Murad Amin Umar

22/06/2025

🇮🇷🇮🇱 Misaa'ela balistikii Iraan Israa'el Haifaa rukute.

21/06/2025

🚨 Akeekkachiisa Barbaachisaa! Oduu Sobaa Addaan Baasuuf Karaalee Salphaa 8! 🚨

Guyyaa guyyaan odeeffannoowwan miliyoonaan lakkaa'aman miidiyaa hawaasaa fi marsariitiiwwan irratti qoodama. Haa ta'u malee, isa dhugaa fi isa sobaa adda baasuun qormaata ta'eera. Namni kamiyyuu oduu sobaa akka hin miidhamneef ykn osoo hin beekin akka hin babal’isneef maloota qorannoo salphaa armaan gadii beekuu fi hojiirra oolchuun barbaachisaadha:

1. Madda isaa ilaalu:
Odeeffannoon eessaa dhufe? Dhaabbata oduu beekamaa fi amanamaa dha? Moo marsariitii nuti hin beeknedha? Maqaa, kaayyoo fi walitti dhufeenya marsariitichaa ilaalaa. Oduu sobaa yeroo baayyee maddoota hin beekamne ykn loogii qaban irraa dhufa.

2. Mata duree Irra darbee Dubbisaa:
Namoonni baay'een mata duree qofa dubbisanii odeeffannoo akka dhugaa guutuutti fudhatu. Haa ta’u malee, mata dureewwan dubbistoota hawwachuuf garmalee olka’uu ykn guutummaatti dogoggora ta’uu danda’u. Barreeffama guutuu, viidiyoo ykn waraabbii sagalee ilaaluudhaan sirrii taʼuu mata duree fi haala qabiyyee sanaa ilaali.

3. Barreessaa isaa ilaali:
Odeeffannoo kana eenyutu barreesse ykn kenne? Ogeessa amanamaa beekumsaa fi muuxannoo damee kanaa qabudhaa? Moo nama hin beekamne ykn hin mirkanoofnedha? Maqaa barreessaa barbaaduun seenaa fi kaayyoo isaa baruu dandeessa.

4. Maddoota Deeggarsaa Mirkaneessuu:
Maddoonni (fkn, qorannoowwan, gabaasawwan, caqasoota) barruu ykn viidiyoo keessatti caqasaman sirriidhaa? Sirrummaa fi barbaachisummaa odeeffannoo maddoota caqasaman bira deemuun sakatta’uu. Odeeffannoon ragaadhaan hin deeggaramne ykn madda waliin wal hin qabanne gaaffii keessa galcha.

5. Guyyaa fi Sa'aatii Ilaaluu:
Yeroo tokko tokko odeeffannoon dulloomaan akka haaraatti tamsa’a. Guyyaa fi sa’aatii itti maxxansan ilaaluun odeeffannoon sun yeroo isaa eeggate ta’uu isaa adda baasuuf gargaara. Odeeffannoon durii haala yeroo ammaa kana ilaalcha keessa galchuun dogoggorsaa fi dogoggora ta’uu danda’a
6. Qoosaa/Qoosaa ta'uu isaa mirkaneessi:
Odeeffannoon gaaffii keessa galchu hundi soba miti; Gariin qoosaa ykn qoosaa ta’uu danda’a. Madda fi akkaataa qabiyyee ilaaluun odeeffannoon sun cimaa ta’uu isaa ykn qoosaa fi bashannanaaf kan yaadame ta’uu isaa murteessuu.

7. Loogii Keessan Ilaaluu:
Yeroo baay’ee odeeffannoo wanta duraan amannu ykn deggerru cimsu salphaatti fudhanna. Loogii mataa keenyaa beekuun odeeffannoo karaa giddu galeessa ta’ee fi hubannoo qabuun qorachuuf nu dandeessisa, kunis walitti dhufeenya miiraa odeeffannoo sanaa wajjin qabnu hir’isa.

8. Ogeessota / Fact-Checkers mariisisuu:
Yoo shakkii qabaatte ykn odeeffannoo adda baasuuf rakkatte, kana gochuuf karaan hundarra gaariin ogeeyyii damee kanaa ykn dhaabbilee dhugaa sakatta’an amanamoo ta’an mariisisuudha.

