Εκδόσεις Πλέθρον

20/11/2025

Στην πολυθρόνα του ο ψυχαναλυτής περνά την αναπόφευκτη γι᾽ αυτόν δοκιμασία της αλήθειας, αφού πρέπει ασταμάτητα να διαπράττει τη δολοφονία του παιδιού, να αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να την εκτελέσει και, τέλος, να λαμβάνει υπόψη την παντοδυναμία του infans (του νηπίου, αυτού που δεν μιλά). Η ψυχαναλυτική πρακτική στηρίζεται στο φανέρωμα του συνεχούς έργου μιας δύναμης θανάτου: εκείνης που συνίσταται στο να σκοτώσει το θαυμαστό (ή τρομακτικό) παιδί, που από γενιά σε γενιά μαρτυρά, αποκαλύπτει τα όνειρα και τις επιθυμίες των γονέων. Ζωή υπάρχει μόνο σε αντάλλαγμα με τη δολοφονία της πρώτης, αλλόκοτης εικόνας, που εντός της εγγράφεται η γέννηση καθενός μας. Δολοφονία μη πραγματοποιήσιμη, αν και απαραίτητη, γιατί, αν πάψουμε να σκοτώνουμε το διαρκώς αναγεννώμενο "θαυμαστό παιδί", δεν υπάρχει καμιά πιθανότητα ζωής, ζωή επιθυμίας ή ζωή δημιουργίας.
Το θαυμαστό παιδί είναι πρώτα απ' όλα η νοσταλγία του μητρικού βλέμματος, που τυλίγει το παιδί με την υπέρτατη αίγλη, όπως ο ενθρονισμένος Ιησούς-παιδί, είναι φως και ακτινοβόλο κόσμημα απόλυτης ισχύος. Αλλά είναι ήδη και το εγκαταλειμμένο, το χαμένο σε μια ολική αδιαφορία παιδί, που μόνο του στέκει απέναντι στον τρόμο και στον θάνατο. Στην εξαίσια παρουσία του παιδιού της σάρκας επιβάλλεται, πιο ισχυρή από τις φωνές ή το γέλιο του, η εκθαμβωτική εικόνα του παιδιού-βασιλιά, σε απόλυτη συμμετρία με τον πόνο της Πιετά. Μέσα από το πρόσωπό του λάμπει, κυριαρχική και αποφασιστική, η βασιλική μορφή των ευχών, των αναμνήσεων, των ελπίδων και των ονείρων μας. Εύθραυστη και ιερατική, αναπαριστά, σ' αυτό το μυστικό θέατρο όπου παίζεται η μοίρα, το πρώτο (ή τρίτο) πρόσωπο από το οποίο μιλά το ασυνείδητο. Το θαυμαστό παιδί είναι μια θεμελιώδης ασυνείδητη παράσταση, στην οποία δένονται μεταξύ τους, πιο σφιχτά απ' ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη, οι ευχές, οι νοσταλγίες και οι ελπίδες του καθενός. Μέσα από τη διάφανη πραγματικότητα του παιδιού μάς δείχνει, σχεδόν απροκάλυπτα, το πραγματικό των επιθυμιών μας. Μας μαγεύει κι εμείς δεν μπορούμε ούτε να αποστρέψουμε το βλέμμα αλλά ούτε και να την καταλάβουμε.
Αν αρνηθούμε, σημαίνει ότι πεθαίνουμε, ότι δεν έχουμε πια λόγο ύπαρξης. Αλλά και η προσποίηση ότι κρατιόμαστε απ' αυτήν σημαίνει ότι καταδικάζουμε τον εαυτό μας να μη ζει. Υπάρχει για τον καθένα μας ένα παιδί που πρέπει να σκοτώσουμε, υπάρχει το πένθος μιας παράστασης πληρότητας και μιας ακίνητης απόλαυσης που πρέπει να τηρήσουμε και να τηρήσουμε ξανά συνεχώς, υπάρχει ένα φως που τυφλώνει για να μπορέσει να λάμψει και να απλωθεί στο σκοτάδι της νύχτας. Όποιος δεν τηρεί συνεχώς αυτό το πένθος του θαυμαστού παιδιού που κάποτε υπήρξε, παραμένει στις ουράνιες μονές και στη γαλακτώδη καθαρότητα μιας αναμονής χωρίς σκιά και χωρίς ελπίδα. Όποιος όμως νομίζει ότι έχει, διά παντός, εκδικηθεί τη μορφή του τυράννου, αυτοεξορίζεται από τις πηγές της ιδιοφυΐας του και θεωρείται ένας αμφισβητίας απέναντι στη βασιλεία της απόλαυσης.

