17/10/2025
José Balza
Εφτακόσιοι φοίνικες φυτεμένοι στο ίδιο σημείο
Μετάφραση-Επίμετρο: Λευτέρης Μακεδόνας
Διόρθωση-Επιμέλεια: Χριστίνα Τούτουνα
Σελίδες: 336
Σχήμα: 14*21 cm
1η έκδοση: Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2025
Λιανική τιμή εκδότη με Φ.Π.Α.: 18.00 €
ISBN: 978-618-211-137-6
________________________
Το βιβλίο "Εφτακόσιοι φοίνικες φυτεμένοι στο ίδιο σημείο" είναι ένα από τα μυθιστορήματα-σταθμούς της μεγάλης λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας των δεκαετιών 1960-1970, ο δε συγγραφέας του, ο Χοσέ Μπάλσα, μία από τις πιο αξιόλογες φωνές της. Πρόκειται για ένα οργιώδες, πολυφωνικό μυθιστόρημα, το οποίο επιχειρεί να αγκαλιάσει το σύνολο της ζωής και της ατομικής εμπειρίας του ανθρώπου. Η εξωτική, άγρια φύση, η ιδεολογία και η επανάσταση, η σύγχρονη πολυτάραχη ιστορία της Βενεζουέλας και, κατ’ επέκταση, ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής –με τις αλλεπάλληλες στρατιωτικές δικτατορίες και την ασύλληπτη βία–, η φτώχεια και η νεανική παραβατικότητα των παραγκουπόλεων, η πιθηκίζουσα τους δυτικούς τρόπους μεσαία τάξη των διανοουμένων, αλλά και η τέχνη, η μουσική, ο κινηματογράφος, η φιλοσοφία, όλα όσα μας είναι πολύ γνωστά από τα υπόλοιπα μεγάλα έργα των Λατινοαμερικανών συγγραφέων του "boom" και του "post-boom" παρελαύνουν επίσης στο παρόν μυθιστόρημα. Ωστόσο, ο Μπάλσα τα υπερβαίνει όλα αυτά σε περισσότερα του ενός επίπεδα: αυτό που αναζητεί ο συγγραφέας είναι μια άλλη διάσταση, κάποιο άλλο συναίσθημα, σύμφωνα με τη δική του διατύπωση.
__________________________
Ο Χοσέ Μπάλσα γεννήθηκε το 1939 στο Δέλτα του Ορινόκου της Βενεζουέλας.
Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια και άρθρα σε πλήθος περιοδικών της Λατινικής Αμερικής, των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Στα ενδιαφέροντά του συγκαταλέγονται η θεωρία της λογοτεχνίας, οι πλαστικές τέχνες, η μουσική και ο κινηματογράφος.
Μερικά από τα πιο γνωστά μυθιστορήματά του είναι τα εξής: "Setecientas palmeras plantadas en el mismo lugar [Εφτακόσιοι φοίνικες φυτεμένοι στο ίδιο σημείο]" (1974)· "Percusión [Κρουστά] (1982)· Un hombre de aceite [Άνθρωπος φτιαγμένος από λάδι]" (2008). Ειδικά το βιβλίο "Εφτακόσιοι φοίνικες" επαινέθηκε από τον μεγάλο ομότεχνό του Χούλιο Κορτάσαρ. Το 1991 του απονεμήθηκε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Βενεζουέλας.
Χαρακτηριστικά της λογοτεχνίας του Μπάλσα είναι η αξιοζήλευτη παρατηρητικότητα και η λιτή, εκπληκτικά μεστή γλώσσα του, τα οποία πηγάζουν από ένα εντυπωσιακό βάθος αντιληπτικής ικανότητας και κατανόησης της πραγματικότητας.
Είναι ενθουσιώδης περιηγητής του κόσμου κι ένας από τους πιο ένθερμους φιλέλληνες Λατινοαμερικανούς συγγραφείς της εποχής μας. Η μετάφραση κάποιου από τα έργα του στα ελληνικά υπήρξε πάντοτε όνειρο ζωής για τον Μπάλσα.
