14/03/2022
Tibba darbe dorgommii barreefama gabaabaa Koreen Idil-Aunyaa Waldaa Qaxxaamura Diimaa Afrikaa Bahaa qopheesse irratti barattuun Yunvarsiitii Dambi Doolloo, Madinaa Gammachuu, dorgomtoota yunvarsiitota Afrikaa Bahaa 38 irraa ta'an dorgoman keessaa tokkoffaa bahuun mo'achuu himte.
Madiinaan barreeffamicha dhimma Seera Waraana Adunyaa irratti kan bareessite yoo tahu, mata-duree kana dhaabbatichumatu dorgomtootaaf akka kennee ture himte.
Dorgommii barreeffama gabaabaa kana irratti yuunvarsiitota Afrikaa Bahaa keessaa 38 kan tahan irratti hirmaatanii akka turaniifi yunivarsiitota kanneen keessaa ammoo barattoonni 48 akka dorgoman himte.
Madiinaan Yunivarsiisii Dambi Doollootti barattuu Seeraa wagga shanaffaa yoo taatu, dorgommicha jalqaba karaa barsiisota ishee akka dhageesse himte.
''Dorgommicha kanan dhagahe achuma mooraa Yunivarsiitii Dambi Doollaa keessa ta'eeni. Dorgommiin kun barnoota nuuf kennamu waliin kan walqabatu yoo tahu, barnoota' Internaashinaal Humaanitaariyaan Law' jedhu keessatti nuuf kennameera.''
Barreeffamni ishees seera Waraana Adunyaa Waliin kan wal qabatu tahee, deeggarsa namoomaa fi gufuuwwan mudachuu danda'an irrattis xiyyeeffata jette.
Madiinaan barreefama ittiin dorgomte kana xumuruuf kitaabota adda addaa dhimmicha waliin wal qabatan akka fayyadamte himti. Xiyyeeffannaa itti kennee barreessuun ittiin dorgomeen mo'achuu danda'eera.
Dorgmicha kana karaa barsiisaa isaanii akka dhageesse kan himtu Madiinaa Gammachuu, nan mo'adha jedhee eegeen ture jette.
"Baayyee dhimmee barreessee waanan tureef eegeen ture. Yoo xiqqaate tokkoo hanga saddetii keessa nan baha jedheen eegaa ture."
Akkuman eega akka biyyaatti tokkoffaa, akka barreeffamaattis tokkoffaa ta'een mo'adhe.''
Madiinaan dorgommii kana irratti injifachuu isheef gammachuu guddaan akka itti dhagahme himte.
''Badhaasichi Kitaaba Customary International Law, Sartifikeetaafi birri ture. Dorgomtoota Afrikaa Bahaa hunda keessaa barreeffamni kiyya injifachuun isaa haalaan na gammachiise.''
Yunvarsiitii Dambi Doolloo fi nageenya
Yunivarsiitiin Dambi Doolloo yunvarsiitota Itoophiyaa keessaa dhiyeenya barattoota simachuun barsiisuu jalqabe.
Godina Qeellama Wallaggaa magaala Dambi Doollootti kan argamu Yunvarsiitichi rakkoo nageenyaa Lixa biyyattii keessa jiruun maqaan isaa ka'aa ture.
Waggaa lamaan duras barattootni Yunvarsiitichaa butamaniiru jedhamuun maqaan isaa akkaan ka'aa turus, dhimmi kun dhugummaan isaa osoo hin baramiin hafe.
Mootummaan garuu odeeffannoo ''sobaa'' tahuu, yeroo biraa ammoo ''gadhiifamaniiru'' jechuun deebii kennee ture.
Madiinaa Gammachuu dhalattee kan guddatte magaala guddoo biyyattii kan taate Finfinnee keessatti.
Gara Dambi Doolloo deemuuf homaa hin sodaanne. Waan odeeffamaa ture dhagahaan ture. Garuu waan qabatamaan lafa jiru addadha jette.
''Wantan dhaga'eefi qaamaan deemee achitti arge wal hin argu. Uummati achii baayyee jaalaladha. Ilaalcha isaan barattootaafi barumsaaf qaban ammoo addadha.''
Madiinaan shamarraniif daamsa qabdi
Madiinaan dargaggootaafi keessattuu ammoo shamarraniif dhaamsa qabdu yoo dubbattu, takkaa kufuun milkaa'uu dhabuu waan hin taaneef irra dedebiin osoo abdii hin kutatiin hojjechuudha jetti.
''Jiruu keessatti rakkoon jiraachuu mala. Keessattuu dargaggootaafi shamarran ammoo wantota hedduutu nu mudata. Filannoo hedduutu jira. Wantonni nama darbanis umurii kanattidha. Wantonni irraa of qabuu qabunullee ni jiraata.''
Umuriin yeroo dargaggummaa yerootti jabaatanii itti hojjetanidha jechuun gorsa qabdu dhaamti Madiinaan.