01/07/2025
"Ai lejoi dy detet të përplasen mes veti. Ndërmjet tyre është një pengesë që ata nuk e kapërcejnë". (Er-Rahman, 19-20)
Ky ajet i mrekullueshëm përshkruan një skenë që është njëkohësisht fizike dhe metafizike, tokësore dhe hyjnore. Dy dete që takohen, përplasen, por nuk përzihen. Edhe pse duken afër, ato ruajnë veçantinë e tyre, ndarjen, karakterin.
Një nga kuptimet e njohura është pamja e jashtme e këtij fenomeni – uji i kripur dhe ai i ëmbël që rrjedhin pranë njëri-tjetrit pa u përzier. Një shembull natyror i kësaj mrekullie është në Brazil, aty ku takohen “dy ujërat”, njëri me ujë të errët dhe tjetri me ujë të turbullt dhe ngjyrë kafe. Por Kurani nuk flet për një rast të veçantë. Ai flet për një ligj të vendosur në krijim, një rend të padukshëm që i tejkalon kufijtë e gjeografisë.
Një tjetër kuptim lidhet me historinë e Tokës, me transformimet që ajo ka përjetuar gjatë epokave. Dikur, sipas disa mendimeve, toka ishte mbuluar nga ujërat, derisa Zoti krijoi ndarje, e ujërat u tërhoqën dhe dolën kontinentet. Kështu, aty ku dikur dy dete përplaseshin, u vendos një “barzakh” – një pengesë, një ndarje, një ndalim i përzierjes.
Por ka dijetarë që mendojnë se këtu nuk kemi të bëjmë vetëm me ujë, por me dy rrjedha, dy realitete, dy dimensione që ecin paralelisht pa u përzier.
Pikërisht këtu është ngritur një ide intriguese: ndoshta këto “dy dete” janë vetë bota e njerëzve dhe bota e xhinëve. Dy realitete që bashkëjetojnë, përplasen, por nuk shkrihen kurrë plotësisht me njëra-tjetrën. Te komentet e Kurtubiut, në librin "El-Xhami' li Ahkam el-Kur'an" hasim këtë perspektivë mistike, ku thuhet se sikur që njerëzit kanë lindjen dhe perëndimin e tyre, edhe xhinët i kanë të tyret – madje edhe oqeanet e tyre. Dhe ndarja mes këtyre dy botëve është pikërisht ajo pengesë e padukshme që përmend ajeti.
Ky simbolizëm përforcohet edhe më shumë në tregimin e Musait a.s. dhe Hidrit, të cilët u takuan në “vendin ku bashkohen dy detet” – Mexhme‘ el-Bahrejn. Dy dete të dijeve: dija profetike e Musait dhe dija e veçantë e Hidr-it, që nuk ndjek rregullat e shpalljes së zakonshme. Veprimet e Hidrit – vrasja e një fëmije, dëmtimi i një anijeje – nuk kuptohen nga sistemi i njohur i Sheriatit, sepse ai vepron në bazë të një dijeje tjetër, të dhënë drejtpërdrejt nga Zoti. Dhe kur Musai provoi të "notonte" në atë "det të panjohur", ai nuk mundi ta përballonte.
Ashtu si krijesat e detit që nuk mund të jetojnë në çdo lloj uji, edhe ne, si njerëz, nuk mund të lëvizim lirshëm në të gjitha dimensionet e dijes dhe ekzistencës. Ekziston një urtësi e fshehur në këtë ndarje, një "berzakh", një pengesë, një kufi që Zoti ka vendosur midis realiteteve.
Ky ajet, pra, nuk është vetëm një përshkrim natyror. Është një ftesë për të kuptuar botën përtej syrit, për të reflektuar mbi ndarjet që ruajnë rendin dhe mbi përplasjet që ndodhin pa u shkrirë. Dy dete që përplasen, por nuk e tejkalojnë njëri-tjetrin; Si dija dhe padija; Si forca dhe urtësia; Si materia dhe shpirti.
Allahu A'lem!
Dr. Xhemail Çupi