13/07/2025
ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ:
Μια ευκαιρία για άτομα με χαμηλές δεξιότητες.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μια φουτουριστική έννοια,
αλλά μια αναπόσπαστη πτυχή της σύγχρονης ζωής, που επηρεάζει διάφορους τομείς, όπως την εκπαίδευση και τις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Με τον αυτοματισμό, η
ανάγκη για εκπαίδευση σε δεξιότητες αυξάνεται, ειδικά για
όσους εργάζονται σε επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης.
Για πολλούς ενήλικες, ειδικά για εκείνους με χαμηλότερα επίπεδα δεξιοτήτων, ο ταχύς ρυθμός της τεχνολογικής ανάπτυξης μπορεί να αποτελέσει μια τρομακτική πρόκληση.
Το μετασχηματιστικό δυναμικό της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση ενηλίκων προσφέρει πρωτοφανείς ευκαιρίες για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών των μαθητών με χαμηλά επαγγελματικά προσόντα. Μέσω μιας εξατομικευμένης αλλά και ευέλικτης προσέγγισης στην εκπαίδευση, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να τους επιτρέψει να επωφεληθούν από μια εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους. Η έλλειψη προσεκτικού σχεδιασμού και εφαρμογής μαθημάτων που ενισχύουν τις επαγγελματικές ικανότητες μπορεί να οδηγήσει στον αποκλεισμό ενηλίκων με χαμηλές δεξιότητες από τις μαθησιακές διαδικασίες.
-Η ανάγκη για δια βίου μάθηση
Η αγορά εργασίας αλλάζει σε όλες τις χώρες της ΕΕ, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη και τα ψηφιακά εργαλεία χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο σε επαγγελματικούς ρόλους. Σύμφωνα με την Έκθεση Απασχόλησης του ΟΟΣΑ για το 2023, δύο στους πέντε εργοδότες αναφέρουν ότι η έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων των εργαζομένων εμποδίζει ήδη την εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης στον χώρο εργασίας. Ενώ η αναβάθμιση των δεξιοτήτων αποτελεί κοινή προτεραιότητα, δεν ξεκινούν όλοι οι εκπαιδευόμενοι τη διαδικασία ανάπτυξης δεξιοτήτων Τεχνητής Νοημοσύνης από το ίδιο επίπεδο. Για πολλούς ενήλικες με χαμηλές ψηφιακές δεξιότητες, τα σύγχρονα εργαλεία μάθησης μπορεί να φαίνονται απρόσιτα ή ακόμη και αποθαρρυντικά. Προηγούμενες αρνητικές ή και αποθαρρυντικές εκπαιδευτικές εμπειρίες μπορούν επίσης να εμποδίσουν τους εκπαιδευόμενους να επιδιώξουν επαγγελματική ανάπτυξη. Η εξάλειψη αυτών των μαθησιακών ανισοτήτων απαιτεί μια στοχευμένη δράση για να διασφαλιστεί ότι η μαθησιακή διαδικασία ανταποκρίνεται στις ατομικές μαθησιακές ανάγκες των εκπαιδευόμενων.
Η πολιτική παίζει βασικό ρόλο εδώ. Η επένδυση στην ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών είναι σημαντική, αλλά η δημιουργία δομών υποστήριξης χωρίς αποκλεισμούς και αλλά του επαγγελματικού προσανατολισμού είναι εξίσου ζωτικής σημασίας.
Στους εκπαιδευόμενους πρέπει να παρέχεται πρόσβαση τόσο σε προγράμματα επαγγελματικής ανάπτυξης ή και ευέλικτα κριτήρια ολοκλήρωσης, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ποικίλες ανάγκες αλλά και στο κοινωνικο-εκπαιδευτικό κεφάλαιο των εκπαιδευόμενων.
-Άνιση πρόσβαση και διαρθρωτικά κενά
Παρά την αύξηση των ευκαιριών διαδικτυακής μάθησης, πολλοί ενήλικες εξακολουθούν να αποκλείονται από την επαγγελματική εξέλιξη. Τα ευρήματα μελέτης του 2020 δείχνουν ότι η πρόσβαση στην εκπαίδευση η οποία βασίζεται στην Τεχνητή Νοημοσύνη ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με την τοποθεσία, το εισόδημα και τις υποδομές. Σε αγροτικές περιοχές ή σε περιοχές με χαμηλό οικονομικό κεφάλαιο, η περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο και οι απαρχαιωμένες συσκευές θέτουν σημαντικά εμπόδια.
