Ancient History of Oromoo

Ancient History of Oromoo society and culture history

18/07/2025

Magaalaa finfinnee Naannoo Beeteelitti Restaurant bifa addaatin eebbifnee jirra.Namooni waan bareeda soorachuu barbaaddan garas goraatii dhandhamaa.Waan bareeda akka soorattan abdii qabna.Wow Nyaanni isaanii fi haalli itti si keessummeessan waanuma addaati.🥞🥤🍷

Nicole Aman 💪🍮

📍አድራሻ ቤተል አደባባይ ወደ ቢኮሎስ ት/ቤት በሚወስደው መንገድ ላይ.
Nicole Aman 💪🍮

JIRTUU?    🪘 🎺 🎻 🎹 🎼 🥁 🪈 🎸GUYYAA TOKKO QOFATU HAFE!Kaadhimamtoota xumuraa Badhaasa Haacaaluu Hundeessaaf sagalee keessan...
21/06/2025

JIRTUU?
🪘 🎺 🎻 🎹 🎼 🥁 🪈 🎸
GUYYAA TOKKO QOFATU HAFE!

Kaadhimamtoota xumuraa Badhaasa Haacaaluu Hundeessaaf sagalee keessan kennaa jirtuu? Sagantaan sagalee kennuu xumuramuuf guyyaa tokko qofatu hafe.

👉 https://hhaward.org/


  (Basaasaa Waraana Minilik)Lolli Woraana Mini*likiin Oromoo Arsii irratti adeemsifamaa ture, Mooticha jalatti hoogganum...
23/02/2025

(Basaasaa Waraana Minilik)

Lolli Woraana Mini*likiin Oromoo Arsii irratti adeemsifamaa ture, Mooticha jalatti hoogganummaa ture! Raas Daargeen Woraana Nuffisiisaa booda Arsii Diida'aa cabsee erga of jala galchee booda, gara ce'uuf karoorfate!...

Haaluma karoora isaatiin, ofii Arsii Diida'aa taa'ee Nama Arsii Baalee keessa seenee basaasuuf tokko erge! Basaasaan kun ammoo, jedhama! Sheek Buusariin hojii basaasummaatiif jecha maqaa kana moggaasaniif malee, Nama Amantii Islaamaa hordofu hin turre!

Buusariin, basaasaa Woraana Mini*lik ta'uun kana duras Arsii Diida'aa fi bakka gara garaatti tajaajileera! Buusariin yoo ilaalan, fakkaata! Uffata akka Musliimonni uffatanii uffata! Hojii basaasaaf akka tolutti, Afaan Oromoo fi Afaan Arabaa akkasumas Waayee Amantii Islaamaa akka gaaritti Nama barateedha!. Ummanni Oromoo Musliima qofa waan tureef, Sheek Buusariin akka gaaritti qalbii isaanii keessa seenee amansiisuu danda'a akkasumas odeeffannoo sirritti sassaabuu danda'a jedhamee itti abdatame!....

Haaluma kanaan, Laga Waabee ceehee ganda " " jedhamu qubate! Hoogganaa gosa sanii kan ture Obbo Kabiir Hubbaa bira dhaqee "Ani Nama ajaja Rabbii fudhatee Da'awaaf (Amantii Islaamaa barsiisuuf) dhufe" jedheeni! Kabiir Hubbaas, "Ummanni keenna Baalee waan jaalatuuf, Rabbi biratti jaalatamaadha!" jedhaniini!

Sheek Buusariinis, akka waayee Amantii Islaamaa beeku agarsiifachuuf Qur'aana qara'eefi! Obbo Kabiiris, "Sheekicha akkanaa Rabbiin nuu fide haa ulfaatu" jedhee akka inni Ummata barsiisuuf eeyyama kenneefi! Buusariinis, ji'oota muraasa keessatti hujii Da'awaa fi basaasummaa isaa hojjachuu jalqabe!....

Boodas Kolooboo irraa ka'ee gara wolakkaa Arsii Baalee gandoota akka , fi jedhaman keessa deddeemuu jalqabe! Booda irras, ganda Illaasa jedhamu kan magaalaa irraa KM 20 fagaattu qubate! Sheeka dhugaa malee Basaasaa waan hin fakkaanneef, Namni isa shakke hin jiru! Ummata biratti Sheeka kabajamaa fi jaalatamaa ta'e!....

Boodas Ji'oota muraasa booda, gabaasa basaasummaa isaa gara Arsii Diida'aa Raas Daargetti erge! Gabaasichis kan akkana jedhu ture! "Ummanni Baalee baayyee heddummina qaba! Ummata jajjabaa fi wolii galtee qabuudha! Qabeenyaanis ummata badhaadhe! Loon, Dhadhaa, Dammaa fi Midhaan gara garaa baayyee qaba! Ammatti itti duullee tooyannoo jala galfachuu waan dandeennu natti hin fakkaatu..." kan jedhu ture!

