19/09/2025
صدر ٽرمپ جو بگرام فوجي اڏي جو ڪنٽرول واپس وٺڻ جو اعلان: 'تاريخ شاهد آهي ته اسان ڪڏهن به پنهنجي سرزمين تي پرڏيهي فوجن کي قبول نه ڪيو آهي،' طالبان عملدارن جو جواب
افغانستان جي عبوري حڪومت افغانستان جي بگرام ايئر بيس جو ڪنٽرول ٻيهر حاصل ڪرڻ جي آمريڪي اعلان کي رد ڪندي چيو آهي ته تاريخ شاهد آهي ته افغانستان ڪڏهن به پنهنجي سرزمين تي پرڏيهي فوجن کي قبول نه ڪيو آهي.
افغان پرڏيهي وزارت جي هڪ عهديدار، ذاڪر جلالي، 'ايڪس' تي پوسٽ ڪيل هڪ بيان ۾ وڌيڪ چيو ته دوحا ڳالهين ۽ نتيجي ۾ ٿيندڙ معاهدي دوران هن قسم جي ڪنهن به امڪان کي مڪمل طور تي رد ڪيو ويو.
ذاڪر جلالي وڌيڪ چيو ته افغانستان ۽ آمريڪا باهمي احترام ۽ گڏيل مفادن جي بنياد تي اقتصادي ۽ سياسي لاڳاپا قائم ڪري سگهن ٿا، "آمريڪا جي افغانستان جي ڪنهن به حصي ۾ فوجي موجودگي برقرار رکڻ کان سواءِ."
اها ڳالهه آمريڪي صدر ڊونلڊ ٽرمپ خميس ڏينهن پنهنجي ٻن ڏينهن جي برطانيه جي دوري جي آخر ۾ برطانوي وزيراعظم سان گڏ هڪ گڏيل پريس ڪانفرنس دوران چئي
الاقوامي رسالي 'دي اڪنامسٽ' سان لاڳاپيل هڪ صحافي صدر ٽرمپ کان پريس ڪانفرنس دوران روس ۽ يوڪرين جي مسئلي تي ڳالهين بابت سوال پڇيو.
هن سوال جي جواب ۾، ڊونلڊ ٽرمپ اڻ سڌي طرح اڳوڻي بائيڊن انتظاميه تي تنقيد ڪندي چيو ته، "جيڪڏهن آمريڪي قيادت جي روس جي نظر ۾ ڪا قدر هجي ها ته اهو ڪڏهن به اهو (يوڪرين تي حملو) نه ڪري ها."
ٽرمپ اڳوڻي آمريڪي انتظاميا تي تنقيد ڪندي وڌيڪ چيو ته، "افغانستان مان آمريڪي فوجن جو بنا ڪنهن سبب جي واپسي تمام شرمناڪ هئي ۽ اسان افغانستان کي مضبوط ۽ باعزت طريقي سان ڇڏي سگهون ها."
"اسان بگرام ايئر بيس واپس وٺڻ وارا آهيون، جيڪو دنيا جي سڀ کان وڏي فوجي اڏن مان هڪ آهي،" هن وڌيڪ چيو.
"اسين ان کي واپس وٺڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهيون. هي توهان لاءِ ٿوري بريڪنگ نيوز ٿي سگهي ٿي. اسان ان کي واپس وٺڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهيون، ڇاڪاڻ ته انهن (افغانستان) کي به اسان جي ضرورت آهي،" هن چيو.
ڊونلڊ ٽرمپ چيو ته "هن فوجي اڏي کي واپس وٺڻ جو هڪ سبب اهو آهي ته اهو (بگرام) چين جي ايٽمي هٿيارن جي پيداوار واري سائيٽ کان هڪ ڪلاڪ جي ڊرائيو تي واقع آهي."
ياد رهي ته افغانستان ۾ بگرام فوجي اڏو دنيا جي سڀ کان وڏي آمريڪي فوجي اڏن مان هڪ هو. آمريڪا 2021 ۾ افغانستان مان آمريڪي فوجن جي واپسي تي هي اڏو خالي ڪري ڇڏيو هو.
هي پهريون ڀيرو ناهي جو ٽرمپ بگرام ايئر بيس جي اهميت ۽ ان جي بحالي بابت ڳالهايو آهي. ان کان اڳ، صدر جي حيثيت سان پنهنجي ڪابينا سان پهرين ملاقات کان پوءِ هڪ پريس ڪانفرنس ۾، صدر ٽرمپ بگرام ايئر بيس خالي ڪرڻ تي افسوس جو اظهار ڪيو هو.
