN MARJANOVIĆ, "POLITIČKE PREPREKE I EKONOMSKI IZAZOVI U JUGOSLOVENSKO – AMERIČKIM TRGOVINSKIM PREGOVORIMA OD PARISKE MIROVNE KONFERENCIJE DO 1936. GODINE"
🔹 Pored posvećenosti Jugoslavije pitanju otplate američkih ratnih dugova, značajno mesto u odnosima sa SAD za vreme međuratnog razdoblja zauzimali su bilateralni trgovinski pregovori. Rad rekonstruiše problem tumačenja ugovora sklopljenog između Srbije i SAD 1881. godine, u kontekstu odnosa nove jugoslovenske države i Amerike. Uprkos obostranoj nameri za unapređenje trgovinskih odnosa, različite ekonomske politike, nedovoljan značaj bilateralne trgovine u ukupnom obimu spoljne trgovine obeju strana i klirinški platni sistem Jugoslavije otežavali su sklapanje ugovora.
🔹 dr Boban Marjanović je saradnik Centra za studije SAD pri Fakultetu političkih nauka u Beogradu
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/04%20Marjanovic%20105-136.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

23/06/2025

NIKOLA OŽEGOVIĆ, "DR NIKOLAJ (VELIMIROVIĆ) KAO EPISKOP OHRIDSKO-BITOLJSKI (1931–1938)"
🔹 Episkopska služba dr Nikolaja (Velimirovića) u Ohridsko-bitoljskoj eparhiji, osnovanoj 1931. godine, obilježena je svestranom prirodom njegove ličnosti. Iako se dolaskom u Makedoniju on okrenuo misticizmu i molitvenom životu praćenim neumornim pisanjem, njegova djelatnost se nije mogla ograničiti samo na usko shvaćene crkvene poslove. U eparhiji obilježenoj velikim siromaštvom, ali i bogatim istorijskim i kulturnim nasljeđem, razvio je široku socijalnu i misionarsku djelatnost. Njegova nesvakidašnja ličnost, retorička vještina i erudicija ostavljale su utisak i privlačile pažnju javnosti, a izražavanje stavova u vezi sa crkvenim, društvenim i državnim pitanjima dovodilo ga je i u sukob sa vlastima, naročito 1937. i 1938. godine.
🔹 dr Nikola Ožegović je docent na Filozofskom fakultetu u Banjoj Luci i međunarodni naučni saradnik Nacionalnog istraživačkog univerziteta Više škole ekonomije u Moskvi
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/03%20Ozegovic%2075-104.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

16/06/2025

MILOSAV Z. ĐOKOVIĆ, "POKUŠAJ IMENOVANJA JOVANA DUČIĆA ZA POSLANIKA KRALJEVINE SRBA, HRVATA I SLOVENACA/JUGOSLAVIJE PRI SVETOJ STOLICI 1929. GODINE"
🔹 U radu se na osnovu arhivske građe iz Vatikana i Beograda obrađuje tema imenovanja Jovana Dučića za izvanrednog i opunomoćenog ministra Kraljevine SHS / Jugoslavije 1929. godine pri Svetoj Stolici. To pitanje je pokrenuo ministar Kosta Kumanudi dok je zamenjivao ministra inostranih poslova Vojislava Marinkovića. Sveta Stolica je, na osnovu informacija dobijenih od nuncija Pelegrinetija da Dučića prati loš glas usled nekoliko skandala, odbila da ga prihvati. Nakon neuspešnog imenovanja pri Svetoj Stolici, Dučić je ponovo otišao na diplomatsku službu u Egipat. U Rim je ipak otišao 1933. kao diplomata, ali ne kao ministar pri Svetoj Stolici, već pri Kvirinalu.
🔹 dr Milosav Z. Đoković je naučni saradnik Balkanološkog instituta SANU
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/02%20Djokovic%2047-74.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

12/06/2025

VLADIMIR KRIVOŠEJEV, "ŠPANSKA GROZNICA 1918–1920. ZAPOSTAVLJENA I ZABORAVLJENA EPIDEMIJA U SRBIJI"
🔹 Pandemija španske groznice je od 1918. do 1920. godine zahvatila celu planetu. Od njenih posledica umrlo je oko pedeset miliona ljudi, najviše tokom jeseni 1918. Bolest nije zaobišla ni stanovništvo u okupiranoj Srbiji. Eskalirala je po proboju Solunskog fronta, a vrhunac je dostigla u trenucima oduševljenja zbog oslobođenja. Iako je pandemija odnela brojne žrtve, u svetu joj dugo nije posvećivana pažnju koju zaslužuje, a u Srbiji još duže. Cilj ovoga rada je da, uz opšti narativ o toku i posledicama španske groznice, ukaže na višedecenijsko zanemarivanje pandemije u svetskoj, i jednovekovno zanemarivanje u srpskoj istoriografiji, kao i na uzroke tog zanemarivanja.
🔹 dr Vladimir Krivošejev je viši naučni saradnik i muzejski savetnik Nardnog muzeja Valjevo
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/01%20Krivosejev%2015-46.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

29/04/2025

✨ NOVI BROJ TOKOVA ISTORIJE 1/2025
Sa zadovoljstvom vas obaveštavamo da je izašlo elektronsko izdanje prve ovogodišnje sveske "Tokova istorije" (1/2025)!
👉 U novom broju časopisa mogu se pročitati radovi o španskoj groznici u Srbiji nakon Prvog svetskog rata, pokušaju imenovanja Jovana Dučića za ambasadora Kraljevine Jugoslavije u Vatikanu, o Nikolaju Velimiroviću, međuratnim trgovinskim pregovorima Jugoslavije i SAD, parobrodskom saobraćaju između Jugoslavije i Južne Amerike, jugoslovensko-albanskoj pograničnoj trgovini u međuratnim godinama, bugarskoj omladinskoj organizaciji "Branik", dešavanjima u Burmi krajem 40-ih godina 20. veka, prebezima vazduhoplovaca iz Rumunije u Jugoslaviju tokom Hladnog rata, učešću socijalističke Jugoslavije na međunarodnim sajmovima i još dosta toga.
👉 Celokupnom sadržaju novog broja Tokova istorije možete pristupiti putem sledećeg linka: https://tokovi.istorije.rs/cir/najnoviji-broj
✨Iskreno zahvaljujemo svim autorima i saradnicima koji su doprineli sadržaju i izgledu ovog broja "Tokova istorije"!

Институт за новију историју Србије: ИНИС

28/03/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"
👉 VLADAN JOVANOVIĆ
COVID-19 and the Left. The Tyranny of Fear, eds. Elena Louisa Lange, Geoff Shullenberger. Abingdon-New York: Routledge, 2024.
🔹 The book’s editors, Elena Louisa Lange and Geoff Shullenberger, argue that authoritarian measures like lockdowns, mandated vaccinations, and enforced mask-wearing have led to the biopolitical disenfranchisement of human rights and allowed state-corporate institutions to encroach on private life and individual freedom. Paradoxically, by supporting these forceful techniques, the left has veered away from its traditional role as a critic of capital and state power, eventually reinforcing existing hierarchies and exacerbating suffering for “vulnerable groups” it aimed to protect. Thus, the major focus of this book is to unpack the paradox of the left embracing authoritarian methods, unfettered capital growth, digital transformation, biopolitics, and social discrimination while conforming to a distorted neoliberal consensus.
🔹 dr Vladan Jovanović je naučni savetnik Instituta za noviju istoriju Srbije
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i zbornik.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
https://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/3-2024/Tokovi%20istorije%203%202024%20PRIKAZI%20JOVANOVIC.pdf