Raas Daargeenis booda mala ittiin Ummata kana Woraana dura laamshessuu danda'u baafatee, Uffata dhibee faalamee fi Gogaa Loonii kan dhibee faalame karaa dhossaatiin Sheek Buusaritti erge! Sheek Buusariinis, Nama Uffata bilisaan Ummataaf qoodu fakkaatee bakka baayyee deemee Uffata san Ummataaf qoode! Gogaa dhibee Looniitiin faalame sanis, dhokatee Bisaan Loowwan dhugu keessa buuse! Bisaanichis dhukkubaan faalame!.....

Haala kanaan Sa'aa fi Nama Arsii Baalee weerara dhukkubaa keessa facaasanii lafaa fixani!... Sheek Buusariinis, akkuma isaan karoorsanitti Weerarri dhibee daddarbaa kun Namaa fi Loonis miidhee Ummanni Arsii Baalee laamsha'uu isaa dhaamsa Raas Daargeef erge!.....

Haaluma kanaan Woraanni Raas Daargee cee'ee Arsii Baalee irratti Weerara jalqabe!.... Boodas, Ummata Weerarri Dhibee miidhe irratti Woraana hamaa bananii too'atani!...

Dhuma irratti, Maqaa jijjiiratee " " jedhamee Woraana Nafxa**nyootaa bakka bu'uun Kutaa Arsii Baalee irratti muudame!.

Maddi:- "ሦስቱ አፄዎች እና የ ኢትዮጵያ ሙስሊሞች"።Ahmedin Jabal
"Seenaa fi Qabsoo Oromootaa" Muhammad Sayid...

Telegram channel
👇👇👇👇👇👇👇
https://t.me/seenaa_ummata_oromoo

Erga Oromoon Sirna milinikiin caphxe booda, Qabsoon Mirga walqixxummaa Oromoo jalqaba kan sossoote Ona Carcar keessatti ...
15/11/2024

Erga Oromoon Sirna milinikiin caphxe booda, Qabsoon Mirga walqixxummaa Oromoo jalqaba kan sossoote Ona Carcar keessatti Oromoota Ituutiini. Jalqaba Bara 1941 kaasee hanga bara 1949 ti fitinaa cimtuun carcar keessatti bulchiinsa Haayilasilaasee qunnamtee ture. Fincilli Carcar sun gooblaa lamaan sossoo'aa ture. Goblaan tokko Carcar bahaatiin Hirnaa , Shanan Dhuugoo fi Hanga Hararghee bahaa Malkaa Balloo ti kan Haamidoo ibroo, Abdulaxiif Husseenii fi Haji Umar Aliitiin gurmaa'ee sossoo'u yoo tahu, goblaan guddaa fi cimaan goblaa Magaalaa Qunneeti kaasee hanga Biyya Hullooti Mmd Jiloo, Sheikh Umar Aliyee, Hulloo Wadaayi fi Mmd Torbaniin qindaa'ee sossoo'aa ture. Goblaan Carcar gara bahaa hamma tahe erga sossoo'ee booda goblaa carcar lixaatti makame.

Gootoota Fincila Ituu goblaa bahaa jalqaban keessaa tokko Jaal Haamodoo Ibroo ti. Fincila haamidoo ibrootiif yoo dhugaa dubbane kan fakkii taheef Qabsoo fincila Oromoo Ituu girigirii mahmmad jiloo jechuun beekamtu dha. Haa tahu garuu jara lachuu kan fincilaaf isaan kaase rooroo ummata Amhaaraa kaabaa fidanii carcar keessa qubsiisuuf jecha Ituu lafa jiituu isaanirraa buqqussuu fi gidiraa cimtuu sirni abbaa lafaa ummata isaanirraan gahaa tureedha. yeroo San keeyssatti dammaqinsa sadarkaa sanii akka horatan kan isaan godhe tokko xaaliyaanoota. keessattuu Radiyoonni afaan oromootiin dabraa ture waa'ee gabaarii lafaatiifi waa'ee Irboo sa'aa 24 guutuu dubbachuun isaa samuu isaanii keeyssatti hubbannoo guddaa uumee.

Mahmmad jiloofaan bara 1943 keeyssa naannoo Bookeetii fi naannoo magaalaa Baddeessaa (Hulaa Qunnee hanga Hulaa Hullooti) guutuu guutuutti to'aannaa isaanii Jala godhan. Yeroo San Haamidoo Ibroo magaalaa dabasoo keeyssa ture.

"Geeyrarri gayee jattuu
Geeyrara dhaabi jattuu?
Yoomiin geeyraree haree
Qaataan qubaan jerjersee
Reeffa diinaa tarreesse.

Ililbeen qe'ee goosee
Billawa galkaan habaabsee
Gorra'ee dhiiga quubsee
Diinnan koo geeree ciree
Cumaa garaa gad haree
Biluu too badii dhoorgee
Lammii too faaruu quubsee" Jechaa daggala Carcar keessaa geeyraraa asii fi achi daddeemu ture.