- S. Leclaire, Σκοτώνουν Ένα Παιδί. Δοκίμιο για τον Πρωτογενή Ναρκισσισμό και την Ενόρμηση Θανάτου, μτφρ. Ι. Παπαγιάννη

15/11/2025

Ο Χρήστος Λάσκος, στο Alterthess, για το βιβλίο του Kohei Saito "Κόψτε ταχύτητα!" (Πλέθρον, 2025):

Το βιβλίο επιμένει ιδιαίτερα σε αυτήν τη διάσταση. Στο γεγονός, δηλαδή, ότι η «προστασία» του περιβάλλοντος των πλουσίων γίνεται με την καταστροφή των φτωχών. Χωρίς αυτό το «έξω» τα πράγματα θα είχαν ξεφύγει και για τους πρώτους πολύ περισσότερο. Η τύφλωση είναι τόσο μεγάλη που δεν κατανοείται το προφανές. Δηλαδή, ότι η εύκολη εξαγωγή του κόστους κάνει την κρίση να επανέρχεται όλο και ισχυρότερη. Ο αυτοκρατορικός τρόπος ζωής στο Βορρά είναι εντελώς αδύνατος χωρίς την ακραία και ραγδαία υποβάθμιση του Νότου.

Kohei Saito, Κόψτε ταχύτητα! -Πώς ο κομμουνισμός της αποανάπτυξης μπορεί να σώσει τον κόσμο, μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας, Πλέθρον 2025, σελ. 308 Για πολλές αναγνώστριες, ο τ....

13/11/2025

ΝΕΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Με πολλή χαρά ξεκινάμε τη συνεργασία μας με την ΕΨΕ ( Ελληνική Ψυχαναλυτική Εταιρεία/Hellenic PsychoAnalytical Society ). Από σήμερα, κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Επιθεώρησης, αφιερωμένο στην πρωταρχική σκηνή.

Ανακοίνωση ΔΣ ΕΨΕ για την έκδοση του 1ου τεύχους της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Επιθεώρησης:

Η κυκλοφορία του πρώτου τεύχους της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Επιθεώρησης, του περιοδικού της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, είναι ένα ουσιαστικό γεγονός για την ανάπτυξη της ψυχανάλυσης στην Ελλάδα. Ο έγκυρος ψυχαναλυτικός λόγος που περιέχει με την θεματολογία που αναδεικνύει την ιδιαίτερη οπτική της ψυχανάλυσης, δημιουργεί ένα πεδίο γνώσης, αναζήτησης, προβληματισμού που θα διευρύνει και θα εμπλουτίσει τον ψυχαναλυτικό διάλογο τόσο μεταξύ των ψυχαναλυτών όσο και με άλλους τομείς της διανόησης στην χώρα μας. Ήταν κάτι που έλειπε και τώρα το έχουμε. Την εποχή που η πληροφορία μεταδίδεται εύκολα με έμφαση στην εντύπωση που δημιουργεί, η ανάδειξη της στοχαστικής προσέγγισης, της εμβάθυνσης, της πειθαρχημένα ελεύθερης σκέψης, έρχεται να προσφέρει αυτό που ολοένα και πιο δυναμικά φαίνεται να απουσιάζει: την ήρεμη και παθιασμένη σχέση με την φαντασία και την πραγματικότητα του κάθε ανθρώπου όπως αυτά αναδεικνύονται στην εξέλιξη της ψυχαναλυτικής συνθήκης έτσι ώστε ο καθένας να επωφελείται αυτού που η ψυχαναλυτική θεωρία και τεχνική είναι σε θέση να προσφέρει στον κάθε άνθρωπο. Ευχόμαστε καλό και δημιουργικό ταξίδι.
Ο Πρόεδρος και το ΔΣ της ΕΨΕ.