Ωστόσο, η φυσική πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες είναι μόνο
ένα μέρος του προβλήματος. Πολιτισμικοί παράγοντες όπως ο φόβος της αποτυχίας, η αμηχανία συμμετοχής στα μαθήματα ενηλίκων ή η έλλειψη εμπιστοσύνης στα ψηφιακά συστήματα— μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τις αποφάσεις συμμετοχής
σε μαθήματα επαγγελματικής ανάπτυξης. Είναι ζωτικής σημασίας για τους φορείς παροχής εκπαίδευσης να κατανοήσουν τόσο τα συναισθηματικά όσο και τα κοινωνικά εμπόδια, να προσεγγίσουν τους μαθητές στον τόπο κατοικίας και εργασίας τους.
Τα τοπικά κέντρα μάθησης, οι βιβλιοθήκες και οι αξιόπιστοι οργανισμοί διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο. Δημιουργώντας από κοινού προγράμματα μάθησης με τους μαθητές και σχεδιάζοντας υποστήριξη που αντικατοπτρίζει τις πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, μπορούμε να δημιουργήσουμε συμπεριληπτικές μαθησιακές διαδρομές που ανοίγουν πόρτες για τη συνεχή ανάπτυξή τους.
-Χτίζοντας την αυτοπεποίθηση με δεξιότητες τεχνητής νοημοσύνης
Η κατανόηση της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν αφορά μόνο την απόκτηση νέων τεχνικών δεξιοτήτων. Η Τεχνητή Νοημοσύνη βοηθά στην οικοδόμηση αυτοπεποίθησης και παρέχει τη βάση για ενεργό συμμετοχή στον σύγχρονο κόσμο.
Για τους ηλικιωμένους ή για όσους έχουν περιορισμένο ψηφιακό αλφαβητισμό, η εκμάθηση της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να αποτελέσει πύλη για περαιτέρω ανάπτυξη.
Το άρθρο με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη για ένα Γηράσκον Εργατικό Δυναμικό» (Chetty, 2023), υπογραμμίζει πώς είναι η στοχευμένη εκπαίδευση στην Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να απομυθοποιήσει τους αλγόριθμους, να οικοδομήσει εμπιστοσύνη και να μειώσει το άγχος για την ψηφιακή αλλαγή. Όλα αυτά τα προγράμματα είναι πιο αποτελεσματικά όταν χρησιμοποιούν απλή γλώσσα, παρέχουν σαφή παραδείγματα και επισημαίνουν πρακτικές επιλογές.
Η μορφή της προσφερόμενης εκπαίδευσης είναι επίσης σημαντική Συνδυασμένες προσεγγίσεις οι οποίες συνδυάζουν την άμεση διδασκαλία με την πρακτική χρήση της τεχνολογίας είναι συνήθως πιο αποτελεσματικές από τα διαδικτυακά μαθήματα που έχουν σχεδιαστεί για αυτοδιδασκαλία. Η καθοδήγηση, οι ομάδες μάθησης μεταξύ ομοτίμων ή απλώς ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην απόφαση ενός μαθητή να επανενταχθεί στη μάθηση.
-Ο Χώρος Εργασίας ως Κόμβος Μάθησης: Ο Ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης
Σε πολλούς τομείς, η μάθηση στον χώρο εργασίας αποτελεί την πρώτη ευκαιρία για τους ενήλικες να αναπτύξουν ψηφιακές δεξιότητες. Η τεχνητή νοημοσύνη παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτό το πλαίσιο:
τα έξυπνα συστήματα διδασκαλίας, προσαρμοστικές εφαρμογές μάθησης και οι πλατφόρμες αξιολόγησης των δεξιοτήτων χρησιμοποιούνται ήδη για την προσαρμογή της εκπαίδευσης
στις ατομικές ανάγκες των εργαζομένων.
Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποτελεί μια ενιαία λύση για όλους. Έρευνα των Roumell & Jabarkhail (2023) επισημαίνει ότι οι εργαζόμενοι χαμηλής ειδίκευσης συχνά χρειάζονται σαφή καθοδήγηση και ενθάρρυνση για να συμμετάσχουν σε μάθηση κατά την εργασία. Χωρίς το χρόνο, την υποστήριξη από τους προϊσταμένους ή μια ανεπτυγμένη κουλτούρα μάθησης, ακόμη και τα πιο προηγμένα εργαλεία μπορεί να αποδειχθούν αναποτελεσματικά.
Τα πιο αποτελεσματικά μοντέλα μάθησης συνδυάζουν τη χρήση της τεχνολογίας με την ανάπτυξη διαπροσωπικών επαφών. Η εξατομικευμένη καθοδήγηση, η ομαδική μάθηση και η τακτική ανατροφοδότηση βοηθούν τους μαθητές να παραμένουν συγκεντρωμένοι και να συνεχίζουν τη μαθησιακή διαδικασία.