Yeruma san keessa haalli nafxanyittiin jaartiin Abbaa lafaa weyzaroo kaassayee ja'amtu sun rooroo isiin obboleeesa isaatiifi obboleeytii isaa dashoo ibroo gubbaan geese sun akka haamidoon waan tokko murteessuu Isa guute. san dura sochii girgirii mahmmad jiloofaa dhihootti waan hordofaa tureef bara 1943 keeyssa sochii sanitti makamuuf mgaalaa Baddeessa dhaqe. ganda Banda safer ja'aamu irraa qawwee albeen takka fudhachuun achirraa Bookee bu'ee. Bookee irraan bakka hilfata ja'aamutti Abbootii lafarraa hidhannoo hiikachiissuu eegalee.

Gaafas warri Baddeessa akkana jachuun darashuu turan:-

"Aliyii Humbeelaa tanboo darbee dheeysee.
Maamiree Katamaa lubbuun qeensa geeysee.
Haamidoo ibroo dhaa leenca haati deeysee...."

Achirraa haamidoon hoomachoon gad bu'ee shanan Dhuugoo bakka laga Xuuxuti Abbaa lafaa biyya hiraarsaa ture tokko galaafate. Itti aansee " Loltoota mootummaa kan Isa barbaada deemu eeldhaaye boortee dhuuggootii bakka galay jedhamutti shaalaqaa
waraana if booda tariisee boonaa dura deemu Halaala adda keesa dawee gaangeerraa lafatii darbe." (Kitaaba Raamisoo f: 296). San boodas hanga arraa carcar keessatti Ituun akkana jatte Darashti;-

"Haamidoo ibroo dhaa
Leenca haatii deeysee
Mataa malee dhahuu
Mangistiin dhageeysee
Shiftaa gaara fugug
Hunda sosobanii
Kan laga dabbasoo
Haamidoo dadhabanii....

Jala sarararee beekuu baadhus Suuraan tun Haamidoo Ibroo ti jechuun namni naaf hime.

Kabajamoo Kantiibaa Magaalaa Finffinnee Aadde Adaanech Abeebee maatii Artistii beekamaa Laggasee Abdiitiif mana jireenya...
30/05/2024

Kabajamoo Kantiibaa Magaalaa Finffinnee Aadde Adaanech Abeebee maatii Artistii beekamaa Laggasee Abdiitiif mana jireenyaa abbaa Ciisicha lamaa meeshaa manaa waliin kenaniif.

Laggasee Abdii artistii beekamaaf jaallatamaa "Boonaa yaa Bonaa" sirba aadaa jedhamuun kan beekamu yeroo ta'u erga lubbuun boqote waggaa Shan. Maatiin isaa rakkoo guddaa keessa jiraachuu hubatanii deggersi mana jireenyaa taasifameef.

የአዲስ አበባ ከተማ ከንቲባ ወ/ሮ አዳነች አቤቤ ለታዋቂው አርቲስት ለገሰ አብዲ ቤተሰቦች መሃል ሜክሲኮ ላይ ሙሉ የቤት እቃ የተሟላለት ባለ ሁለት መኝታ የመኖሪያ ቤት ሰጡ:

ሃገርን በማወደስና የስራን ክቡርነት በማቀንቀን እንዲሁም "ቦና ያ ቦና" በሚለው ባህላዊ ሙዚቃቸው የሚታወቁት‌‌

Translation: om-en
The Honorable Mayor of Finfinnee, Mrs. Adaanech Abeebee, has donated a two bedroom house with furniture to the family of the famous artist Laggasee Abdi.

Laggasee Abdii is a famous and beloved artist who is known for his traditional song "Boonaa yaa Bonaa" and it has been five years since he passed away. His family realized he was in dire straits and was offered housing support.

Addis Ababa Mayor Adanech Abebe has donated two houses to the family of Legese Abdi.

They are known for their traditional music called "Bona Ya Bona"‌‌
Telegram channel
👇👇👇👇👇👇👇
https://t.me/ancient_history_oromoo

Capha bulchinsa Sirna gadaa Ituu Odaa Bultumiin booda, namni itti aanaa Dajjaazmaach Walda Gabri'eel Abbaa Seeyxaan tahu...
30/05/2024

Capha bulchinsa Sirna gadaa Ituu Odaa Bultumiin booda, namni itti aanaa Dajjaazmaach Walda Gabri'eel Abbaa Seeyxaan tahuun Carcar gita bitaa ture fi Oromoota Ituu hedduu gidiraa kaayaa ture . Dubbaalaa Booboo dhalataa Kuulloo Koontaati. Warri Oromoo Ituu “ ” jechun isa yaamu. Kan waajjiiratti nama yaammatee nama dararu jechuu fadhaniiti. Fitawuraari Dubbaalaan Abbaa Birruu Dubbaalaati. Jalqaba inni kun Gabra Kuulloo Koontaa kan Minilik Saba Daawroo erga caphsee gabbarsiise booda, akka kennaa Gabraatti argatee waraanati makuun Oromoorratti duulchisee gabroota hedduu keessa tokko yoo tahu, nama waraana minilik wajjiin duulee Lola Bordooddee fi Calanqoorratti hirmaate dha. Erga baha oromiyaa Caphsan booda, Dubbaalaan Galamsoo ti yeroo muraasaaf ramadamee Caffee Aananii fi naannoo san bulchaa ture gara jabeessa namaati ture, Atoo Dubbaalaan.

