Tokovi istorije, Belgrade (2025)

30/08/2025

✨ NOVI BROJ TOKOVA ISTORIJE 2/2025
Sa zadovoljstvom vas obaveštavamo da je izašlo elektronsko izdanje druge ovogodišnje sveske "Tokova istorije" - 2/2025!
👉 U novom broju časopisa mogu se pročitati radovi o kažnjavanju saradnika okupatora na prostoru Srbije nakon Prvog svetskog rata, međunarodnoj antikomunističkoj antanti (Liga Obera) i Kraljevini SHS, o dečjoj literaturi koju je pisao Edvard Kardelj, banjama Moravske banovine, regionalnoj strukturi gubitaka partizanki na prostoru NDH, odnosima Milovana Đilasa i španskih komunističkih disidenata, poseti Koče Popovića Latinskoj Americi 1962. godine, zatim o Titovoj poseti Kosovu 1975. godine, novim pogledima na Sukob na književnoj levici, odlučivanju Skupštine Republike Srpske o Vens-Ovenovom planu 1993. godine, kao i još mnogo toga u rubrikama "Građa", "Naučna kritika i polemika", "Prikazi", "Informacije o naučnim skupovima".
👉 Celokupnom sadržaju novog broja Tokova istorije možete pristupiti putem sledećeg linka: https://tokovi.istorije.rs/cir/najnoviji-broj
✨Iskreno se zahvaljujemo svim autorima i saradnicima koji su doprineli sadržaju i izgledu ovog broja "Tokova istorije"!

27/08/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"

👉 MILOŠ TIMOTIJEVIĆ
Zoran Marinković. "Bjesovi". Beograd: Službeni glasnik, 2024.

🔹 Monografija Zorana Marinkovića prevazilazi puku hroniku bendovske istorije, jer pruža nezaobilazno svedočanstvo o društvenom i kulturnom kontekstu Srbije u poslednje četiri decenija, kroz složene odnose između muzike, religije i konceptualne umetnosti. Na taj način se uvek prisutan kompleks inferiornosti malog grada prema velikim urbanim centrima, ali i Srbije prema svetu, prevazišao usvajanjem modernog stvaralačkog izraza, što je omogućilo stvaranje autentičnog umetničkog identiteta bez osećaja zaostalosti. Ovaj pristup je relevantan za analizu benda "Bjesovi",koji je, spontanim usvajanjem savremenih muzičkih izraza kao što su grandž i alternativni rok, uspeo da kreira
jedinstvenu muziku i scenski izraz koji odražavaju lokalni kontekst i globalne trendove. Tako su alternativna rok scena i konceptualna umetnost postale deo nacionalnog kulturnog nasleđa, u smislu samoprevazilaženja tradicionalnih oblika umetničkog izražavanja. Kreativni stvaralački i modernizacijski impuls koji je doneo ovaj muzički pravac i način života otvorio je vrata za nove oblike umetničkog stvaranja, a nasleđe koje nam je ostavljeno vredno je čuvanja i prenošenja u budućnost, u čemu je i najveća vrednost ove knjige.
🔹 dr Miloš Timotijević je muzejski savetnik Narodnog muzeja u Čačku i viši naučni saradnik
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i knjigu.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
https://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/20%20Antolovic%20404-407.pdf

26/08/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"

👉 MIHAEL ANTOLOVIĆ
Perry Anderson. Disputing Disaster. A Sextet on the Great War. London, New York: Verso, 2024.

🔹 Peri Anderson (1938) dugogodišnji je urednik uglednog časopisa "Nju left rivju" (New Left Review) i jedan od najuticajnijih savremenih mislilaca leve orijentacije. Budući da svojom temom stoji gotovo sasvim izvan glavnog toka, inače veoma širokih, Andersonovih naučnih interesovanja (koja se kreću u rasponu od društvene teorije preko istorijske sociologije do istorije ideja), ova knjiga pobuđuje radoznalost ne samo u pogledu toga šta novo sadržinski ima da ponudi (u inače praktično nesavladivoj postojećoj literaturi o uzrocima Prvog svetskog rata) već, još i više, u pogledu autorovog pristupa temi. Anderson u knjizi analizira uzroke Prvog svetskog rata u radovima šestorice istaknutih istoričara različitih generacija – od savremenika Prvog svetskog rata zaključno sa pojedinim savremenim istoričarima. ova knjiga nesumnjivo zaslužuje pažnju kako bogatstvom sadržaja tako i svojim izrazito refleksivnim pristupom. Ono što, ipak, pada u oči jesu brojna udaljavanja od osnovne teme (naročito u ogledima posvećenim Kitu Vilsonu i još više Polu Šrederu). Ovi učeni i promišljeni ekskursi – iako pružaju celovit uvid u istorijsku i političku misao pomenutih istoričara – ne stoje ni u kakvoj neposrednoj vezi sa temom Andersonove knjige. To bi, ujedno, bila i glavna i jedina zamerka koja bi se ovom delu mogla uputiti.
🔹 prof. dr Mihael Antolović je redovni profesor Pedagoškog fakulteta u Somboru
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i knjigu.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/18%20Antolovic%20395-401.pdf