ٽرمپ چيو ته آمريڪا کي افغانستان ۾ بگرام فوجي اڏو نه ڇڏڻ گهرجي ها.
ماضي ۾، تقريبن هر ڀيري جڏهن هو ڪابل جي اتر ۾ پروان صوبي ۾ بگرام فوجي اڏي جو ذڪر ڪندو هو، ته هو فوري طور تي چين جو ذڪر ڪندي دعويٰ ڪندو هو ته "چين بگرام تي قبضو ڪري ورتو آهي."
ڊونلڊ ٽرمپ آخري ڀيرو هن مهيني (7 جولاءِ) ڪابينا جي اجلاس ۾ چيو هو ته 'جيڪڏهن مان سندس جاءِ تي هجان ها ته بگرام جو وڏو فوجي اڏو رکيان ها، جيڪو هاڻي چين جي ڪنٽرول ۾ آهي. (بگرام) ۾ دنيا جي طاقتور ترين رن ويز مان هڪ آهي، جيڪو ڪنڪريٽ ۽ اسٽيل مان ٺهيل آهي. بگرام هڪ وڏو اڏو هو. ان کي سوين ڪلوميٽر ڊگهيون مضبوط ڀتيون گهيريل هيون، ان جي چوڌاري علائقو محفوظ هو، ۽ ڪو به ان ۾ داخل نه ٿي سگهيو.'
بگرام بيس جون تازيون سيٽلائيٽ تصويرون ڇا ڏيکارين ٿيون؟
بي بي سي جولاءِ 2025 ۾ طالبان جي اقتدار ۾ اچڻ کان پوءِ بيس جي موجوده حالت جو تعين ڪرڻ لاءِ سيٽلائيٽ تصويرن جي استعمال سان بگرام بيس جو تفصيلي جائزو ورتو.
آمريڪا جي واپسي کان اڳ ۽ طالبان جي اقتدار ۾ اچڻ کان پوءِ ورتل سيٽلائيٽ تصويرن ۾ واضح فرق آهي. اسان مختلف وقتن تي ورتل ڪيترين ئي سيٽلائيٽ تصويرن جو جائزو ورتو.
مثال طور، ڪمپني پلانيٽ ليبز پاران 24 سيپٽمبر 2020 تي ورتل هڪ سيٽلائيٽ تصوير ۾ گهٽ ۾ گهٽ 35 مختلف جهاز بيس تي بيٺل ڏيکاريا ويا آهن. جڏهن ته، طالبان جي اقتدار ۾ اچڻ کان لڳ ڀڳ هڪ سال بعد، پوري بيس ۾ هڪ به جهاز نه ڏٺو ويو آهي.
هڪڙي ڳالهه ته، سوين ڪنٽينر بيس تي ڪيترن ئي هنڌن تان منتقل ڪيا ويا. اهي ڪنٽينر شايد لاجسٽڪ اسٽوريج لاءِ استعمال ڪيا ويا هوندا. اهو ظاهر ٿئي ٿو ته ڪنٽينر بگرام ايئر بيس يا بيس اندر ٻين علائقن ڏانهن منتقل ڪيا ويا هئا.
بيس ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٻن هنڌن تان تقريباً 40 ڪنٽينر منتقل ڪيا ويا.
بيس تي ٻئي هنڌ تي سو کان وڌيڪ مختلف گاڏيون بيٺل ڏسي سگهجن ٿيون. اهو ظاهر ٿئي ٿو ته اهي گاڏيون بيس جي مختلف حصن مان گڏ ڪيون ويون هيون ۽ طالبان جي قبضي کان پوءِ هڪ جاءِ تي پارڪ ڪيون ويون هيون.
گذريل ٽن سالن دوران مختلف وقتن تي بگرام فوجي اڏي واري علائقي مان ورتل سيٽلائيٽ تصويرون ڏيکارين ٿيون، تمام گهٽ موقعن تي، هڪ گاڏي ظاهري طور تي بيس جي اندروني روڊن تي هلندي رهي ٿي.
انهن تصويرن کي ڏسندي، اسان چئي سگهون ٿا ته بگرام فوجي اڏي تي ڪا به وڏي جوڙجڪي تبديلي نه آئي آهي.