Tooftaalee kanneenitti fayyadamuun faalama odeeffannoo addunyaa dijitaalaa keenya keessatti mul’atu hir’isuun odeeffannoo amanamaa fi dhugaa ta’e qofa akka babal’isnu gahee keenya haa ba’annu!

21/06/2025

🚨 ወሳኝ ጥንቃቄ! የሀሰት መረጃዎችን ለመለየት የሚረዱ 8 ቀላል ስልቶች! 🚨

በየቀኑ በሚሊዮን የሚቆጠሩ መረጃዎች በማህበራዊ ሚዲያ እና በድረ-ገጾች ላይ ይሰራጫሉ። ከእነዚህ ውስጥ እውነተኛዎቹን ከሀሰተኞቹ መለየት ግን ፈተና ሆኗል። ማንኛውም ሰው የሀሰት መረጃ ሰለባ እንዳይሆን ወይም ሳያውቅ እንዳያሰራጭ፣ የሚከተሉትን ቀላል የማጣሪያ ስልቶች ማወቅና መተግበር ወሳኝ ነው፡-

1. የመረጃውን ምንጭ ይመርምሩ (Consider the Source):
መረጃው የመጣው ከየት ነው? የታወቀና ታማኝ የዜና ተቋም ነው? ወይስ ብዙም የማናውቀው ድረ-ገጽ ነው? የድረ-ገጹን ስም፣ አላማ እና ግንኙነት ያረጋግጡ። ሀሰተኛ መረጃ አብዛኛውን ጊዜ ከማይታወቁ ወይም አድሎአዊ ከሆኑ ምንጮች ይነሳል።

2. ከርዕሱ ባሻገር ያንብቡ (Read Beyond the Headline):
አብዛኛው ሰው ርዕስ ብቻ አንብቦ መረጃውን እንደ ሙሉ እውነት ይቀበላል። ነገር ግን ርዕሶች አንባቢን ለመሳብ ሲባል ሊጋነኑ ወይም ሙሉ ለሙሉ የተሳሳቱ ሊሆኑ ይችላሉ። ሙሉውን ጽሑፍ፣ ቪዲዮ ወይም የድምጽ ቅጂ በማየት የርዕሱን ትክክለኛነትና የይዘቱን አውድ ይፈትሹ።

3. የአዘጋጁን ማንነት ያረጋግጡ (Check the Author):
መረጃውን የጻፈው ወይም ያቀረበው ግለሰብ ማን ነው? በዘርፉ እውቀትና ልምድ ያለው ታማኝ ባለሙያ ነው? ወይስ የማይታወቅ ወይም የማንነቱ ማረጋገጫ የሌለው ሰው ነው? የአዘጋጁን ስም በመፈለግ ታሪኩንና ዓላማውን ማወቅ ይቻላል።

4. አጋዥ ምንጮችን ያረጋግጡ (Verify Supporting Sources):
ጽሑፉ ወይም ቪዲዮው ማስረጃ ብሎ ያቀረባቸው ነገሮች (ለምሳሌ ጥናቶች፣ ዘገባዎች፣ ጥቅሶች) ትክክለኛ ናቸው? ወደ ተጠቀሱት ምንጮች በመሄድ የመረጃውን ትክክለኛነት እና የመረጃዎቹ አግባብነት ይፈትሹ። ማስረጃ ያልቀረበለት ወይም ከምንጭ ጋር ያልተገናኘ መረጃ አጠራጣሪ ነው።

5. **የተጫነበትን ቀን እና ሰዓት ይመልከቱ (Check the Date & Time):**
አንዳንድ ጊዜ የቆዩ መረጃዎች አዲስ በማስመሰል ይሰራጫሉ። የተጫነበትን ቀን እና ሰዓት ማረጋገጥ መረጃው ወቅታዊ መሆኑን ለማወቅ ይረዳል። የቆየ መረጃ አሁን ካለው አውድ ጋር ተዛምዶ ሊያሳስት ይችላል።

6. ቀልድ ወይም ስላቅ መሆኑን ያረጋግጡ (Check if it's a Joke/Satire):
ሁሉም አጠራጣሪ መረጃ ሀሰተኛ አይደለም፤ አንዳንዶቹ ቀልድ (satire) ወይም ፌዝ ሊሆኑ ይችላሉ። የይዘቱን ምንጭ እና ስልት በመመልከት፣ መረጃው ከቁም ነገር የቀረበ ወይስ ለሳቅና ለመዝናናት ታስቦ የተሰራ መሆኑን ይለዩ።