25/08/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"

👉 ANĐELIJA MILADINOVIĆ
Miodrag Milin. "’89 Despre Căile Risipite ale Revoluţiei Timişorenilor", Volumul 1&2. Timişoara: Cetatea de Scaun, 2021.

🔹 Autor knjige "O rasutim putevima revolucije Temišvaraca" Miodrag Milin je istoričar, profesor, naučni savetnik pri filijali Rumunske akademije nauka u Temišvaru. Tema revolucije iz decembra 1989. obrađena je u dva toma i uključuje pogovor Viktora Nojmana. Ova knjiga predstavlja jedno od najdetaljnijih i analitički najtemeljnijih istraživanja Rumunske revolucije iz 1989. godine. Kao istoričar koji se decenijama bavio dokumentovanjem i tumačenjem rumunske tranzicije iz komunizma, Milin pruža neprocenjiv akademski doprinos koji kombinuje svedočenja učesnika, arhivska istraživanja i kritički pristup temi. Autor uspeva da predstavi ne samo novu perspektivu toka rumunske revolucije već i da postavi odličan primer pristupa istraživanju kompleksnih tema savremene istoriografije, istorijskih, kulturoloških i društvenih
prekretnica. Knjiga uključuje prethodne autorove doprinose na ovu temu i ujedno predstavlja omaž onima koji su žrtvovali svoj život za ideju slobode, dok takođe pokazuje višeznačnost pojma slobode. Delo "’89 Despre Căile Risipite ale Revoluţiei Timişorenilor" Miodraga Milina predstavlja nezaobilaznu literaturu za istraživače rumunske istorije, postkomunističkih tranzicija i revolucionarnih pokreta. Njegova duboka analiza, bogata empirijska osnova i kritička perspektiva čine ga jednim od ključnih akademskih radova o Rumunskoj revoluciji. Iako se nasleđe revolucije i dalje osporava, Milinova knjiga osigurava da važna uloga Temišvara ne bude potisnuta u drugi plan, kao ni da tema Rumunske revolucije ne bude pojednostavljena kroz reduktivne narative.

🔹 msr Anđelija Miladinović je doktorantkinja istorije i istraživačica saradnica
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i knjigu.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/19%20Miladinovic%20401-404.pdf

22/08/2025

dr MOMČILO MITROVIĆ (1948–2025)

Juče je u 78. godini života preminuo dr Momčilo Mitrović, dugogodišnji direktor i saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije. Rođen je 2. avgusta 1948. godine u Velikom Nabrđu kod Đakova u kome je završio gimnaziju. Diplomirao je (1972), magistrirao (1976) i doktorirao (1986) na Odeljenju za istoriju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Od 1972. do 1981. godine bio je zaposlen u Istorijskom muzeju Srbije nakon čega je prešao u tadašnji Institut za istoriju radničkog pokreta Srbije (današnji Institut za noviju istoriju Srbije). Bio je glavni urednik časopisa ,,Tokovi” (1989–1992), a od 1998, kada je stekao zvanje naučnog savetnika, obavljao je dužnost urednika Biblioteke „Studije i monografije” Instituta za noviju istoriju Srbije. Objavio je nekoliko monografija i više desetina radova iz društvene i političke istorije socijalističke Srbije i Jugoslavije, od kojih posebno izdvajamo: ,,Venčac 1881-1981” (Aranđelovac: Samoupravna interesna zaјednica kulture, 1985); ,,Srbija 1944–1952. Društveno-ekonomske promene i organizaciјa upravljanja privredom u Srbiјi 1944–52. godine” (Požarevac-Beograd: Centar za kulturu, Edicija „Braničevo”, Institut za istoriju radničkog pokreta Srbije, 1988); ,,Sarajevska raskršća: kazivanja i dnevnik izbeglica” (Beograd: Vojska, 1995); ,,Izgubljene iluziјe – Prilozi za društvenu istoriјu Srbiјe 1944–1952” (Beograd: INIS, 1997), ,,Domovi i menze studenata Beogradskog univerziteta 1938–1998” (Beograd: INIS, 2002); ,,Muslimanski logor Visoko 1992–1993: dnevnik i kazivanja logoraša” (Beograd: INIS, 2007); ,,Srpska nacionalna čast pred zakonom 1945” (Beograd, INIS, 2007); ,,Tri dokuмenta o ibeovcima” (Beograd: INIS, 2009). U periodu od 2002. do 2015. godine obavljao je funkciju direktora Instituta za noviju istoriju Srbije i šefa projekta „Tradicija i transformacija: istorijsko nasleđe i nacionalni identiteti u Srbiji u 20. veku”. Ostaće upamćen u Institutu po vedrom duhu, kreativnoj atmosferi i podmlađivanju kolektiva.