Bara 1896 gaafa Raas Mokoonanii fi Dajjaazmaach Walda Gabri'eel waraana isaanii guurratanii gara lola Adawaati kutan san, Dubbaalaan itti aanaa ilma Dajaazmach Walda Gabri’eel kan ture tahun gita Bitaa Ona Carcar tahee,sadarkaa guddina angoo waan argateef jijiiramee Qunneeti,san booda cirooti gale. Bara kana keessa Milkaa’uufillee baatu Oromooni Ituu yeroo Raas Mookoonani fi Walda Gabri’eel gara Adwaa kutan san carraa argatanitti fayyadamuun gootonni akka Alii Gurraachaa, Sheikh Alii Jaamii guutoo fi kkf sochii deebi’anii ofbilisoomsuudha hanga tokko itti fufuuf carraaqaa turan.

Dubbaalaan haala sochii lafa jala jalqabuu Oromoota Ituu kanaan gammachuun itti hin dhagayamne. Inumaatuu “Tan bordooddeti nu gootan san yoom irraanfanne...” jechuun dorsiisaa fi gocha gara jabbeenyaa oromoota Ituu irratti fudhachuus ture. Gidiraa fi dararaa Irra gahaa turee fi quuqama garaa isaanii jiru Oromoonni Carcar haala kanaan Mirriiga isaanii keessatti ibsachaa turan:-

“Waajjiraan ciroo galee, teessoon dur malkaa bal’oo
Isaan warra Abbaaa baloo-w Nuti warra haagaloow.
Dhufe kuunoo Dubbaalaan Abbaan simaa baloow.
Maqaan Abbaa Dubbaa, Ilmi isaa Birruudha
Walii akka takkoo, lachuu bar gabroodha.
Haalasnaa bordooddee,Haluu anoolee dhaa.
Simaa baloow ciroo, tan mudhii uleedhaa.
Waa dheengaddaa mitii,Arraa mi kaleedhaa.
Kaleen arraa hin taatu, Nuuf bar ammalleedha” jechuudhaan ture waan garaa ofii kan Mirriigaan ibsachaa turan.

Akkumma Yaadatamu Oromooni Ituu bara 1883-1886ti, waraana Dajjaazmaach Walda Gabri’eel Bordooddeeti akka malee gochuun ofirraa faccissaa turuun isaani ni beekama. “Haalasnaa Bordooddee Haluu aanoolee dhaa....”yoo ja’aan, Asirratti wanni ibsachuu barbaadan miidhaa Aanooleetti Nafxanyaan Oromoorraan gahan san Bordooddeeti hanga barbaadame tokkoo irraa kaffalachuu baatanis, miidhaa guddoo nafxanyootarraan gahuu isaanii kan agarsiisuu fi San booda Dubbaalaan “Simaa, Baloow” jechuun kan oromoo Ituu dararaa tureefis hijaa san (miidhaa bordoodde san) irraa kaffalachuuf akka tahe mul’isuuf jecha, haala kanaan Mirriigaa turan. Fuuldura seenaa tana bal'inaan itti fufna.
👇👇👇👇
https://www.facebook.com/kiyhussen?mibextid=ZbWKwL
Madda Beekumsaa fi Oddeefannoo, Daawwiiti Isa Kaleessa Keenyaa ti.
🌹‌‌

Translation: om-en
After the capha of the Ituu Gada System in Odaa Bultum, the deputy Dajjaazmaach of Walda Gabriel Abbaa Seyxaan who ruled the Carcar class and oppressed many Ituu Oromo was . Dubbala Bobo is a native of Kullo County. The Ituu call him “ ”. They mean the one who calls people to the office and tortures them. Fitawuraari Dubbala is the father of Birru Dubbala. He was first a slave of Kuulloo Koontaa whom Minilik received as a gift after capturing and enslaving the Daawroo people. After Caphsan in eastern Oromia, Dubbaala was assigned to Galamsoo for a while and ruled the Caffee Aanan and the area. He was a cruel man, Atoo Dubbaala.

In 1896 when Ras Mokoon and Dajjaazmaach Walda Gabriel gathered their army and cut to the battle of Adawa, Dubbaala who was the deputy son of Dajaazmach Walda Gabriel became and became the Left class of Carcar District he entered the cirooti. Even if he did not succeed in this year, the Ituu Oromo took advantage of the opportunity when Raas Mookonani and Walda Gabriel cut to Adwaa and heroes like Ali Gurraachaa, Sheikh Ali Jaamii Guutoo and others tried to continue the movement of re-liberation to some extent.