Με τους εργοδότες να επενδύουν όχι μόνο σε πλατφόρμες αλλά και σε ανθρώπους, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γίνει ένα πολύτιμο εργαλείο για τη δημιουργία πιο δυναμικών και συμπεριληπτικών μαθησιακών περιβαλλόντων.
-Ο Σχεδιασμός Μετράει: Τεχνητή Νοημοσύνη για Όλους
Μία από τις πιο παραβλεπόμενες πτυχές της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς σκοπούς είναι ο σχεδιασμός της. Εάν οι πλατφόρμες απλά κατασκευάζονται αποκλειστικά για τεχνολογικά προηγμένους χρήστες με υψηλές δεξιότητες κατανόησης κειμένου, κινδυνεύουν να αποκλείσουν όσους χρειάζονται περισσότερο υποστήριξη. Ο Verhagen (2021) υποστηρίζει ότι πολλά από τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης προϋποθέτουν ένα επίπεδο αυτονομίας ή επάρκειας στους πιθανούς χρήστες τους που δεν αντικατοπτρίζει τις ποικίλες ικανότητες των ενήλικων μαθητών.
Τα εμπόδια μπορεί να κυμαίνονται από δύσκολες στην πλοήγηση διεπαφές έως περιεχόμενο που είναι διαθέσιμο μόνο σε κυρίαρχες γλώσσες. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος της λεγόμενης αλγοριθμικής μεροληψίας, που σημαίνει συστήματα που θέτουν ακούσια σε μειονεκτική θέση ορισμένες ομάδες χρηστών με βάση το υπόβαθρό τους ή τα παραγόμενα πρότυπα δεδομένων.
Για να αποφευχθούν αυτές οι προκλήσεις, οι εκπαιδευτικές τεχνολογίες θα πρέπει να σχεδιάζονται εξαρχής με μια συμπεριληπτική προσέγγιση. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δοκιμή νέων τεχνολογικών λύσεων με ποικίλους μαθητές, την ενσωμάτωση λειτουργιών προσβασιμότητας όπως η φωνητική αλληλεπίδραση ή η μετάφραση, και τη δημιουργία βρόχων ανατροφοδότησης που επιτρέπουν βελτιώσεις σε πραγματικό χρόνο. Ο αποτελεσματικός σχεδιασμός εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης υπερβαίνει τη λειτουργικότητα. Η ισότιμη χρήση θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.
-Ο συμπεριληπτικός ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση ενηλίκων
Το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης ως εργαλείου για την ένταξη στην εκπαίδευση ενηλίκων εγείρει αρκετά πρακτικά ζητήματα. Αυτά περιλαμβάνουν όχι μόνο τις τεχνικές πτυχές αλλά και κοινωνικές επιλογές που επηρεάζουν ποιος έχει την ευκαιρία
να συμμετάσχει στην ψηφιακή οικονομία:
-Εφαρμογή αρχών σχεδιασμού που λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των ενηλίκων με χαμηλά επαγγελματικά προσόντα .
-Υποστήριξη υβριδικών μοντέλων μάθησης που συνδυάζουν
τη χρήση τεχνολογίας με άμεση υποστήριξη εκπαιδευτών.
-Ενθάρρυνση των συνεργασιών με τους εργοδότες για την ενίσχυση της μάθησης στον χώρο εργασίας.
-Ακούγοντας τις ανάγκες των μαθητών και εμπλέκοντάς τους στη διαμόρφωση της μαθησιακής διαδικασίας και των τρόπων μάθησης.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να διαμορφώσει καλύτερα τις διαδικασίες μάθησης ενηλίκων εάν σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των ανθρώπων.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει στους μαθητές χαμηλής ειδίκευσης νέες οδούς προς την εκπαίδευση και την απασχόληση. Ωστόσο, χωρίς να διασφαλιστεί και η ισότιμη πρόσβαση στην τεχνητή νοημοσύνη, η υποστήριξη για τη χρήση της και ο προσεκτικός σχεδιασμός, οι νέες τεχνολογίες ενδέχεται να παραμείνουν εκτός εμβέλειας για ορισμένες ομάδες ενήλικων μαθητών.
Ως επαγγελματίες της εκπαίδευσης ενηλίκων, διαδραματίζουμε κρίσιμο ρόλο σε αυτό. Υποστηρίζοντας περιβάλλοντα μάθησης χωρίς αποκλεισμούς, υποστηρίζοντας υποστηρικτικές πολιτικές και διασφαλίζοντας την πλήρη προσβασιμότητα στην τεχνητή νοημοσύνη, μπορούμε να συμβάλουμε στη μετατροπή της ψηφιακής επανάστασης σε μια ευκαιρία για όλους.
Άννα ΓΚΡΑΜΠΟΒΣΚΑ EPALE