Sahrana dr Momčila Mitrovića biće obavljena u subotu 23. avgusta 2025. u 14h na Novom groblju u Beogradu.

21/08/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"

👉 PETAR S. ĆURČIĆ
Reshaping Capitalism in Weimar and N**i Germany, eds. Moritz Föllmer, Pamela E. Swett. Cambridge: Cambridge University Press, 2022.
🔹 Premda postoji nekoliko važnih studija iz oblasti intelektualne istorije koje su obuhvatile i konzervativnu kritiku kapitalizma kao što su "Reakcionarni modernizam" Džefrija Herfa, "Konzervativna revolucija" Rolfa Petera Ziferlea i drugih, recepcija kapitalizma tokom kritičnih godina vajmarske i nacističke epohe ostala je nedovoljno istražena. Ovu prazninu popunjava zbornik "Preoblikovanje kapitalizma u Vajmaru i nacističkoj Nemačkoj" čiji su urednici profesor moderne istorije na Univerzitetu u Amsterdamu Moric Felmer (Moritz Föllmer) i profesorka istorije na univerzitetu Mekmaster u Hamiltonu (Ontario, Kanada) Pamela I. Svet (Pamela E. Swett) koju je izdao Univerzitet u Kembridžu 2022. godine. Zbornik predstavlja veoma važan doprinos studijama kapitalizma. Nasuprot popularnoj, a često i stereotipnoj viziji, da ekonomska istorija mora da bude zasnovana na obradi statističkih podataka, autori zbornika su ubedljivo dokazali da je saradnja između kulturne i ekonomske istorije uz oslanjanje na brojna teorijska znanja iz sociologije, antropologije i kulturologije moguća i plodotvorna. Uz to, zbornik predstavlja i veoma sistematičan pregled antikapitalističke misli u Nemačkoj, kao i zanimljiv izbor studija slučaja iz društvene, privredne, intelektualne i kulturne istorije.
🔹 msr Petar S. Ćurčić je istraživač saradnik Instituta za evropske studije
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i zbornik.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/17%20Curcic%20388-395.pdf

20/08/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"

👉 BOJAN SIMIĆ
Predrag Ilić. Stepinac i genocid nad Srbima u NDH, I–III. Novi Sad: Arhiv Vojvodine; Beograd: Društvo za unapređenje marketinga, 2024.
🔹 Ličnost i delo nadbiskupa Alojzija Stepinca tema je koja već
više od pola veka izaziva interesovanje stručne, ali i šire javnosti.
Ona je često nekritički obrađivana od strane autora različitog obrazovanja i geografskog porekla. Njihova pozicija prema Stepincu u mnogim slučajevima zavisila je od toga da li oni dolaze iz Hrvatske ili iz Srbije. Predrag Ilić, politikolog po obrazovanju koji je magistrirao i doktorirao na Pravnom fakultetu u Beogradu, decenijama istražuje odnose crkve i države. Tokom godina Ilić je formirao svoj prepoznatljivi stil pisanja koji karakteriše opširno
predstavljanje primarnih i sekundarnih izvora, kao i relevantne literature, koje prate autorova analiza i komentari. Takođe, nakon čitanja ove obimne monografije nedvosmisleno je jasno da nadbiskup Stepinac nije učinio sve što je mogao da spreči genocid nad Srbima, niti je zbog zločina nad srpskim narodom značajno protestovao kod vlasti NDH, osim u nekim izuzetnim slučajevima, što je bilo „neprimereno težini njihovog stradanja”.
🔹 dr Bojan Simić je naučni savetnik Instituta za noviju istoriju Srbije
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i knjige.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
https://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/16%20Simic%20385-388.pdf