11/11/2025

ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ

Η αυθεντική λογοτεχνία είναι προμηθεϊκή. Ο πραγματικός συγγραφέας τολμά να έρθει στην πράξη σε σύγκρουση με τους θεμελιώδεις νόμους της κοινωνίας, τολμά να επιθυμήσει και να αναζητήσει με λυσσαλέα επιμονή το αδύνατο. Και όπως ακριβώς η επιθυμία του συγγραφέα τοποθετείται πάνω από φραγμούς και αυτονόητες απαγορεύσεις έτσι και το έργο του αρνείται να περιορίσει τον κόσμο μέσα στο στενό πλαίσιο όπου το καθετί είναι δοσμένο εκ των προτέρων. Από τον Μπωντλαίρ μέχρι τον Ζενέ, περνώντας από τον Μπλέηκ, στον Σαντ, και τον Προύστ, ο Μπατάιγ μελετά το έργο πέντε συγγραφέων που μαρτυρούν ότι η λογοτεχνία, έκφραση του Κακού στην οξύτερη μορφή του, ή είναι αυτοεξουσία ή δεν είναι τίποτε.

07/11/2025

Στη βεντέτα, ως κοινωνικό φαινόμενο που αφορά σχέσεις μεταξύ αιματοσυγγενών, αποκαλύπτεται η δύναμη των δεσμών αίματος, αφού ο φόνος υπερβαίνει αυτόματα τα όρια των ατομικών ευθυνών και εμπλέκει, ως δράστες ή θύματα, τα αρσενικά μέλη των δυο αντίστοιχων ομάδων αιματοσυγγενών. Η αντεκδίκηση δεν νοείται με όρους τιμωρίας ενός συγκεκριμένου ατόμου, του δράστη, αλλά επικεντρώνεται σε έναν κατεξοχήν συμβολισμό του αίματος: να πάρουν πίσω το αίμα του σκοτωμένου. Ο άνδρας που είναι ένα αίμα με τον νεκρό, αντεκδικείται σκοτώνοντας όχι οπωσδήποτε τον δράστη, αλλά κάποιον με τον οποίο ο τελευταίος είναι "ένα αίμα". Τέτοιες αντιλήψεις, οι οποίες συνδέουν τη βία με αισθήματα συλλογικής ευθύνης και αλληλεγγύης, οδηγούν στη διερεύνηση του συσχετισμού του συστήματος συγγένειας μιας συγκεκριμένης κοινωνίας με τη μορφή βεντέτας που ισχύει σ' αυτήν. Λέγοντας μορφή εννοούμε, κατά κύριο λόγο, την οριοθέτηση των δυο αντίπαλων "ομάδων βεντέτας", απ' όπου επιλέγονται οι θύτες και τα θύματα, τα ενδεχόμενα και τους τρόπους κλιμάκωσης της βίας ή συνέχισης των αντεκδικητικών φόνων στις επόμενες γενιές, τις στρατηγικές άμβλυνσης της σύγκρουσης και το βαθμό εμπλοκής άλλων συγγενικών ομάδων.
Σύμφωνα με τον Marc Bloch, το γένος στη μεσαιωνική Ευρώπη ήταν "τόσο οικονομική μονάδα όσο και όργανο της faide", του χρέους της ομάδας αιματοσυγγενών να εκδικηθούν τον φόνο ενός μέλους της. Θεωρεί ότι η εξέταση του φαινομένου της βεντέτας, ως καθήκοντος απέναντι στους "κατά σάρκαν φίλους", είναι αποκαλυπτική της αντίληψης για τους δεσμούς αίματος στη φεουδαλική κοινωνία, των τοπικών και χρονικών διακυμάνσεων του εύρους της ομάδας αιματοσυγγένειας και των προσδοκιών και υποχρεώσεων των μελών της ανάλογα με τους βαθμούς συγγένειας. Εξετάζοντας την ιστορία της βεντέτας διαμέσου των διακυμάνσεων του εύρους των αιματοσυγγενών που, άμεσα ή έμμεσα, εμπλέκονται σ' αυτήν και τις αντικαταστάσεις του χρέους από το δικαίωμα, καταλήγει σε μια διαπίστωση ότι από τα τέλη του 12ου αιώνα συντελείται μια μετάβαση από τις κονωνικές ομάδες της φεουδαλικής κοινωνίας, οι οποίες αποκτούσαν αλληλεγγύη λόγων συγγενειακών δεσμών, σε πιο εξατομικευμένες μορφές σχέσεων, απόρροια της θεσμικής οργάνωσης της κοινωνίας, σύμφωνης με το πνεύμα του κυρίαρχου κράτους.
Θύτης και θύμα προέρχονται από τη συγγενειακή ομάδα με τους πιο ισχυρούς δεσμούς, επειδή η απόφαση για εκδικητικό φόνο είναι μια ακραία πράξη με σοβαρότερες συνέπειες και για τις δυο πλευρές. Ο δράστης πρέπει να αισθάνεται τόσο αλληλέγγυος και τόσο στενά συνδεδεμένος με το θύμα αιματοσυγγενή του, ώστε να αποφασίσει να αντεκδικηθεί ενώ γνωρίζει εκ των προτέρων ότι είναι πολύ πιθανό ο ίδιος να πέσει θύμα αντεκδίκησης ή, στην καλύτερη περίπτωση, να φυλακιστεί για πολλά χρόνια.