Dubbaala was not happy with the start of the Ituu underground movement. Instead, he was also threatening and taking brutal actions against the Ituu Oromo by saying, “When will we forget what you did to us in Bordodde...”. The Carcar Oromo expressed their suffering and torture and their heartfelt passion in their Mirriiga as follows:-

“The office went into the circle, the seat used to be a wide hill
They are the Father's balo-w We are the haagaloow.
Come here Dubbalaan Father welcomes baloow.
The name of the Father of the Dub, his son is Birru
Together as one, both bar slaves.
The situation is bordeaux,The color of the anoles.
Sima baloow ciroo, that of the waist of the stick.
It's not yesterday,It's today mi yesterday.
Yesterday will not be today, For us it is still.” Mirriga was expressing his own heartfelt thoughts.

As it is recalled, the Ituu Oromo in 1883-1886, fought back against the army of Dajjaazmaach of Walda Gabriel Bordodde. “The situation in Bordoddee is the color of the Aanoole....” What they mean here is that although they did not pay the required amount from Bordoddee for the damage done to the Oromo by the Nafxanya in Aanole, They were Mirriiga in this manner to show that they were to pay for the hijab (the borrowed damage) for the one who was torturing the Ituu. We will continue this story in more detail later.
Telegram channel linki armaan gaadii irratti argaatu
👇👇👇👇
https://t.me/ancient_history_oromoo
Like comment share ..
It is the Source of Knowledge and Information, the Mirror of Our Yesterday

Erga Oromoon Sirna milinikiin caphxe booda, Qabsoon Mirga walqixxummaa Oromoo jalqaba kan sossoote Ona Carcar keessatti ...
26/05/2024

Erga Oromoon Sirna milinikiin caphxe booda, Qabsoon Mirga walqixxummaa Oromoo jalqaba kan sossoote Ona Carcar keessatti Oromoota Ituutiini. Jalqaba Bara 1941 kaasee hanga bara 1949 ti fitinaa cimtuun carcar keessatti bulchiinsa Haayilasilaasee qunnamtee ture. Fincilli Carcar sun gooblaa lamaan sossoo'aa ture. Goblaan tokko Carcar bahaatiin Hirnaa , Shanan Dhuugoo fi Hanga Hararghee bahaa Malkaa Balloo ti kan Haamidoo ibroo, Abdulaxiif Husseenii fi Haji Umar Aliitiin gurmaa'ee sossoo'u yoo tahu, goblaan guddaa fi cimaan goblaa Magaalaa Qunneeti kaasee hanga Biyya Hullooti Mmd Jiloo, Sheikh Umar Aliyee, Hulloo Wadaayi fi Mmd Torbaniin qindaa'ee sossoo'aa ture. Goblaan Carcar gara bahaa hamma tahe erga sossoo'ee booda goblaa carcar lixaatti makame.

Gootoota Fincila Ituu goblaa bahaa jalqaban keessaa tokko Jaal Haamodoo Ibroo ti. Fincila haamidoo ibrootiif yoo dhugaa dubbane kan fakkii taheef Qabsoo fincila Oromoo Ituu girigirii mahmmad jiloo jechuun beekamtu dha. Haa tahu garuu jara lachuu kan fincilaaf isaan kaase rooroo ummata Amhaaraa kaabaa fidanii carcar keessa qubsiisuuf jecha Ituu lafa jiituu isaanirraa buqqussuu fi gidiraa cimtuu sirni abbaa lafaa ummata isaanirraan gahaa tureedha. yeroo San keeyssatti dammaqinsa sadarkaa sanii akka horatan kan isaan godhe tokko xaaliyaanoota. keessattuu Radiyoonni afaan oromootiin dabraa ture waa'ee gabaarii lafaatiifi waa'ee Irboo sa'aa 24 guutuu dubbachuun isaa samuu isaanii keeyssatti hubbannoo guddaa uumee.

Mahmmad jiloofaan bara 1943 keeyssa naannoo Bookeetii fi naannoo magaalaa Baddeessaa (Hulaa Qunnee hanga Hulaa Hullooti) guutuu guutuutti to'aannaa isaanii Jala godhan. Yeroo San Haamidoo Ibroo magaalaa dabasoo keeyssa ture.

"Geeyrarri gayee jattuu
Geeyrara dhaabi jattuu?
Yoomiin geeyraree haree
Qaataan qubaan jerjersee
Reeffa diinaa tarreesse.

Ililbeen qe'ee goosee
Billawa galkaan habaabsee
Gorra'ee dhiiga quubsee
Diinnan koo geeree ciree
Cumaa garaa gad haree
Biluu too badii dhoorgee
Lammii too faaruu quubsee" Jechaa daggala Carcar keessaa geeyraraa asii fi achi daddeemu ture.