7. የራስዎን ወገንተኝነት ይገምግሙ (Check Your Bias):
ብዙውን ጊዜ የምናምነውን ወይም የምንደግፈውን ነገር የሚያጠናክር መረጃ በቀላሉ እንቀበላለን። የራሳችንን ዝንባሌ (bias) መገንዘብ፣ ከመረጃው ጋር ያለንን ስሜታዊ ግንኙነት በመቀነስ፣ የበለጠ ገለልተኛና ምክንያታዊ በሆነ መንገድ መረጃውን እንድንፈትሽ ያስችለናል።

8. ባለሙያዎችን ይጠይቁ / የመረጃ ማጣሪያ ተቋማትን ይጠቀሙ (Consult Experts / Fact-Checkers):
ጥርጣሬ ካለብዎ ወይም መረጃውን ለይቶ ማወቅ ከከበደዎት፣ በዘርፉ ባለሙያ የሆኑ ሰዎችን ወይም የመረጃ ማጣራት ላይ የሚሰሩ ታማኝ ተቋማትን (Fact-Checking Organizations) ማማከር ትክክለኛው መንገድ ነው።

እነዚህን ስልቶች በመጠቀም፣ በዲጂታል ዓለማችን ያለውን የመረጃ ብክለት በመቀነስ አስተማማኝ እና እውነተኛ መረጃዎችን ብቻ ለማሰራጨት የበኩላችንን እንወጣ!

#ሀሰተኛመረጃ #የመረጃደህንነት #ጥንቃቄ #መረጃማጣራት

20/06/2025

16 ቢሊዮን የይለፍ ቃላት በመረጃ መንታፊዎች መሰረቃቸው ተገለጸ

16 ቢሊዮን የይለፍ ቃላት በመረጃ መንታፊዎች መሰረቃቸው ተገለጸ፡፡ ይህም በታሪክ ከፍተኛው የመረጃ ስርቆት እንደሆነ ተገልጿል፡፡ የሳይበር የዜና ወኪል (Cyber News) ከፍተኛ ኤዲተር የሆነው ቪሊውስ ፔትካውስካስ ባካሄደው የምርመራ ዘገባ 16 ቢሊዮን የይለፍ ቃላት በመረጃ መንታፊዎች እጅ መውደቃቸውን እንዳረጋገጠ ገልጿል፡፡ እነዚህ የይለፍ ቃላት የተሰረቁት በዋናነት ግዙፍ ከሚባሉ የቴክኖሎጂ አቅራቢዎች፤ አፕል፣ ፌስቡክ፣ ጎግል፣ ቴሌግራም እና ሌሎች ኩባንያዎች እንደሆነ ተገልጿል፡፡

የመረጃ ምዝበራውን ይፋ ያደረገው ቪሊውስ ፔትካውስካስ እንደገለጸው የይለፍ ቃላት ስርቆት በከፍተኛ ሁኔታ ሲፈጸም የቆየ መሆኑን ገልጾ፤ ከዚህ ቀደምም 184 ሚሊዮን የይለፍ ቃላት መመዝበራቸውን አስታውሷል፡፡ ይህንን አስቀድሞ ከመከላከል አንጻር ግዙፍ የቴክኖሎጂ ተቋማት የተለያዩ የጥንቃቄ እርምጃዎችን ሲወስዱ መቆየታቸውን ገልጿል፡፡ ለአብነትም፡ ጎግል ኩባንያ በቢሊዮን ለሚቆጠሩ ደንበኞቹ ከዚህ ቀደም ባስተላለፈው የጥንቃቄ መልዕክቱ ለተለያዩ አካውንቶች የሚጠቀሟቸውን የይለፍ ቃላቶች እንዲቀይሩና ጠንካራ የይለፍ ቃል አስተዳደር እንዲጠቀሙ መምከሩ ይታወሳል፡፡ በተመሳሳይ የአሜሪካው የፌዴራል ምርመራ ተቋም (FBI) ለዜጎቹ ባስተላለፈው የጥንቃቄ መልዕክት በተለያዩ የማሕበራዊ ሚዲያ ፕላትፎርሞች የሚላኩ ማስፈንጠሪያዎችን (Links) ከመክፈት እንዲቆጠቡ መምከሩ ይታወሳል፡፡

