CLEBRAN Papur Bro'r Preseli

01/11/2025

Os nad yw e wedi cyrraedd y siope mae'n siwr ei fod e ar ei ffordd.

30/10/2025

Ma' fe ar werth ch'wel yn Siop Sian ac Awen Teifi. Fe fu'r sylwebydd rygbi, Wyn Gruffydd, yn holi tipyn o berfedd yr awdur, Ifan Phillips yn y lansiad yng Nghlwb Rygbi Crymych. Oeddech chi yno? 'Bachu Cyfle' yw'r teitl.

19/10/2025

18/10/2025

Noson hwyliog yng Nghaffi Beca, a oedd dan ei sang, wrth i Mari Grug lansio ei llyfr ‘Dal i fod yn fi’. Mae Mari yn addurn i’r fro ac yn ddarlledwraig yr un mor broffesiynol â Heledd Cynwal a oedd yn ei holi.

15/10/2025

Mae’n dair blynedd ers sefydlu Operation Hallam, yn dilyn pwysau gan CLEBRAN, i ail-edrych ar achos troseddol Ffynnon Samson, Llangolman yn 1976. Mae CLEBRAN yn galw ar Operation Hallam i awdurdodi ail-agor y cwest i farwolaethau Gruff a Patti Thomas, am fod yna ddigon o dystiolaeth wedi dod i’r amlwg, i brofi nad oedd y dystiolaeth a gyflwynwyd yn wreiddiol yn ddigonol i brofi bod Gruff wedi lladd ei chwaer, ac yna gosod ei hun ar dân yn fwriadol heb gymorth yr un diferyn o betrol, na thanwydd cyffelyb. Braf fyddai clirio ei enw. Rhaid rhoi pardwn i Gruff Thomas. Roedd yna drydydd person yn rhan o’r drosedd. Gwyliwch a gwrandewch ar raglenni newyddion dros y dyddie nesa.

03/10/2025

Odi fe yn y siope?

28/09/2025

Bydd y plac hwn yn cael ei ddadorchuddio yng nghyntedd Archifdy Sir Benfro, yn Prendergast, Hwlffordd am 5.30 nos Fawrth, Medi 30 sef diwrnod penblwydd Waldo.

Digwyddiad wedi'i drefnu ar y cyd gan Gymdeithas Waldo Williams a Chymdeithas Ddinesig Hwlffordd. Hefin Wyn a'r Dr Simon Hancock yn cyflwyno ac eitemau gan ddisgyblion Ysgol Caer Elen.

Bydd Teifryn Williams, nai Waldo, yn dadorchuddio ar ran y teulu.

20/09/2025

‘MA GYDA CHI EICH IAITH A'CH DIWYLLIANT’

Hwyrach mai dyna’r datganiad mwyaf croyw a wnaed yng Nghanolfan Hermon ar achlysur dathlu pen-blwydd Clebran yn 50 oed nos Wener, Medi 19.

Nid sylw gan y gŵr gwadd, Mark Drakeford, Gweinidog Llywodraeth Cymru, sydd â chyfrifoldeb dros y Gymraeg chwaith, ond gan gyfaill o Ogledd Iwerddon.

Dywedodd Drew Galwey wrth y gynulleidfa nad oedd e’n siaradwr Gaeleg ei hun ond ei fod wedi ymweld ag ardal y Garreg Las droeon a’i fod wedi’i ryfeddu gan gynhesrwydd y croeso ar bob achlysur.

Dywedodd y gŵr o Armagh iddo sylweddoli bod gan y trigolion rhywbeth gwerthfawr iawn sef iaith sydd â diwylliant cyfoethog yn rhan ohoni.

Ychwanegodd fod rhywbeth yn hyfryd yn y ffaith ei fod yn medru dilyn y drafodaeth trwy wrando ar gyfieithydd yn sibrwd yn ei glust.

Cyfyng Gyngor
Gŵr arall oedd yn ddibynnol ar glustffonau oedd Mark Bigland-Pritchard o Ganada. Cyfrannodd trwy ddweud ei fod ef a’i wraig yn ystyried symud nôl i’r wlad hon ac o bosib i ardal y Garreg Las. Ond roedden nhw’n wynebu cyfyng gyngor.

Roedd dau beth yn ei boeni meddai; y ffaith y gallai eu presenoldeb gyfrannu at lastwreiddio pellach o’r ffordd draddodiadol o fyw a hwythau yn brin eu Cymraeg, a’r ffaith y bydden nhw o bosib yn amddifadu rhywun lleol rhag prynu cartref.