- Α. Τσαντηρόπουλος, Η Βεντέτα στη Σύγχρονη Ορεινή Κεντρική Κρήτη

05/11/2025

Εν αναμονή της κυκλοφορίας της εθνογραφικής έρευνάς του στα Βορίζια, με τίτλο: «H Μοίρα του τραυματικού. Στη Δίκη, στον τύπο και στη συλλογική μνήμη ενός χωριού της Κρήτης» από τον οίκο μας, μια παρέμβαση του καθηγητή κοινωνικής ανθρωπολογίας Άρη Τσαντηρόπουλου για τα πρόσφατα γεγονότα της Κρήτης, στην εφημερίδα TA NEA:

Πρόκειται για πράξεις αντεκδίκησης που θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ως «αμόκ βίας», τελείως όμως ασυμβίβαστες με τη λογική της βεντέτας, όπου τα θύματα είναι προσεκτικά επιλεγμένα, με δεδομένο ότι ένας κατά λάθος φόνος θα «ανοίξει οικογενειακά» και με άλλη οικογένεια. [...] [Σ]την περίπτωση των Βοριζίων, όπως και άλλων περιοχών της Κρήτης, η αναγωγή φόνων και γενικότερα πράξεων βίας στις λεγόμενες «νοοτροπίες», καταλήγει στον συλλογικό στιγματισμό τόπων, συλλογικοτήτων και του νησιού γενικότερα.

Είναι γνωστό ότι η Κρήτη είναι μια κοινωνία με βεντέτα μέχρι σήμερα. Τα «οικογενειακά», όπως ονομάζεται η βεντέτα στην Κρήτη, σημαίνουν ότι ένας φόνος