በመሆኑም ተቋማትም ይሁኑ ግለሰቦች እየተስፋፋ ከመጣው የይለፍ ቃላት ስርቆት እራሳቸውን ለመከላከል በዋናነት ሁለት የጥንቃቄ እርምጃዎችን እንዲወስዱ መክሯል፡፡
1. ጠንካራ የይለፍ ቃል አስተዳደር መጠቀም፡- ይህም ለተለያዩ አካውንቶቻችን የምንጠቀማቸውን የይለፍ ቃላት ጠንካራ ማድረግ (የፊደል፣ የቁጥር፣ የምልክቶች ወ.ዘ.ተ ስብጥር ማድረግ)፣ ባለሁለት ደረጃ ማረጋገጫ (Two Factor Authentication – 2FA) መጠቀም፣ የይለፍ ቃላቶቻችንን በየጊዜው መቀየር ወ.ዘ.ተ
2. የይለፍ ቃላትዎን ለማንም አለማጋራት፡- ለተለያዩ አካውንቶቻችን የሚጠቀሟቸውን የይለፍ ቃላቶች ለማንም አለማጋራትና በከፍተኛ ጥንቃቄ መያዝ፡፡

ተጨማሪ የሳይበር ደህንነት መረጃዎችን ለማግኘት፡-
• ድረ ገጽ፦ https://www.insa.gov.et
• ፌስቡክ፡- https://www.facebook.com/INSA.ETHIOPIA
• ቲክቶክ፡- https://www.tiktok.com/?_t=8qBKkyp092r&_r=1
• ዩትዩብ፦ https://www.youtube.com//featured
• ቴሌግራም፦ https://t.me/insagovet
• ትዊተር (X) ፦ https://twitter.com/INSAEthio
• የሳይበር ጥቃት ጥቆማ ለመስጠት ነጻ የስልክ መስመር፡ 933

20/06/2025

🚨 Akeekkachiisa hatattamaa! Daataan onlaayinii biliyoona 16 saaxilame! 🚨
Haleellaa saayibarii guddaa kanaan dura argamee hin beekne! Akka odeeffannoo nama rifachiisu Cybernews fi qorataan nageenya saayibarii beekamaan Bob Dyachenko gadhiisanitti hanni daataa guddaan seenaa keessatti mul'atee hin beekne gabaafameera!
maaltu ta'a?
📧 Imeelii, 🍏 Apple ID, 🔍 Google account, 🔵 Facebook, ✈️ Telegram, 💻 GitHub fi tajaajiloonni onlaayinii biroo hedduun hundi isaanii harka hackers seeraan alaatti kufaniiru. Haleellaa kana keessatti ragaaleen seensaa gara biiliyoona 16 ta'an haakerootaaf saaxilamaniiru! 😱
Akkamitti ta'e?
Akka qorattoonni nageenya saayibarii jedhanitti, jechoota icciitii kunneen irra caalaa karaa vaayirasii balaafamaa Infostealer Malware jedhamu hataman. Vaayirasoonni kunneen karaa linkii adda addaatiin kompiitara fi bilbila keessan keessa seenuudhaan odeeffannoo dhuunfaa fi password hatu.
Balaan inni fidu maali?
Odeeffannoof saaxilamuun kun balaa guddaa qaba:
Account Intrusion: Hackers salphaatti password hatame fayyadamuun account adda addaa keessan seenuu danda'u. Keessattuu tajaajila hedduudhaaf jecha icciitii tokko yoo fayyadamte jireenyi onlaayinii kee guutuun balaadhaaf saaxilama.
Hanna Eenyummaa: Odeeffannoo dhuunfaa kee fayyadamuun eenyummaa kee hatuu fi yakka raawwachuu danda’u.
Hanna Maallaqaa: Herrega baankii ykn odeeffannoo kaardii liqii keessanitti fayyadamuun maallaqa hatuu danda’u.
Odeeffannoo Dhuunfaa Saaxiluu: Ergaawwan dhuunfaa, suuraa fi odeeffannoowwan iccitii biroo ummataaf saaxilamuu danda’u.
Phishing: Odeeffannoo hatame sanatti fayyadamuun hiriyyoota kee ykn maatii kee dhiyoo gowwomsuuf yaalu danda’u.
Maaliif guddaa jedhama?
Lakkoofsi ummata addunyaa naannoo biiliyoona 8 yoo ta’u, odeeffannoon biiliyoona 16 saaxilameera, kunis giddu galeessaan jechoota icciitii lama balaadhaaf saaxilameera jechuudha! Isaan keessaa tokko ta'uu dandeenya.
Ammuma tarkaanfii fudhaa!
Qorattoonni nageenya saayibarii hatattamaan kanneen armaan gadii akka raawwannu nu dhaamaniiru:
Jechoota icciitii keessan hunda hatattamaan jijjiiraa!
Jechoota icciitii keessan, keessumaa akkaawuntii barbaachisoo kanneen akka email, banking, fi social media, gara ciccimoo fi adda ta’anitti jijjiiraa.
Akkamitti jecha icciitii cimaa uumuu dandeenya?
Yoo xiqqaate arfiilee 12 qabaadhu.
Qubee guddaa fi qubee xixiqqaa walitti makuu (A, a) .
Lakkoofsota (1, 2, 3) dabali.
Arfiilee addaa (!, @, #, $%) hammachiisi.
Odeeffannoo dhuunfaa (maqaa, guyyaa dhalootaa) fayyadamuu irraa of qusadhaa.
Nageenyi dijitaalaa keessan dursa kenna! Of eeggadhu!

