17/12/2025
*Oohintu Waa Luuqadda Ugu Dabiicisan Ee Qalbigu Ku Hadlo iyo falcelin maskaxeed*
Oohintu ma aha oo kaliya ilmada indhaha kasoo daadata — waa isdhexgal qoto dheer oo ka dhexeeya *maskaxda, dareenka, hormoonnada, iyo xaaladda uu qofku ku sugan yahay*.
Markaad ooyso, jirkaagu wuu "ka hadlayaa" meel aan af lahayn. Haddaba, maxaa sababa oohinta?
*1. Cilmiga Oohinta: Maxaa maskaxda ka dhacaya marka aad ooyneyso?*
Oohinta waxaa badanaa bilaaba *xaalad nafsiyeed culus*, sida:
- Murugo xad-dhaaf ah
- Farxad xad dhaaf ah
- Walwal ama cabsida
- Cadaadis nafsi ah (emotional overload)
Marka xaaladdan la gaaro, *maskaxda (gaar ahaan amygdala iyo hypothalamus)* waxay dirayaan calaamado u gudba qaybaha kale ee maskaxda iyo jirka — taasoo sababta in:
- Indhaha ilmadu kasoo daato
- Wadnaha garaaciisu kordho
- Sanqaroorka iyo neefsiga is beddelaan
*2. Hormoonnada Ka Qayb Qaata Oohinta:*
Oohintu waxaa si dhow ula xiriira isbeddelka qaar ka mid ah *hormoonnada*, sida:
*a. Cortisol* – Hormoonka walbahaarka
- Marka qofku walwal ama murugo dareemo, cortisol baa kordha.
- Haddii heerka cortisol-ku sare u kaco wuxuu sababi karaa in qofku si dhaqso leh u ooyo si uu “isku dejiyo”.
*b. Oxytocin iyo Endorphins* – Hormoonnada xasillinta
- Marka qofku ooyo, jirku wuxuu si dhaqso ah u sii daayaa hormoonnadan si uu “u yareeyo xanuunka” nafsiga ah ama cadaadiska,
- Taas ayaa sabab u ah *in oohinta kadib la dareemo nafis*.
*3. Oohinta: Dareen Ismaamula Mise Waa Jawaab?*
Oohintu waa *labadaba*:
- *Waa dareen ismaamula:* Maskaxdu si toos ah ayay u maamusha oohinta iyadoo ka jawaabaysa xaalada jirta.
- *Laakiin sidoo kale waa jawaab (reaction):* Waa ficil uu jirku ku muujinayo dareen nafsi ah ama mid jireed.
*4. Oohinta Farxadda vs Murugada – Maxaa Kala Duwan?*
Labadaba waxaa keena isbeddel maskaxeed iyo dareen xooggan:
- *Farxadda xad dhaafka ah*: Maskaxdu mararka qaar ma kala saari karto farxad iyo murugo — waxay labadaba u aragtaa “culays” dareen ah oo keeni kara oohin waxaana sare u kaca hormoonnada qaabilsan keenida oohinta dag-dag,
- *Murugada*: Waa nooca ugu badan, waxay la xiriirtaa xusuus xanuun leh, khasaare, dhacdo naxdin leh ama niyad jab.
*5. Faa’iidada Oohinta (Scientific + Nafsiyan):*
- *Jir ahaan*: Ilmadu waxay nadiifisaa isha, waxayna ka saartaa kiimikooyin dhaliya walbahaar.
- *Nafsiyan*: Oohintu waxay ka dhigtaa qofka mid dareenkiisa dajisa waxayna caawisaa bogsashada kacsanaanta,. Qofku markii uu ooyo waxaa si toos ah loo soo daayaa hormoonnada xasillinta (Oxytocin iyo Endorphins) kuwaas oo qayb la qaata nafiska qofka__
fiiro-gaar ah: waxaa jirta qaybo kale iyo macluumaad ku saabsan waxa iska quseeya oohinta iyo badqabka maskaxda, damiir noolaanshaha, qormo kale ayaan kaga hadli doonaa hadii alle idmo,
---
*Gaba-gabo:*
*Oohintu waa difaac dabiici ah oo maskaxdu adeegsato marka ay dareento culays xad dhaaf ah — ha ahaato murugo ama farxad.* Waa isku dhaf ka yimid:
- Dareen nafsiyeed
- Jawaab maskaxeed
- Isbeddel hormoon
- Iyo shucuur qoto dheer
Markaad ooyso, jirkaaga ma wiiqmo – wuu bogsanayaa. Waa hab dabiici ah oo Alle kuu siiyay si aad ugu abuurto gudaha.