اسان ڪجهه سيٽلائيٽ تصويرون سينٽر فار اسٽريٽجڪ اينڊ انٽرنيشنل اسٽڊيز جي جينيفر جونز کي جائزي لاءِ جمع ڪرايون.
سندس مطابق، فيبروري 2025 جي هڪ تصوير کان سواءِ، جيڪا رن وي تي هڪ هيلي ڪاپٽر ڏيکاري ٿي، باقي تصويرون، جيڪي 2021 جي وچ ۽ اپريل 2025 جي وچ ۾ ورتيون ويون هيون، انهن سيٽلائيٽ تصويرن ۾ واضح طور تي ڪو به جهاز نه ٿو ڏيکاري.
جينيفر جون موجب، اهو ضروري ناهي ته گذريل چئن سالن ۾ ڪو ٻيو جهاز هن بيس تي نه پهتو هجي.
هن بي بي سي کي ٻڌايو ته "اهو پڻ ممڪن آهي ته جڏهن اهي سيٽلائيٽ تصويرون ڪڍيون ويون هيون (يعني مقامي وقت مطابق صبح جو 11 وڳي کان منجهند 2 وڳي جي وچ ۾) جهاز حرڪت نه ڪئي هجي يا جهاز کي محفوظ علائقن ڏانهن منتقل ڪيو ويو هجي."
جون وڌيڪ چيو ته 2025 جي شروعات ۾ ورتل ڪجهه تصويرن ۾ ايئرپورٽ جي ڪجهه حصن ۾ زمين تي ڪجهه ڪارا نشان نظر آيا، جيڪي تيل جا ذخيرا ٿي سگهن ٿا.
جينيفر جون جي مطابق، هوائي اڏي جي صورتحال جو سڀ کان اهم پهلو ان جي رن وي جي حالت آهي. هر فعال رن وي کي حفاظتي سببن جي ڪري ملبي کان صاف رکيو ويندو آهي.
اپريل 2025 جون تازيون تصويرون ٻنهي رن وي کي سٺي حالت ۾ ڏيکارين ٿيون. جڏهن ته، 2025 ۾ سيٽلائيٽ تصويرن ۾ ڪو به جهاز نظر نه آيو.
اهي چون ٿا ته ظاهري طور تي بگرام ايئر بيس بلڪل ساڳئي حالت ۾ آهي جيئن آمريڪي فوجون هليا ويون هيون
افغان راڄڌاني ڪابل جي اتر ۾ پروان صوبي ۾ بگرام ايئر بيس جي اهميت جو اندازو ان حقيقت مان به لڳائي سگهجي ٿو ته گذريل ٻن ڏهاڪن ۾ ٽن آمريڪي صدرن هن بيس جو دورو ڪيو آهي، جن ۾ جارج ڊبليو بش، بارڪ اوباما ۽ ڊونلڊ ٽرمپ شامل آهن.
جو بائيڊن 2011 ۾ بگرام ايئر بيس جو دورو ڪيو، پر ان وقت هو آمريڪا جو نائب صدر هو.
سوويت يونين 1950 جي ڏهاڪي ۾ پروان صوبي ۾ هي فوجي اڏو قائم ڪيو. 1980 جي ڏهاڪي ۾ افغانستان تي قبضي دوران بگرام کي سوويت فوجن لاءِ هڪ تمام اهم اڏو سمجهيو ويندو هو.
11 سيپٽمبر جي حملي ۽ آمريڪا پاران 'دهشتگردي خلاف جنگ' جو اعلان ڪرڻ کان پوءِ، آمريڪي فوجون ڊسمبر 2001 ۾ بيس ۾ داخل ٿيون ۽ قبضو ڪري ورتو.
تقريبن ٻن ڏهاڪن تائين، هي بيس القاعده ۽ طالبان خلاف جنگ جو مرڪز رهيو. اهو 77 چورس ڪلوميٽرن تي پکڙيل آهي، جڏهن ته ان جون بيرڪون ۽ رهائشي ڪوارٽر هڪ ئي وقت 10,000 کان وڌيڪ سپاهين کي پناهه ڏئي سگهن ٿا.
بگرام جي ٻن رن ويز مان هڪ اڍائي ڪلوميٽر کان وڌيڪ ڊگهو آهي. ڊونلڊ ٽرمپ جي مطابق، "هي هن بيس تي سڀ کان مضبوط ۽ سڀ کان وڏو ڪنڪريٽ رن وي آهي." ٽرمپ جي مطابق، هي رن وي لڳ ڀڳ ٻه ميٽر ٿلهو آهي