18/06/2025

Deepfake maali? Akkamitti adda baafna? 🚨
Bara dijitaalaa keenya keessatti gosoota yakka saayibarii baay’inaan mul’atan keessaa tokko kan ta’e Deepfake qabiyyee sobaa sammuu namtolchee (AI) fayyadamuun uumameedha, keessumaa teeknooloojii barumsa gadi fagoo.

Malli kun fuula, sagalee ykn gochi nama tokkoo viidiyoo, fakkii ykn sagaleedhaan nama biraa fakkaachuu kan dabalatudha. Bu’aan isaa yeroo baay’ee waan dhugaa irraa adda baasuun rakkisaa waan ta’eef araada guddaa qaba.

Maaliif nama sodaachisa? Keessattuu Itoophiyaaf?

Biyya akka Itoophiyaa dubbisuu fi barreessuu dijitaalaa baay’ee hin guddanne keessatti, miidhaa viidiyoo, barreeffama, fi qabiyyeen sagalee karaa deepfake uumame biyyattii fi ummata irratti fiduu danda’u guddaadha:

Miidhaa xiinsammuu: Amantaa namootaa mancaasuun burjaajii uuma.

Miidhaa siyaasaa: Odeeffannoo sobaa facaasuun jeequmsa ummataa ykn tasgabbii dhabuu fiduu danda’a.
Miidhaa hawaasummaa: Namoota dhuunfaa fi hawaasa gidduutti wal hubachuu dhabuu fi jibba uumuu danda’a.
Miidhaa dinagdee: Hojii sobaa fi gowwoomsaa raawwachuuf itti fayyadamuu ni danda’ama.
Qabiyyeen deepfake kan uumamu qabiyyee sobaa haaraa viidiyoo ykn suuraa dhugaa irratti hundaa'uun maddisiisuudhaani.

Viidiyoowwan deepfake akkamitti adda baasuu dandeenya?
Yeroo ammaa kana viidiyoon sobaa AIn uumame viidiyoo dhugaa irraa adda baasuun rakkisaa ta'us, mallattoolee armaan gadii hubachuun deepfake shakkuu dandeessu:

Mul’ata keessatti wal hin simne: .
Sochii ijaa: Sochii ijaa sochii uumamaa wajjin wal hin simne (fkn, ija jaamsuu ykn ijaan wal arguu dhiisuu).
Amaloota fuula: Fuula, gurra ykn sarara rifeensa kan hafe wajjin wal hin simne ykn kan wal hin madaalle.
Walnyaatinsa ifaa: Walnyaatinsi ifaa uumamaan hin taane ykn gaaddidduun jiraachuu.
Walsimsiisaa Funyaan Gadhee:
Jechoota sochii afaanii sirriitti wal hin simne.
Sagalee Uumamaa Hin Taane:
Sagalee Roobootii ykn Monotone: Haasaa AI-maddisiifame kan ibsa miiraa ykn sagalee makaanikaa hin qabne.
Dubbii Slurred: Mul’ata jechoota uumamaan hin taane.
Sagalee fi Viidiyoo Walsimsiisuun ala: Sagaleen uumamu ibsa fuula dubbataa wajjin guutummaatti wal hin simne.
Bara dijitaalaa kana keessatti qabiyyee arginee fi dhageenyu dhugummaa isaa gaaffii keessa galchuu fi mirkaneessuun murteessaadha. Dandeettii dhugaa fi soba adda baasuu keenya haa cimsinu!