Yn gefndir i hyn oedd y ffaith eu bod, tra oedden nhw’n byw yn nhalaith Saskatchewan, wedi bod yn ymwneud â chenhedloedd y Brodorion Cyntaf y Cree.

Rhwng y ddau begwn yna lleisiwyd y pryder lleol ynghylch y bwriad i gau Ysgol Gynradd Clydau yn Nhegryn oherwydd nad yw’r argoelion o niferoedd plant yn y dyfodol yn mynd i gyfiawnhau’r gost o’i chynnal.

Darbwyllo’r Gweinidog
Ceisiodd sawl un ddarbwyllo’r Gweinidog bod angen mecanwaith i gadw ysgolion o’r fath ar agor neu fe fydd eu cau yn hoelen arall yn arch yr iaith.

Ar y llaw arall nodwyd bod y mwyafrif o’r bobl sy’n prynu tai yn lleol yn bobl sy’n ymddeol i’r ardal, ddim yn debyg o blanta felly, ac mai canran fechan ohonyn nhw sy’n medru’r Gymraeg neu yn ei chefnogi.

O ran Mark Drakeford ei hun dywedodd fod ei Lywodraeth mewn cyfyng gyngor ynghylch clustnodi ardaloedd penodol yn Ardaloedd o Ddwysedd Uchel o ran nifer y siaradwyr Cymraeg, yn unol ag argymhelliad yr adroddiad a gomisiynwyd o dan gadeiryddiaeth Dr Simon Brooks.

“I ni am weld tegwch. O dderbyn mai 40% fyddai’r trothwy beth pe bai’r ffigwr yn yr ardal gyfagos yn 38% o siaradwyr a hynny wedyn yn arwain at densiwn. Mae angen rhagor o ymchwil cyn gwneud penderfyniad,” meddai.

Pa Freintiau?
Fe’i gwnaeth yn glir na fydd penderfyniad yn cael ei wneud tan ar ôl etholiadau’r senedd fis Mai’r flwyddyn nesaf pan fydd ef ei hun wedi ymddeol. Ni wnaeth nodi chwaith pa fath o freintiau fyddai Ardal o Ddwysedd Uchel yn eu cael.

Rhoddwyd y gorau bellach i ddisgrifio ardaloedd fel Bröydd Cymraeg am nad ydyn nhw’n bodoli. Y maen prawf arferol ar gyfer defnyddio’r term oedd 70% o drigolion yn medru’r iaith ac felly yn ei chynnal fel iaith gymunedol.

Ni soniwyd chwaith am y nod o greu miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.

19/09/2025

Mae'n bryd anfon deunydd i'r rhifyn nesa o CLEBRAN - rhifyn mis Hydref. Shapwch hi!

12/09/2025

Wrth baratoi am ymweliad Mark Drakeford nos Wener, be wnewch chi o’r datganiad canlynol a gyhoeddwyd yn 2017? Roedd ei ragflaenydd yn wyneb cyfarwydd yng Nghrymych yn ystod yr haf. Arferai Rhodri Morgan letya mewn fferm gyfagos ar hyd y ffordd i Hermon.
“Yn ôl arolwg 2012, ‘Daw 50% o’r disgyblion [yn Ysgol y Frenni, Crymych] o gartrefi ble siaredir Cymraeg fel prif iaith yr aelwyd’. Yn yr un flwyddyn, cynhaliwyd arolwg o Ysgol Maenclochog. Yno nodwyd bod cyn lleied â ‘12% o’r disgyblion [yn dod] o gartrefi lle mae’r Gymraeg yn brif iaith’, cyn ychwanegu’r sylw sobreiddiol a ganlyn: ‘mae’r ffigwr wedi gostwng yn sylweddol ers yr adolygiad diwethaf [a gynhaliwyd yn 2006]’. Yn ieithyddol, unig werddon y fro oedd ysgol fach Llanychllwydog, Cwm Gwaun. Yn ôl arolwg 2013, roedd ‘tua 81% o’r [23 disgybl] yn dod o gartrefi lle mae’r Gymraeg yn brif iaith.’”
Y PRESELAU Gwlad Hud a Lledrith gan Dyfed Elis-Gruffydd, Gwasg Gomer

06/09/2025

20/07/2025

Fideo Papur Bro Clebran - cliciwch ar y ddolen:
https://www.youtube.com/watch?v=2PtRXpGdm9I&ab_channel=SgriptCyf.
Yna i gael Papur Bro Clebran ar lein dyma'r ddolen:
https://bro.360.cymru/aelod/papurbroclebran/