Yeruma san keessa haalli nafxanyittiin jaartiin Abbaa lafaa weyzaroo kaassayee ja'amtu sun rooroo isiin obboleeesa isaatiifi obboleeytii isaa dashoo ibroo gubbaan geese sun akka haamidoon waan tokko murteessuu Isa guute. san dura sochii girgirii mahmmad jiloofaa dhihootti waan hordofaa tureef bara 1943 keeyssa sochii sanitti makamuuf mgaalaa Baddeessa dhaqe. ganda Banda safer ja'aamu irraa qawwee albeen takka fudhachuun achirraa Bookee bu'ee. Bookee irraan bakka hilfata ja'aamutti Abbootii lafarraa hidhannoo hiikachiissuu eegalee.

Gaafas warri Baddeessa akkana jachuun darashuu turan:-

"Aliyii Humbeelaa tanboo darbee dheeysee.
Maamiree Katamaa lubbuun qeensa geeysee.
Haamidoo ibroo dhaa leenca haati deeysee...."

Achirraa haamidoon hoomachoon gad bu'ee shanan Dhuugoo bakka laga Xuuxuti Abbaa lafaa biyya hiraarsaa ture tokko galaafate. Itti aansee " Loltoota mootummaa kan Isa barbaada deemu eeldhaaye boortee dhuuggootii bakka galay jedhamutti shaalaqaa
waraana if booda tariisee boonaa dura deemu Halaala adda keesa dawee gaangeerraa lafatii darbe." (Kitaaba Raamisoo f: 296). San boodas hanga arraa carcar keessatti Ituun akkana jatte Darashti;-

"Haamidoo ibroo dhaa
Leenca haatii deeysee
Mataa malee dhahuu
Mangistiin dhageeysee
Shiftaa gaara fugug
Hunda sosobanii
Kan laga dabbasoo
Haamidoo dadhabanii....

Jala sarararee beekuu baadhus Suuraan tun Haamidoo Ibroo ti jechuun namni naaf hime.

#‌‌

Translation: om-en
After the capture of the militia regime, the Oromo Equal Rights Struggle was first mobilized by the Ituu Oromo in Carcar District. Early From 1941 to 1949, the Haile Selassie regime was met with fierce riots in Carcar. The Carcar uprising was moving both goblins. One gobla is organized by Hamidou Ibroo, Abdulaxiif Hussein and Haji Umar Ali from Carcar east to Hirna , Shanan Dhuugoo and as far as Hararghee in east Malka Balloo It was organized and mobilized by Aliyee, Hulloo Wadaayi and Mmd Torbani. After moving somewhat eastward, the Carcar goblin joined the western carcar goblin.

One of the heroes who started the Ituu Uprising in the east is Jaal Haamodoo Ibroo. The Ituu uprising struggle is known as Ituu girigirii mahmmad jiloo. However, it was the oppression of the northern Amhara people, the displacement of the Ituu wetlands from them in order to settle them in Carcar, and the severe suffering of the landlord regime. One of the things that made them develop that level of consciousness during That time was the Italians. especially the fact that the Radio in English talked about the land market and about Irboo 24 hours a day created a great understanding in their minds.

In 1943, Mahmmad Jilofa took complete control of the Bookee area and the Baddessa town area (Hulaa Qunnee to Hula Hullooti). At that time Hamidou Ibroo was in the town of Dabaso.

"You say the geyrarri has arrived
Do you want to stop the geyrara?
When will I sing the hare
Qaatan je**ed his fingers
He listed the bodies of the enemy.

Ililbeen is the home of the goose
Billawa galvanized the hababs
Slaughtered and satisfied with blood
My enemy is a gear breaker
Cumaa down the chest
My blue forbids evil
My countrymen satisfied with praise." He was walking around the Carcar valley singing.

Immediately the situation of the Nafxanya old woman of the Landlord called Weyzaroo Kaassayee who had inflicted torture on his brother and sister Dashoo Ibroo filled Him with a desire to decide something. before that he was closely following the movement of Mahmmad Jilofa and in 1943 he went to Baddessa town to join the movement. from the village of Banda safer took an albeen rifle and landed at Bookee from there. From Bookee he began to disarm the Landowners at a place called hilfata.

Then the Baddeessa were torturing him saying:-

"Ali Humbeela ran past the tanboo.
Mamire Katama lived to the beard.
Hamid is a hebrew lion whose mother gave birth.

From there the hammer came down with a mosquito and killed the five Dhuugoo at the place of the Xuuxuti River, a landlord who was tormenting the country. Next, " Drink a bottle of eeldhaye government soldiers who are going to look for Him and practice at the galay
the army after him perhaps going before the proud Halaala in the forehead of the dawee of the elephant passed from the ground." (The Book of Ramiso f: 296).

"Hamido is a Hebrew
She gave birth to a mother lion
Beating without a head
The Mangist heard it
Shift mountain fugug
They seduced everyone
The swimming river
Hamidou is tired.