Saayibarii Sobaa Saayibarii

17/06/2025

🇪🇹 Ethio Telecom fi Biiroon Qonna Oromiyaa tajaajila "Smart Agriculture" kennuuf waliigalaniiru

Waliigaltichi damee qonnaa keessatti oomishtummaa, gahumsa, qulqullina, bu’aa fi walitti hidhamiinsa gabaa guddisuudhaan sansalata gatii damichaa itti fufiinsaan ammayyeessuuf gahee olaanaa qaba jedhameera.

"Furmaata daataa" hunda galeessa ta'e kun bu'uuraalee neetworkii dijitaalaa Itiyoo Telekoom fayyadamuun daataa gara wiirtuu daataa erguun xiinxalaaf akka oolu himama.

Tajaajilli kun qonnaan bultootaaf gatii gabaa yeroo ammaa fi odeeffannoo biroo ni kenna jedhameera; Dhiyeessitoota galtee fi qonnaan bultoota irraa eegalee adeemsa qonnaa keessatti qooda fudhattoota adda addaa karaa dijitaalaa walitti hidhuun xiinxala daataatiif kan oolu ta’uu Itiyoo Telekoom beeksiseera.

17/06/2025

Deepfake maali? Akkamitti adda baafna? 🚨
Bara dijitaalaa keenya keessatti gosoota yakka saayibarii baay’inaan mul’atan keessaa tokko kan ta’e Deepfake qabiyyee sobaa sammuu namtolchee (AI) fayyadamuun uumameedha, keessumaa teeknooloojii barumsa gadi fagoo.
Malli kun fuula, sagalee ykn gochi nama tokkoo viidiyoo, fakkii ykn sagaleedhaan nama biraa fakkaachuu kan dabalatudha. Bu’aan isaa yeroo baay’ee waan dhugaa irraa adda baasuun rakkisaa waan ta’eef araada guddaa akka ta’u taasisa.
Maaliif nama sodaachisa? Keessattuu Itoophiyaaf?
Biyya akka Itoophiyaa dubbisuu fi barreessuu dijitaalaa baay’ee hin guddanne keessatti, miidhaa viidiyoo, barreeffama, fi qabiyyeen sagalee karaa deepfake uumame biyyattii fi ummata ishee irratti fiduu danda’u guddaadha:
• Miidhaa xiinsammuu: Amantaa namootaa mancaasuun burjaajii uuma.
• Miidhaa siyaasaa: Odeeffannoo sobaa facaasuun jeequmsa ummataa ykn tasgabbii dhabuu fiduu danda’a.
• Miidhaa hawaasummaa: Namoota dhuunfaa fi hawaasa gidduutti wal hubachuu dhabuu fi jibba uumuu danda’a.
• Miidhaa dinagdee: Hojii sobaa fi gowwoomsaa raawwachuuf itti fayyadamuu ni danda’ama.
Qabiyyeen deepfake kan uumamu qabiyyee sobaa haaraa viidiyoo ykn suuraa dhugaa irratti hundaa'uun maddisiisuudhaani.
Viidiyoowwan deepfake akkamitti adda baasuu dandeenya?
Yeroo ammaa kana viidiyoon sobaa AIn uumame viidiyoo dhugaa irraa adda baasuun rakkisaa ta'us, mallattoolee armaan gadii hubachuun deepfake shakkuu dandeessu:
• Walsimannaa mul’ataa dhabuu: 1.1.
• Sochii ijaa: Sochii ijaa sochii uumamaa wajjin wal hin simne (fkn, ija jaamsuu ykn ijaan wal arguu dhiisuu).
• Amaloota fuula: Naannoo fuula, gurra ykn sarara rifeensaatti jajjaboo ykn walmadaaluu dhabuu.
• Walnyaatinsa ifaa: Walnyaatinsi ifaa uumamaan hin taane ykn gaaddidduun jiraachuu.
• Walsimsiisaa Funyaan Gadhee:
• Jechoota sochii afaanii sirriitti wal hin simne.
• Sagalee Uumamaa Hin Taane:
• Sagalee Roobootii ykn Monotone: Haasaa AI-maddisiifame kan miira ibsamuu ykn sagalee makaanikaa hin qabne.
• Dubbii Slurred: Mul’ata jechoota uumamaan hin taane.
• Sagalee fi Viidiyoo walsimsiisuun ala: Sagaleen uumamu ibsa fuula dubbataa wajjin guutummaatti wal hin simne.
Bara dijitaalaa kana keessatti qabiyyee arginee fi dhageenyu dhugummaa isaa gaaffii keessa galchuu fi mirkaneessuun murteessaadha. Dandeettii dhugaa fi soba adda baasuu keenya haa cimsinu!
Saayibarii Sobaa Saayibarii