10/08/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"

👉 ZORAN BAJIN
Miroslav Radivojević. Veliki pokrovitelj i „pravi” saveznik: odnosi Srbije i Rusije 1913–1918. Novi Sad: Prometej; Beograd: RTS, 2024.
🔹 Srpsko-ruski odnosi tokom Prvog svetskog rata relativno su dobro istraženi kako u srpskoj, tako i u ruskoj istoriografiji. Posle skoro pola veka daljih istraživanja te teme, nova sinteza je nesumnjivo dobrodošla. Tim pre što knjiga Miroslava Radivojevića, višeg naučnog saradnika Filozofskog fakulteta u Beogradu, ne stoji samo na solidnim temeljima N. Popovića i drugih prethodnika, već se, kao na potporne stubove, oslanja na autorova sveobuhvatna istraživanja u relevantnim srpskim i ruskim arhivima. Knjiga Miroslava Radivojevića objavljena je u višegodišnjoj ediciji "Srbija 1914–1918" novosadskog Prometeja i Radio-televizije Srbije. Premda se radi o generalno korisnoj ediciji, mora se primetiti da je u mnoštvu knjiga štampanih i preštampanih u njoj malo novih i ozbiljnih istoriografskih istraživanja. Monografija Veliki pokrovitelj i
„pravi” saveznik nesumnjivo se svrstala u tu manjinu, koja na policama tek srazmerno utrošenom papiru doprinosi širini edicije, ali joj zato suštinski daje gotovo svu težinu.
🔹 dr Zoran Bajin je naučni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i knjigu.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
https://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/15%20Bajin%20382-385.pdf

07/08/2025

RUBRIKA "PRIKAZI"

👉 RATOMIR MILIKIĆ
Kristofer Katervud. Čerčil i Tito. Beograd: Službeni glasnik, 2024.
🔹 Retko kada strani autor može da izazove toliko oprečnih osećanja kod srpskog čitaoca kao onda kada piše o srpskoj i jugoslovenskoj istoriji; upravo je to ovde slučaj. Katervud je u svome delu sabrao izuzetne i često novootkrivene podatke iz stranih arhiva, ali ih je kombinovao sa obiljem oveštalih predrasuda i neosnovanih tumačenja – svejedno da li je reč o anahronim ili tzv. progresivnim interpretacijama, kada se u kontekstu XXI veka i sa stanovišta savremenog poimanja vrednosti sagledavaju zbivanja u Drugom svetskom ratu. Autor popisuje značajan deo arhivskih fondova koje je koristio i oni zaista deluju impresivno. Problem je,
međutim, u tome što ih on ne obrazlaže pojedinačno i na svakom mestu, pa se često mogu pronaći prilično neobične formulacije. Takođe, u potpunosti zanemaruje desetine naučnih istraživanja i u anglosaksonskom svetu, i, posebno, na ovim prostorima, koja bacaju sasvim drugačije svetlo na istoriju Drugog svetskog rata u Jugoslaviji. S druge strane, mora se reći da neki od podataka koje je izneo u ovoj knjizi predstavljaju prvorazredni doprinos proučavanju Jugoslavije u Drugom svetskom ratu i o njima se dosad gotovo ništa nije znalo ili se znalo sasvim malo.
🔹 dr Ratomir Milikić je naučni savetnik Instituta za savremenu istoriju
👉 Preporučujemo da prikaz pročitate u celosti, a nakon toga i knjigu.
Prikazu možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/14%20Milikic%20373-382.pdf

01/08/2025

RUBRIKA "NAUČNA KRITIKA I POLEMIKA"