I didn't know how to underline it, but someone told me that this picture is of Hamid Ibroo.

#

Maqaa Gosoota Oromoo ARSII-[Ilmaan SikkooMandoo]Oromoon gosa hin qabne hin jirtu. Oromoo biratti gosa ofii Wallaaluun sa...
26/05/2024

Maqaa Gosoota Oromoo ARSII-[Ilmaan SikkooMandoo]

Oromoon gosa hin qabne hin jirtu. Oromoo biratti gosa ofii Wallaaluun salphina. Seera Sirna gadaatiin namni Oromoo tokko gosa, balbalaa fi hamma abba torbaatti lakkaa'uu qaba.

Hub:- Gosa ofii beekuun gosaan wal qooduu miti

Abbakara Camaca
Caatimannaa
Caatoo
Cawwaa
Ciimoo
Coofira
—-
Daddina
Daagulee
Daagooyyee
Daallee
Damina
Daayidaa
Danbii
Dange
Daawwee
Daraaraa
Daqeena
Daroo
Dawadiina
Deendaa
Diigaluu
Doodaa
Dodola
Doggomaa
Doomaga
Doonchoo

Dhaaye

Edamana
Eegoo
Eekkaa
Eessawwaa
Eljoo
Abaar-gada
Abbayyii
Abaay-mannaa
Abbiyyuu
Abboo-ali
Abburee
Abdooyyee
Abboosa
Aboosara
Aboojota
Aboonii
Aboonyee
Abroonyee
Absiilaa
Adaamii
Adamoonyee
Adamtuu
Adaree
Adarshoo
Adulaala
Agaarfaa
Ajaamoo
Ajjuuran
Akkiyyaa
Allaa
Alii
Alkasoo
Allujaana
Amaa-lama
Amaalagoo
Ambeentuu
Amiinyaa
Amoonyee
Amuumaa
Anasa
Angeedda
Argamooyee
Ari’a
Arroojjii
Asallaa/Hasallaa
Asaltuu
Asalaxxuu
Asgala
Askaala
Ashamii
Asharaafa
Ashmiiraa
Ashuutee
Ataabaa
Atucha
Awaandallaa
Awacheeche
Awuljana
Aymaroo
Ayyuuba

Baabboo
Baadagosa
Baadaboo
Baadosa
Baallee
Baalle-Tamboo
Baamuda
Badii
Balee
Baammajjaa
Baammannaa
Baallakasa
Barii/Baarii
Barbachoo
Beebee
Beegoo
Biddiiqa
Bidiroosa
Biltuu
Biilaa
Bilduu
Bilbiloo
Birbiraa
Biyyaalee
Bochoroosa
Boqqojjii
Boorana
Bulgaduma
Buraara
Buubuu
Bashiiraa
—-
Camaca
Caatimannaa
Caatoo
Cawwaa
Ciimoo
Coofira
—-
Daddina
Daagulee
Daagooyyee
Daallee
Damina
Daayidaa
Danbii
Dange
Daawwee
Daraaraa
Daqeena
Daroo
Dawadiina
Deendaa
Diigaluu
Doodaa
Dodola
Doggomaa
Doomaga
Doonchoo

Dhaaye

Edamana
Eegoo
Eekkaa
Eessawwaa
Eljoo

Faarachuu
Faraca
Farsaana
Farrajjee
Farzaana
Finxoo
Funyamura
Futtallee
Fooloo
—-
Gaadoo
Gandaanshoo
Gaadullaa
Gaadulloota
Gaalama
Gaalamtuu
Gaatura
Galchoo
Garoraa
Gamboo
Gaddoo
Gannata
Garaadee
Garisoo
Garjeeda
Gasala
Geetara
Gimboota
Giraamaa
Goodola
Goofingira
Godaymannaa
Gomoora
Goonosa
Golanuura
Gotoo
Gur-daama
Gurraa

Haballosa
Habarnoosa
Habeebee
Habuubaa
Haburaa/Aburaa
Hachana
Hadaabbaa/Adaabbaa
Haddaa
Hadaagaa
Halangoo
Halchaana
Haliibana
Hamiishada
Hanbeentuu
Hanqaroosa
Hanqa-diina
Hanxoo
Harboo
Harawa
Hasana
Hasansaba
Hawaxxuu
Hawwaree
Hawwiyyaa
Haximannaa
Heebanoo
Heellaa
Heeraro
Heexamoosa
Heexosa
Heeydara
Hinseemana
Hoboltoo
Hodhituu
Hooransoo
Huduga
Humxee
Hubaachoo
Huphannoosa
Hurfee
Hurxuuba

Ibsaana
Ilaa
Ilaannii
Ilbaccaa
Iluu
Imara
Isleeymana
Itayya

Jaafara
Jawaara
Jaawwi
Jidda
Jiliinshaa

Kabiiroo
Kacharaa
Kanshee
Kansh*tuu
Karrayyuu
Karaara
Keetaa
Kojii
Kolooba
Konee
Korbeeyyii
Korminee
Kube
Kullishaa
Kulchee
Kubbaayyee
Kuyyara