________________________
Λευτέρης Μακεδόνας:
Γεννημένος στο Τορόντο του Καναδά, το 1973. Έχει σπουδάσει Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, Ισπανόφωνες Σπουδές σε προπτυχιακό επίπεδο και είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στα Οικονομικά.
Ασχολείται ενεργά με τη μετάφραση ισπανόφωνης λογοτεχνίας στα ελληνικά. Εκτός του βιβλίου του Βενεζουελανού συγγραφέα Χοσέ Μπάλσα "Εφτακόσιοι Φοίνικες Φυτεμένοι στο Ίδιο Σημείο" από τις εκδόσεις Σμίλη, έχει μεταφράσει επίσης τα μυθιστορήματα: "Δον Χουλιάν" του Ισπανού συγγραφέα Χουάν Γκοϊτισόλο, "Αηδία. Ο Τόμας Μπέρνχαρντ στο Σαν Σαλβαδόρ" του Σαλβαδοριανού Οράσιο Καστεγιάνος Μόγια, "Ο Γκρεμός" του Κολομβιανού Φερνάντο Βαγιέχο και "Το Πηγάδι" του Ουρουγουανού Χουάν Κάρλος Ονέτι. Επίσης, σε δική του μετάφραση έχει κυκλοφορήσει μια επιλογή διηγημάτων του σύγχρονου Αργεντινού συγγραφέα Φερνάντο Σορεντίνο.
Είναι συγγραφέας του βιβλίου "Lenguaje, tiempo y “yo” en Rayuela de Cortázar: Para una aproximación filosófica a la novela [Γλώσσα, χρόνος και «Εγώ» στο «Κουτσό» του Κορτάσαρ: για μια φιλοσοφική προσέγγιση στο μυθιστόρημα]" (Editorial Académica Española, 2019). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ακαδημαϊκά και μη περιοδικά, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στους τομείς του Κινηματογράφου, της Λογοτεχνίας, της Φιλοσοφίας και των Οικονομικών.
________________________
Η έκδοση από τη Σμίλη, για πρώτη φορά στην Ελλάδα και στην ελληνική γλώσσα, ενός από τα αριστουργήματα της λατινοαμερικανικής πεζογραφίας του 20ού αιώνα, του μυθιστορήματος Εφτακόσιοι φοίνικες φυτεμένοι στο ίδιο σημείο του μεγαλύτερου εν ζωή Βενεζουελανού πεζογράφου Χοσέ Μπάλσα [José Balza] (1939- ), αποτελεί αναντίρρητα εκδοτικό γεγονός. Και αυτό όχι μόνο γιατί κάποτε ο μεγάλος Χούλιο Κορτάσαρ είχε αναφερθεί στο βιβλίο και στον συγγραφέα του με τα πιο επαινετικά λόγια, αλλά και γιατί ο Χοσέ Μπάλσα συγκαταλέγεται δικαίως στα μεγάλα ονόματα της λογοτεχνικής έκρηξης που συνέβη στη Λατινική Αμερική κατά τις δεκαετίες 1960-1970, η οποία έγινε γνωστή ως "boom"˙ κυρίως όμως λόγω της απαράμιλλης γοητείας και των πολλών αρετών του ίδιου του μυθιστορήματος που δημιούργησε.