30/10/2025

Αν ο μεταφυσικός αντίλαλος είναι τόσο αισθητός, τόσο συχνός στην επωδή του Αισχύλου, είναι επειδή η τελετουργία, η θρησκεία, η θεολογία, η προγονική πίστη βρίσκονται τόσο κοντά της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ελληνική θρησκεία είναι, μέχρι τις ρίζες της, μια ανεξάντλητη πηγή βαθιών σκέψεων, παράδοξων και καινούργιων βλεμμάτων πάνω στον κόσμο και στο δράμα του. Δεν είναι, βέβαια, μια θρησκεία παιδιών ή πρωτόγονων: κατά την εποχή του Αισχύλου -και στη συνέχεια χάρη στον Αισχύλο- είχε ήδη κάνει τον γύρο των γνώσεων του πνεύματος και των ανεξερεύνητων σημείων του. Μέσα από αυτήν τη δύναμη της τελετουργίας, σύμβολο της θρησκείας, γεννήθηκε το θέατρο· και μέσα στο θέατρο αυτές που έχουν διαχύσει αμεσότερα την τελετουργία είναι οι επωδές. Βρισκόμαστε στην καρδιά της γέννησης της Τραγωδίας στα χωρία εκείνα όπου η ομιλία είναι, όπως στη λατρεία, εξαντικειμενισμένη, προικισμένη με μια θεοφανική ιδιότητα. Όπως παρατηρήσαμε πολλές φορές παρεμπιπτόντως, ένα από τα μείζονα χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού θεάτρου είναι ότι στηρίζεται στη δραστηριότητα του ήχου, της ομιλίας ή της χειρονομίας: οι λέξεις που πρφέρονται δεν μπορούν να διορθωθούν, τα αποτελέσματά τους διογκώνονται, όπως οι κύκλοι που πλαταίνουν στο νερό όταν ρίξουμε πάνω του μια πέτρα: είναι όλος ο μύθος του Οιδίποδα και η κληρονομιά του. Δεν είνι τυχαίο ότι το αρχαίο fatum συνδέεται με το ρήμα fari, μιλώ. Κι αυτή η δύναμη της λέξης είναι τόσο οικουμενική ώστε δεν ασκείται με μόνη κατεύθυνση, από τον ουρανό προς τη γη. Με τη σειρά τους, καθώς οικειοποιούνται τις λέξεις, οι άνθρωποι φτιάχνουν με αυτές, στην κραδιά της ικεσίας τους, ένα αμυντικό όπλο. Το σείουν εναντίον του ουρανού ή του κάτω κόσμου, και τούτο το άψυχο πράγμα το ρίχνουν, ζωντανό, φονικό, δραστικό σαν ένα βάρος που εκτοξεύεται. Εκείνη τη στιγμή η λέξη βλέπει να αυξάνεται η λειτουργία της και η ουσία της να ανπτύσσεται με υπερφυσικό τρόπο, όπως ο Σάτυρος του Ουγκώ, που λίγο λίγο γεμίζει και καλύπτει τον κόσμο. Η λέξη μεστώνει από όλη την ικεσία που την εκτόξευσε, απορροφά τον ανθρώπινο πόνο, εμπλουτίζεται και ζωογονείται, γίνεται κάτι τεράστιο και προσωπικό, μια γιγάντια δύναμη, στην οποία κανείς, ούτε θεός, δεν μπορεί να αντισταθεί. Να γιατί η τραγική επωδή συναντά την ουσία ακριβώς της τραγωδίας, να γιατί ακτινοβολεί σε όλα τα μέρη της τραγωδίας του Αισχύλου. Είναι ταυτόχρονα ένας μάρτυρας της ανθρώπινης οδύνης και της ανθρώπινης δύναμης, εκείνης της ακατανίκητης τάσης των Ελλήνων να υψώνονται μέχρι τους θεούς. Να γιατί η τραγική επωδή έχει μια τόσο ομοιογενή φύση: πέρα από τις λέξεις και τους ρυθμούς, η σκέψη συμπληρώνει τη λειτουργία της λέξης -αν εννοήσουμε τούτη την τελευταία ως μια δρώσα αιτία.

- R. Barthes, Επικλήσεις και Επωδές στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία, μτφρ. Β. Πατσογιάννης

24/10/2025

ΝΕΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ

Δεν μπορούμε να κάνουμε τους άλλους να μας αγαπήσουν. Το μόνο που μπορούμε είναι να γίνουμε ίσως εμείς άξιοι για ν’ αγαπηθούμε! Όπως και τα λουλούδια. Όπως η θάλασσα. Όπως και τα πουλιά. Όπως όλα εκείνα που αγαπιούνται στον κόσμο. Ακόμη και μέσα στην αδιαφορία των άλλων. Ακόμη και μέσα στο μίσος τους. Γιατί αγαπάει κανείς αληθινά μονάχα όταν αγαπάει τα πάντα. Γιατί η αγάπη ξέρει μονάχα να δίνει. Ακόμη και μέσα στο μίσος των φανατικών που όπου και να ’ναι θα φανούν. Μη ξέροντας οι καημένοι πώς μοναχά η αγάπη καταργεί τον φόβο του θανάτου μας.

