27/07/2023
خرافاتی که به نام شعائر حسینی انجام می‌شدند
تا قبل از روی کار آمدن سلسله صفوی در ایران، هیچ‌گونه سند و مدرکی دال بر این که شیعیان هنگام عزاداری اقدام به خون‌ریزی و وارد کردن جراحت بر بدن خود کنند، وجود ندارد. با این که شاهان صفوی به خصوص سلطان حسین صفوی آخرین شاه این سلسله به بسیاری از خرافات اعتقاد داشتند اما مدارک کمی از این دوره درباره استفاده از آلات و ابزار قتاله در مراسم عزاداری در دست داریم.
بیشتر گزارش‌هایی که از زخمی کردن بدن هنگام عزاداری در دوره صفوی گزارش شده، مربوط به جهان‌گردان و خارجی‌هایی مثل «انگلبرت کمپفر» پزشک آلمانى «کاتف» سیاح روسی «آدام اولئاریوس» جغرافیدان آلمانی و برادران «شرلی» اهل انگلیس است.
پس از انقراض صفوی‌ها توسط هوتکیان غلجی در اصفهان و اندکی بعد برافتادن هوتکی‌ها توسط نادرشاه افشار و سپس کشته شدن نادرشاه افشار و فوت کریم‌خان زند، نوبت به آقامحمدخان قاجار بنیانگذار سلسله قاجاری ایران رسید. در اوایل این دوره نیز بازهم مدارک زیادی درباره استفاده از آلات قتاله در انجام مراسم عزاداری در دست نداریم. فقط از اواخر دوره قاجاری، اسناد مکتوب و تصاویر متعددی موجود است که نشان می‌دهد عزاداری‌های عجیب و غریبی مرسوم بوده است. یکی از این نوع مراسم، «قفل آجین» بود که افراد عزادار، بدن خود را سوراخ کرده و به آن قفل می‌زدند. همچنین در این عصر، مدعیان عزاداری، اشیای برنده دیگری مثل نیزه و خنجر را نیز به بدن خود فرومی‌بردند که عملی بسیار دردناک بود.
از دیگر مراسم عزاداری در اواخر دوره قاجار می‌توان به «شمع آجین» اشاره کرد. «شمع آجین»، نوعی شکنجه در زمان قدیم به حساب می‌آمد اما با فرارسیدن ماه محرم بسیاری از افراد این عمل را انجام می‌دادند. در مراسم «شمع آجین» فرد عزادار بدن خود را سوراخ کرده و در زخم خود شمعِ روشن قرار می‌داد. این شمع پس از آب شدن به زخم و بدن فرد می‌رسید. بعضی وقت‌ها پس از تمام شدن شمع، فتیله از چربی بدن استفاده کرده و روشن می‌ماند. در همین عصر یعنی اواخر دوره قاجار، کشیدن تیغ بر بدن و زدن دشنه و قمه به سر نیز رایج بود. این‌گونه مراسم در بین عوام، به نام اجرای شعائر حسینی شناخته می‌شد که عده‌ای از رجال مذهبی هم از آن حمایت می‌کردند.
این که چگونه چنین خرافاتی وارد جامعه تشیع شد، دقیق نمی‌دانیم ولی در عصری که خون‌ریزی بین عزاداران ترک عراق و ایران رواج یافت، قبل از آن چنین اعمالی بین مسیحیان قفقاز دیده شده بود و اکنون نیز عده‌ای از مسیحیان جهان در انجام مراسم مذهبی، دست به خودزنی و خون‌ریزی می‌زنند.
از آنجا که سنت سیئه خون‌ریزی و سوراخ کردن بدن در مراسم عزاداری عده قلیلی از شیعیان، یک پدیده خارجی و نه دینی و مذهبی بود، علمای طراز اول و مراجع دلسوز جامعه تشیع در آن عصر مثل علامه «سید محسن امین» در مقابل این بدعت برخاستند و تا پای جان سعی کردند عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) را از هرگونه ناخالصی پاک کنند.
هرچند علامه محسن امین در رسالتی که به خوبی انجام داد، بسیاری از نارسایی‌ها را از مراسم عزاداری برطرف کرد ولی برخی رفتارها مثل قمه‌زنی و تیغ‌زنی از آن دوره باقی ماند و تاکنون ارتکاب چنین اعمالی، روح و جسم تشیع را می‌آزارد.
تصاویر زیر متعلق به مراسم عزاداری در اواخر دوره قاجار است که عزاداران انواع و اقسام آهن‌های برنده و تیز را تحت عنوان شعائر حسینی به بدن‌های خود فرو برده‌اند.
مرادی تاسوعای حسینی ۱۳۴۳ هجری قمری