Ο Μπάλσα είναι βεβαίως ένας από τους μεγάλους δασκάλους –αντίστοιχος και ισότιμος των Μάρκες, Κορτάσαρ, Φουέντες, Γιόσα και λοιπών– και αυτό γίνεται φανερό από τα θέματα τα οποία θίγει, τη σαφή του κλίση προς τον πειραματισμό, την αναίρεση των κλασικών κανόνων του "γράφειν" και του "διηγείσθαι", την εξερεύνηση νέων δυνατοτήτων και προοπτικών του αφηγηματικού χρόνου, της γλώσσας κ.λπ. Ωστόσο, διαφοροποιείται από τους υπόλοιπους της γενιάς του (ή λίγο προγενέστερούς του) ως προς τη διαύγεια και την καθαρότητα της ματιάς του και ως προς το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του για την ψυχολογική και την υπαρξιακή διάσταση των ηρώων του και του ανθρώπινου όντος γενικότερα.
Βεβαίως οι Εφτακόσιοι φοίνικες μπορούν να διαβαστούν (και) ως ένα πολύ ενδιαφέρον και απολαυστικό μυθιστόρημα «πλοκής». Ο Μπάλσα παραμένει κλασικός μέσα στην όλη πειραματική του διάθεση. Η πλοκή υπάρχει, όπως επίσης υπάρχει η μαρξιστική επανάσταση και η καταπίεση από τις εγχώριες και ξένες ελίτ, η δικτατορία και ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ, στοιχεία που στιγμάτισαν και καταδίκασαν σε μόνιμη υπανάπτυξη τη Λατινική Αμερική κατά τον 20ό αιώνα – και εξακολουθούν να επενεργούν έτσι μέχρι και σήμερα)˙ το «ινδιάνικο» ζήτημα ή, για να το διατυπώσουμε πιο ορθά, το ζήτημα της άνευ προηγουμένου αδικίας, καταστολής και περιθωριοποίησης των γηγενών πληθυσμών της αμερικανικής ηπείρου από την απρόσκλητη έλευση των "κονκισταδόρες" μέχρι σήμερα είναι επίσης παρόν στο βιβλίο και μάλιστα με τρόπο που δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την προσωπική τοποθέτηση του Μπάλσα: αναφανδόν υπέρ των πρώτων και κατά των δεύτερων, όπως και κατά του «πνευματικού» τους άλλοθι – της καθολικής θρησκείας και Εκκλησίας, με τα απερίγραπτα εγκλήματα που διέπραξε κατά των ανυπεράσπιστων γηγενών˙ η αλόγιστη εκμετάλλευση και η απροκάλυπτη κλοπή των φυσικών πόρων της Βενεζουέλας και όλης της Λατινικής Αμερικής από τους Βορειοαμερικανούς «γείτονές» τους υπάρχουν επίσης στο μυθιστόρημα˙ είναι πολύ ενδιαφέρον να διαβάζουμε σήμερα, περισσότερο από μισόν αιώνα μετά, τους πρώιμους –και προφητικούς όπως αποδεικνύεται– προβληματισμούς του Μπάλσα για την επερχόμενη οικολογική καταστροφή, ως νομοτελειακό απότοκο μιας εκκωφαντικά άδικης οργάνωσης της κοινωνικής και πολιτικής σφαίρας, η οποία δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει στην οικολογική δυστοπία που ζούμε σήμερα. Θα μπορούσε κάλλιστα να ισχυριστεί κανείς ότι η φύση, η χλωρίδα και η πανίδα, τα έντονα καιρικά φαινόμενα της τροπικής ζώνης είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος. Ο Μπάλσα αγκαλιάζει με αγάπη τον άνθρωπο και κυρίως τη φύση, με την εκθαμβωτική ομορφιά της.
Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα του συγγραφέα είναι η ματιά του, η στάση του απέναντι στα γεγονότα, τους ανθρώπους και τα πράγματα. Ο Μπάλσα αρνείται να δεσμευτεί και να ταυτιστεί με μεγάλες ιδεολογίες και οράματα, με την άλφα ή τη βήτα κυβερνητική πολιτική ή «πρόγραμμα», με το οποιοδήποτε κοινωνικό και οικονομικό σύστημα. Παρατηρεί τα προβλήματα, γνωρίζει εκ προοιμίου τα αποτελέσματα που θα έχουν, ωστόσο, κατά κάποιον τρόπο, τα προσπερνά απολύτως συνειδητά˙ αρνείται να ταυτιστεί συναισθηματικά μαζί τους. Τα συναισθήματά του είναι έντονα, αλλά παραμένει αποστασιοποιημένος. Γι’ αυτόν, το σημαντικό είναι απλώς να παρατηρείς αυτό που συμβαίνει έξω και, κυρίως, μέσα σου˙ να μην παίρνεις θέση, αλλά να μαθαίνεις αδιάκοπα˙ και να προχωράς, να ζεις, χωρίς κάποιον συγκεκριμένο προσανατολισμό, ιδεολογικό, προσωπικό ή άλλο. Η μνήμη υπάρχει εκεί ως λαβυρινθώδες και δυσεπίλυτο αίνιγμα, ωστόσο, δεν πρέπει κανείς να τρομάξει και να παρασυρθεί απ’ αυτήν, διότι θα χαθεί˙ μόνο να την παρατηρεί και να μαθαίνει ενδεχομένως απ’ αυτήν. Και σ’ αυτό το σημείο ο Μπάλσα μοιάζει περισσότερο με έναν σοφό δάσκαλο κάποιας αρχαίας ανατολικής θρησκείας, παρότι ούτε και με κάποια συγκεκριμένη θρησκεία ή δόγμα θέλει να ταυτιστεί.
Περισσότερο θα έλεγε κανείς ότι μοιάζει με κάποιον από τους αρχαίους Έλληνες προσωκρατικούς φιλοσόφους, τον Ηράκλειτο ή τον Παρμενίδη. Ή ίσως και με τον ίδιο τον Σωκράτη. Διότι το κύριο ενδιαφέρον του είναι τελικά το αρχαίο ελληνικό "γνώθι σαυτόν". Πέρα από την όποια πλοκή ή μη πλοκή, πέρα από τους όποιους λεπτεπίλεπτους και ανεπαίσθητους πειραματισμούς του σε σχέση με τον αφηγηματικό χρόνο, τη φόρμα ή τη γλώσσα, αυτό που φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη σημασία για τον Μπάλσα στους "Εφτακόσιους Φοίνικες" είναι η "γνώση του εαυτού" ή, καλύτερα, η (αέναη) "μάθηση περί του εαυτού". Υπό αυτή την έννοια ο συγγραφέας είναι ένας πραγματικός μύστης της σύγχρονης λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, αδιαπραγμάτευτα δεσμευμένος στην εμβριθή παρατήρηση του φαινομένου "άνθρωπος". Και αυτή είναι η μεγάλη ιδιαιτερότητά του.
Ειρήσθω εν παρόδω, ο Μπάλσα υπήρξε πάντα –και συνεχίζει να είναι– φανατικός θαυμαστής της Αρχαίας Ελλάδας, των φιλοσόφων της, των καλλιτεχνών της και του αξιακού της συστήματος. Και, υπ’ αυτήν την έννοια, η έκδοση για πρώτη φορά στη γλώσσα μας του πιο σημαντικού και γνωστού του μυθιστορήματος είναι ιδιαιτέρως καίρια. Ίσως μας κάνει να ξαναθυμηθούμε τα προ πολλού ξεχασμένα ιδεώδη του αρχαιοελληνικού πνεύματος: της ομορφιάς, της γνώσης του εαυτού, της εσωτερικής τάξης, της υγείας, νοητικής και σωματικής˙ και ίσως μας βυθίσει ξανά σε μια μυστικιστικού χαρακτήρα ενδοσκόπηση, σ’ έναν διαρκή, χωρίς τέλος στοχασμό γύρω από το ποιοι ή τι είμαστε και τι ακριβώς είναι όλο αυτό που μας περιβάλλει. Περισσότερο από ποτέ, το χρειαζόμαστε σήμερα.
Λευτέρης Μακεδόνας