#የሀሰትመረጃ #የሳይበርደህንነት #ቴክኖሎጂ

17/06/2025

ጥልቅ ማጭበርበር (Deepfake) ምንድነው? እንዴትስ እንለየዋለን? 🚨
በዲጂታል ዘመናችን እየተስፋፋ ከመጣው የሳይበር ወንጀል ዓይነቶች አንዱ የሆነው ጥልቅ ማጭበርበር (Deepfake)፣ በአርቲፊሻል ኢንተለጀንስ (AI) በተለይም በዲፕ ለርኒንግ (Deep Learning) ቴክኖሎጂ የሚዘጋጅ የሀሰት ይዘት ነው።
ይህ ዘዴ የአንድን ሰው ፊት፣ ድምጽ ወይም ድርጊት በቪዲዮ፣ በምስሎች ወይም በድምጽ ሌላ ሰው እንዲመስል ማድረግን ያካትታል። ውጤቱም ብዙውን ጊዜ ከእውነት ለመለየት የሚያስቸግር በመሆኑ አደገኝነቱ ከፍተኛ ነው።
ለምን ያስፈራል? በተለይ ለኢትዮጵያ?
እንደ ኢትዮጵያ ባሉ የዲጂታል ምህዳር ግንዛቤ (Digital Literacy) ብዙም ባላደገበት ሁኔታ፣ በጥልቅ ማጭበርበር የሚዘጋጁ የቪዲዮ፣ የጽሁፍ እና የድምጽ ይዘቶች በሀገር እና በህዝብ ላይ የሚያደርሱት ጉዳት ከፍተኛ ነው:
• ሥነ ልቦናዊ ጉዳት: የሰዎችን እምነት በመሸርሸር ግራ መጋባትን ይፈጥራል።
• ፖለቲካዊ ጉዳት: የሀሰት መረጃዎችን በማሰራጨት ህዝባዊ አመፅን ወይም አለመረጋጋትን ሊያስከትል ይችላል።
• ማሕበራዊ ጉዳት: በግለሰቦች እና በማህበረሰቦች መካከል አለመግባባትና ጥላቻ እንዲፈጠር ያደርጋል።
• ኢኮኖሚያዊ ጉዳት: የማጭበርበር እና የማታለል ተግባራትን ለማከናወን ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል።
የDeepfake ይዘቶች ከእውነተኛ ቪዲዮዎች ወይም ፎቶዎች በመነሳት አዳዲስ የሀሰት ይዘቶችን በማመንጨት ነው የሚፈጠሩት።
Deepfake ቪዲዮዎችን እንዴት መለየት እንችላለን?
በAI የተፈጠሩ ሃሰተኛ ቪዲዮዎች አሁን ላይ ከእውነተኛ ቪዲዮዎች ለመለየት አስቸጋሪ ቢሆንም፣ የሚከተሉትን ምልክቶች በማስተዋል ጥልቅ ማጭበርበር መሆኑን መጠራጠር ይቻላል፦
• የእይታ ወጥነት አለመኖር:
• የዓይን እንቅስቃሴ: የዓይን ብሌኖች ከተፈጥሯዊ እንቅስቃሴዎች ጋር አለመመሳሰል (ለምሳሌ የዓይን አለመብረቅረቅ ወይም የዓይን ግንኙነት አለመኖር)።
• የፊት ገጽታዎች: ፊት፣ ጆሮ ወይም የፀጉር መስመር ዙሪያ ደብዛዛ መሆን ወይም ከሌላው የሰውነት ክፍል ጋር አለመዛመድ።
• የብርሃን ውህዶች: ተፈጥሯዊ ያልሆኑ የብርሃን ውህዶች ወይም ጥላዎች መኖር።
• ደካማ የከንፈር ማመሳሰል (Poor Lip Sync):
• ቃላቱ በትክክል ከአፍ እንቅስቃሴዎች ጋር አለመመሳሰል።
• ተፈጥሮአዊ ያልሆነ ድምጽ:
• የሮቦቲክ ወይም ሞኖቶን ድምጽ: በAI የመነጨ ንግግር የስሜት መለዋወጥ መጉደል ወይም ድምፁ ሜካኒካል መሆን።
• የሚጎተት አነባበብ ዘይቤ: ከተፈጥሮ ውጪ የሆነ የቃላት አነባበስ መታየት።
• የድምጽ እና የቪዲዮ አለመሄድ: የሚወጣው ድምጽ ከተናጋሪው/ዋ የፊት ገጽታ ጋር ሙሉ በሙሉ አለመዛመድ።
በዲጂታል ዘመን ስንኖር፣ የምንመለከታቸውን እና የምንሰማቸውን ይዘቶች ትክክለኛነት መጠራጠር እና ማጣራት ወሳኝ ነው። እውነትን ከሀሰት የመለየት ችሎታችንን እናጠናክር!
#የሀሰትመረጃ #የሳይበርደህንነት #ቴክኖሎጂ

