02/08/2025
W/Q Feysal Roble.
Isbahaysiga Xoogaga Militari iyo Kooxaha Siyaasada: Daruur Dagaal oo Dul Hoogannaysa Itoobiya
Abid lama sheegiin taariikha xiligii Abasiinia iyo markay Itoobiya labaxday (1940hii) oo bilaa dagaal 5-sano ku nasata. Mid kasta oo kursiga Addis Ababa ku fadhiistaa waxa u balan qaadaa “nabad, horumar, iyo dimoqraadiya.” Mudo yar dabadeed, waxa so ifbaxa colaad baahsan, tacadi iyo Gaajo.
Waxa arimahaas daliil u ah xaladihii cakirnaa e ka dabeeyad markii Dergu awooda qabsaday (1974), xiligaa huwantii EPRDF (TPLF, OPDO, iyo APDM) awood la wareegeen balaqaadna kii h**e ku ka fiican soo daliiliyeen. Dawladii TPLF waxay aad iyo si gaar ah u godo’day Soomaali. 2018 waxa isna balan qaad baaxa leh dadka hor keenay Abiy Axmed. Axmaaro o aad markii h**e hadaladiisa masiixiyeysan aad ula dhacday ayaa ku tilmaamta ama al masaysay “nabi Muuse,: iyaga o leh “sidii Nabi Musse rer-Bani Isra’il Toga uga gubiyey ayuu Abiyina dhibta Itoobiya uga saari.
Taguug ma daahiro, Itoobiyana isma badasho. Abiy waxa u maray jidkii lagu yiqiin itoobiya. Kadar o dib dhal: intii Abiy joogay waxa la dalagsaday tiro dhimasho gaadhaysa 1 million o qof, dumar aan tiro lahayn o lafara xumeeyey, dhaqaale dumaey, kaligii talis awoodihii axdi-qarameedku qeexay jeebka ku shubtay. Arimahaas ayaa keenay Daruur Dagaal inay maanta dul hagoogantahay dalka Itoobiya.
Hadaba sidee xoogaga hardamayaa u kala safanyinhiin? Bals sadex saf aynu si kooban u fiirino:
Safka 1aad: FANO Axmaarada, TPLF, OLAda Oromo, Qayb ka mid ah Qurba joogta iyo aktifistaha Oromo, Axmaarada, iyo Tigreega. Waxa gadaal ka dabataagan Eritrea, Sudan,iyo dalal kale
Safaka 2aad: Xooga Dalka Itoobiya (ENDF), Dawlad Goboleedyada, Kooxda ka fircantay TPLF oy hogaaminayaa Genral Sadqan iyo Getachew Reda, iyo koox aan badnay o qurba jooga sadexdaa qowmiyadood ka soo jeeda. Waxa gadaal ka daba taagan RSF (abhada Sudaan).
Labada Garab e ku kala baxay ONLF midkoodna saxda socota qayb k**a aha. Labadii isbadel e dhacayna qayb ka ma ahayn. Tolow maxaa u qorshaysan ONLF dinacay doonto ha joogte?
Xiligaa la saxeexay heshiiskii Pretoria (xabad joojintii dagaalkii Tigre iyo Dawlada Itoobiya) anyaa nin culyswen ku leh siyaasada Oromo iisheegay inay Oromodo abuubulayso Genraalada Xoogaga Dalka, gaar ahaan kuwa Oromoda. Nayrobi ayaan xiligaas joogay. Waxa isa soo taraya cadaymo arinkaas ka waramaya. Shalay waxa Jawaar iyo Basaaskii Getachew Asafa isku raaceen in xil ka xayuubsta Abiy Axmed u soo dhowyahay. Waxaan isidhii tolow ma saraakiisha ciidamada oo beryahanba lagu dhex jiray ayey isku halynayaa?
Mudo aan fogeyn ayaa dhowr dal o muhiim ahi arinta Itoobiya ka shireen. Dad wargala ah ayaa ila waadaagan in si jiritaanka Itoobiya laga dayrinayo. Waxa khburo arinkan ka hadashay la godbaanaaday (1) in Itoobiya burburto, iyo (2) in isbedal la helo. Waxa Isbedelka ilaa imika caqabad loo arkaa cidi iyo qowmiyadii Abiy lagu badali lahaa. Sadexda badka kubada sida adag ugu ciyaarayaa waa Oromo, Amxara, iyo Tigre. Inta kale waa Rooti (Waa murtidii Faarax Galooley).
Faisal Roble
Waa Billahi Towfiiq