SALIM KADRI KERIMI, "O KARAKTERU ISELJAVANJA MUSLIMANSKOG STANOVNIŠTVA IZ JUGOSLAVIJE U TURSKU NAKON DRUGOG SVETSKOG RATA. ODGOVOR NA KOMENTARE ZORANA JANJETOVIĆA IZNETE U "HISTORIJSKIM POGLEDIMA" BR. 12 (2024)"
🔹 Ovaj rad predstavlja polemiku sa stavovima i tezom dr Zorana Janjetovića, prema kojoj je iseljenje kosovskih Albanaca, odnosno Albanaca i ostalog muslimanskog stanovništva Jugoslavije u Tursku nakon Drugog svetskog rata bilo dobrovoljno. Suprotno njegovoj, ovde je istaknuta teza je da je iseljavanje pomenutog stanovništva Jugoslavije, uključujući i Albance sa Kosova, bilo politički osmišljeno, a ne dobrovoljno, kako je izgledalo na prvi pogled. Ovu tezu, pored ostalog, potvrđuje i konačni ishod pomenutog procesa, koji se dogodio kao rezultat zakulisnih igara tadašnjih visokih funkcionera FNR Jugoslavije.
🔹 Salim Kadri Kerimi je istoričar i karijerni diplomata u penziji iz Skoplja
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/12%20Kerimi%20351-370.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

30/07/2025

RUBRIKA "GRAĐA"

DRAGOMIR BONDŽIĆ, "KRUNA PROSVETNE ORGANIZACIJE I ŽIŽA UMNIH TEŽNJA: MEMORANDUM DEKANA TIHOMIRA OSTOJIĆA O FILOZOFSKOM FAKULTETU U SKOPLJU 1921. GODINE"
🔹 U radu je kritički priređen memorandum koji je dekan Filozofskog fakulteta u Skoplju dr Tihomir Ostojić aprila 1921. godine dostavio rektoru Beogradskog univerziteta i Ministarstvu prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U memorandumu su izloženi prosvetni, nacionalni i državni ciljevi i zadaci novoosnovanog fakulteta, kao i očekivanja od rada ove visokoškolske ustanove. Isto tako, predstavljeni su i problemi s kojima se ta ustanova suočila već na početku svog rada, kao i mere i rešenja za te probleme. Iako su istorijat i uloga Filozofskog fakulteta u Skoplju dobro obrađeni u istoriografiji, smatramo da ovaj, do sada nepoznat dokument, dodatno osvetljava pitanje očekivanja od rada ove visokoškolske ustanove i teškoće s kojima se ona suočavala od samog osnivanja.
🔹 dr Dragomir Bondžić je naučni savetnik Instituta za savremenu istoriju
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/11%20Bondzic%20327-348.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

25/07/2025

NIKOLA PERKOVIĆ, "SUDJELOVANjE SOCIJALISTIČKE FEDERATIVNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE NA MEĐUNARODNIM SAJMOVIMA (1965). PRIMJERI BUDIMPEŠTE, GOTEBORGA, HANNOVERA, KAMPALE, LEIPZIGA, MILANA, PARIZA I UTRECHTA"
🔹 Polovicom 1965. u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji pokrenuta je gospodarska reforma, čija je provedba, između ostalog, trebala omogućiti njezino intenzivnije uključivanje u svjetsku ekonomiju. Radi što uspješnijeg nastupa jugoslavenskih poduzeća na međunarodnom tržištu i ostvarenja većeg broja inozemnih poslovnih kontakata, u SFRJ je neposredno prije početka praktične primjene reforme inicirana gospodarsko-diplomatska strategija, koja je rezultirala brojnim sudjelovanjima na svjetskim gospodarskim sajmovima. U članku napisanom na temelju neobjavljenog arhivskog gradiva i relevantne historiografske literature analizira se sudjelovanje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije na međunarodnim sajmovima u Budimpešti, Goteborgu, Hannoveru, Kampali, Leipzigu, Milanu, Parizu i Utrechtu.
🔹 dr Nikola Perković je istoričar i samostalni istraživač
👉 Članku možete pristupiti preko sledećeg linka:
http://tokovi.istorije.rs/lat/uploaded/2025/1/10%20Perkovic%20291-324.pdf
ili preko stranice našeg časopisa:
https://tokovi.istorije.rs/

Tokovi istorije

30/08/2025

27/08/2025

26/08/2025

25/08/2025

22/08/2025

21/08/2025

20/08/2025

10/08/2025

07/08/2025

01/08/2025

30/07/2025

25/07/2025

Address

Website

Alerts

Contact The Business

Shortcuts

Share

Category