Laaqii
Laajjemannaa
Laxamannaa
Leemmu
Leemmossa
Liimoo
Liyyee
Loodee
Lolee

Maadada
Maachamanna
Maamma-nuura
Manaakaba
Maankula
Maaydoo
Maazaza
Maccaana
Maccituu
Madarshoo
Maleekkoo
Marfoo
Maroo
Masara
Masaranjee
Mazara
Meettaa
Moddollee
Mora

Nagoo
Niitee
Niyyaara
Noonnoo
Nugee

Obaaymanna
Oborraa
Odoo-dara
Ogolchoo
Ogoddaa
Oliyyee
Oldolmannaa
Oydomannaa
Olbatannaa

Qaancaqooca
Qaafituu
Qaasoo
Qalboo
Qallallee
Qirbinyee
Qooggoo
Qoomaa
Qoorabdoo

Raasoo
Raaytuu

Saamana
Saamoo
Saasamanyee
Sabiroo
Sabitoo
Sabuna
Saddiiqa
Saddiiqoo
Shakmara
Saddoo
Sa’immannaa
Salmoolee
Sangoo
Shankoora
Sarbaayyee
Sarboo
Sibee
Seemannaa
Sikkisaa
Silxaana
Sinaana
Singiga
Siraaja
Soobbaa
Soolee
Suraara
Suudee

Shaakko
Shaalimannaa
Shafilaa
Shaamdee
Shaamida
Shanaka
Shawwadee
Shaadama
Shatura
Sheebbaa
Sheelada
Shiree
Shunee

Tamaama
Tafaalaxa
Taa’oo
Tuuquu

Ungaata
Ungaanyee
Urjii
Ulullee
Uruu
Usula
—-
Waadaa
Waageda
Wa’amanyee
Waajii –
Waqaalola
Waaqoo
Waata
Waariyoo
Washarmina
Weegee
Weerara
Walbatannaa
Wolaanshoo
Wolaa-sila
Wolee
Wolashee
Wondoo
Wooraguu
Woshimbira
Woxee
Woyyoo
Woxisannaa

Xapheena
Xeemoo
Xeerara
Xiijoo
Xooqayaa
—–
Yaabetaa
Yaaqutaa
Yabsaana
Yaayya

Zaranxallaa
----************-------
HUBACHIISA:
1-Gosa Arsii ta’ee kan maqaan hin dhahamin yoo jiraate, maqaa gosa sanii dhahuun, iddoo gosti sun baay’innaan itti argamu naaf ibsaa.
----
2- Lakki ka ati gosa jettee barreesite Gosaa miti balbala gosaati yoo jettan maqaa gosa inni jalatti argamuu, akkasumas iddoo/naannoo lafa Arsii kamitti akka balbalatti fudhatamu naaf eeraa.
----
Source : Seenaa Sikkoo fi Mandoo

23/05/2024

Check out K2 (kiyu)’s video.

◆Story of Bilillee (1820-1840)➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛  also known as Mahbuubaa was exceptionally beautiful girl from South Wester...
20/05/2024

◆Story of Bilillee (1820-1840)
➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛➛
also known as Mahbuubaa was exceptionally beautiful girl from South Western Oromia. Her parents called her name “Bilillee” which literally means well shaped and pretty. She was born in Guma, current South western Oromia, 🇪🇹 in 1820 G.C.

when she was 15, civil wa broke out in that particular area in 1835/36. It was during the period that she lost her father and six brothers except her mom. She was enslaved with her mother and taken by the conquering group to Gondar for the rampant slave trade. Then, she departed from her mother for trading purpose, and they never met again in their life.

, Bilillee was taken first to Khartoum (Juba or Sudan) and then to Cairo (Egypt) in 1837 by slave traders. At that moment, the son of German king, Paklar, was visiting Southern parts of the world starting from 1835, and reached Egypt the same year. One day, he went to the market to visit and buy slaves and he saw Bilillee among thousands of slaves. On that day, she was ready for sale. The God given beauty of Bilillee touch Paklar’s heart and he became eager to buy. He bought and took her to his residence. He admired her beauty and interested to make her his wife than slave. He succeeded and called her by the name “MAHBUUBAA”, which means “My love” in Arabic.

extra-ordinary goodness and optimistic thinking, loyalty, transparency and calmness attracted his attention, he loved her. He said, “I spent my days with honest person, and I became honest person through time”. He continued his visit with Mahbuubaa for consecutive three years.

returned back to Europe with Mahbuubaa in 1840. They settled in Muska town while his first wife was in Berlin. Later on, Paklar went Berlin to visit his former wife. In the meantime, Mahbuubaa felt lung disease. He wrote a letter for her with silver made necklace imprinting “Mahbuubaa”.

Address

Addis Ababa

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Ancient History of Oromoo posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Business

Send a message to Ancient History of Oromoo:

Share