* Ο Βάσος Ηλία Βογιατζόγλου γεννήθηκε το 1935. Είναι παιδίατρος και ενεργό μέλος της ανθρωπιστικής οργάνωσης «Γιατροί του Κόσμου». Εδώ και είκοσι δύο χρόνια διατηρεί σε εθελοντική βάση την παιδιατρική φροντίδα των παιδιών στις Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού και Θήβας. Ερευνητής της ιστορίας και του λαϊκού πολιτισμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, ποιητής, ονοματολόγος και δοκιμιογράφος, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το φιλοσοφικό δοκίμιο. Για το συγγραφικό και ανθρωπιστικό του έργο έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις και βραβεία.

22/10/2025

Ας μείνουμε καλύτερα στην κλινική εμπειρία όπως τη συναντάμε στην ψυχαναλυτική πρακτική, οπότε και θα μάθουμε ότι η ικανοποίηση της ενόρμησης που έχει υποστεί απώθηση είναι πολύ πιθανή και ότι θα μπορούσε κάθε φορά να προκαλεί ευχαρίστηση, αλλά και ότι είναι ασύμβατη με άλλους σκοπούς και αξιώσεις. Ότι θα μπορούσε επομένως άλλοτε να προκαλεί ευχαρίστηση, άλλοτε όχι. Τότε προϋπόθεση της απώθησης γίνεται το γεγονός ότι το κίνητρο της δυσαρέσκειας αποκτά μεγαλύτερη ισχύ απ' ό,τι η ευχαρίστηση της ικανοποίησης. Επιπλέον, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας πάνω στις νευρώσεις μεταβίβασης μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η απώθηση δεν είναι ένας διαθέσιμος εκ των προτέρων αμυντικός μηχανισμός, ότι δεν μπορεί να προκύψει πριν συμβεί ένας βαθύς διαχωρισμός μεταξύ της ασυνείδητης και της συνειδητής δραστηριότητας, και ότι η ουσία της συνίσταται μόνο στην απόρριψη κάποιου πράγματος και στην απομάκρυνσή του από το συνειδητό. Τούτη η αντίληψη για την απώθηση θα μπορούσε να συμπληρωθεί με την παραδοχή ότι, πριν η ψυχική οργάνωση φτάσει σε αυτό το στάδιο, το καθήκον της άμυνας απέναντι στις ενορμητικές διεγέρσεις το έχουν αναλάβει άλλα ενορμητικά πεπρωμένα, όπως η μετατροπή στο αντίθετο, η μεταβολή προς τον ίδιο τον εαυτό.
Πιστεύουμε τώρα, επίσης, ότι η απώθηση και το ασυνείδητο είναι τόσο στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, ώστε πρέπει να αναβάλουμε την εμβάθυνση στην ουσία της απώθησης μέχρι να μάθουμε περισσότερα για τη δόμηση της διαδοχής των ψυχικών θεσμών και τη διαφοροποίηση μεταξύ ασυνειδήτου και συνειδητού. Πριν απ' αυτό μπορούμε να συγκεντρώσουμε απλώς κάποια γνωστά από την κλινική εμπειρία χαρακτηριστικά της απώθησης με έναν καθαρά περιγραφικό τρόπο, διατρέχοντας τον κίνδυνο να επαναλάβουμε απαράλλαχτα πολλά απ' όσα έχουν ειπωθεί ήδη αλλού.

- S. Freud, "Η απώθηση", στο Δοκίμια Μεταψυχολογίας, μτφρ. Β. Πατσογιάννης