17/06/2025

16/06/2025

🇮🇱🇮🇷 Israa'el daqiiqaa muraasa dura buufata TV mootummaa Iraan rukutte.
Sekondii muraasa keessatti wanti jijjiirame jiraa.

16/06/2025

Waldhabdee Iraan fi Israa'el: ganama har'aa irraa eegalee odeeffannoo haaraa

🟠 Duulli Israa’el irratti geggeeffamaa jiru hanga biyyattiin guutummaatti diigamtutti itti fufa jechuun Eegdota Warraaqsa Islaamaa Iraan beeksise.

🟠 Waraanni Israa’el waliin taasifamaa jiru torban muraasa dhufaniif kan itti fufu yoo ta’u, hammachuu mala jedhan Hogganaan Olaanaa Iraan Ayaatollaah Ali Khamenei.

🟠 Iraan diroonii Israa'el MQ-9 Reaper jedhamtu naannoo daangaa Iraaqitti kuffifte.

🟠 Kirkirri lafaa safartuu 2.5 ta’e naannoo dhaabbata niwukilaraa Fordow akka mudate wiirtuun seismological Iiraan gabaaseera.

🟠 Warshaa humna elektiriikaa Hayfaatti argamu dabalatee target tarsiimoo Israa'el hedduun barbadaa'aniiru.

🟠 Iraan ittisa qilleensaa Israa’el jeequuf “mala haaraa” hojiirra oolchuu eegalteetti.

🟠 Waraanni Israa'el wiirtuu ajaja Raayyaa Qudsii fi meeshaa misaa'ela furguggisu Iraan keessatti rukuteera jedheera.

🟠 Pireezidaantiin Iraan weerara Israa’el deemaa jiruuf deebii waloo akka kennu ummanni Iraan akka tokko ta’u gaafataniiru.

🟠 Haleellaa kanaan Imbaasiin Ameerikaa Tel Aviv jiru miidhaan xiqqaan irra gaheera.

🟠 Haleellaa Iraan raawwateen namoonni 4 ajjeefamanii 87 madaa’uu gabaasni biyyattii irraa argame ni mul’isa.

🟠 Haleellaa Israa'el Iraan keessatti raawwateen namoonni 220 ol ajjeefamanii 1,500 madaa'uu Ministeerri Fayyaa biyyattii beeksise.

🟠 Ergamtoonni basaasaa Israa’el (Mossad) lama dabalataan naannoo magaalaa guddoo Iiraatti to’annoo jala ooluu dubbi himaan poolisii Iiraan himan.

🟠 Konkolaattonni diroonii Israa'eel fe'an Iraan keessatti qabaman; boombiin kibba Tehran keessatti dhaabame dhaamfame

🟠 Muummichi ministeera Israa'el Beeniyaamin Netaaniyaahuun Israa'el ''balaa lama'' Iraan dhabamsiisuuf kutattee jirti jedhan.

Viidiyoon haleellaa warshaa humna elektiriikaa Haayifaa agarsiisa