ΔΩΜΑ

ΔΩΜΑ ΔΩΜΑ | βιβλία στην Αθήνα

Πριν επιχειρήσω να καταλάβω γιατί είχε θαφτεί η Ινδονησία στα σκουπίδια, ήταν χρήσιμο να κατανοή­σω κάτι πιο βασικό. Το ...
22/07/2025

Πριν επιχειρήσω να καταλάβω γιατί είχε θαφτεί η Ινδονησία στα σκουπίδια, ήταν χρήσιμο να κατανοή­σω κάτι πιο βασικό. Το ίδιο το πλαστικό. Το πλαστικό δεν υπήρχε ανέκαθεν. Άρα πώς μας προέκυψε; Και γιατί υπάρχει τόσο πολύ πλαστικό στον κόσμο; Θα μπορούσαμε να είχαμε προβλέψει πόσο δύσκολο θα ήταν να το ξεφορτωθούμε;

Το 1942 ένας Αμερικανός ιστορικός και οικονομολόγος με ειδίκευση στη χημική βιομηχανία ονόματι Ουίλλιαμς Χέυνς έκανε μια τολμηρή πρόβλεψη. Τους μήνες της αβεβαιότητας στις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μόλις λίγες βδομάδες μετά την επίθεση της Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ, ο Χέυνς ισχυρίστηκε πως μια ελάχιστα γνωστή ουσία —κάτι που λεγόταν «πλαστικό», λόγω της ιδιότητάς του να παίρνει οποιοδήποτε σχήμα και μέγεθος— θα είχε «μεγαλύτερο αντίκτυπο στη ζωή των δισεγγονών μας απ’ ό,τι ο Χίτλερ ή ο Μουσσολίνι».

Σήμερα το πλαστικό είναι πανταχού παρόν. Και, εξαιτίας της πράσινης μετάβασης, η βιομηχανία των ορυκτών καυσίμων το έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ: σε μια εποχή που όλο και λιγότερα αυτοκίνητα χρησιμοποιούν βενζίνη, όλο και λιγότερα πλοία καίνε μαζούτ, όλο και λιγότερη ενέργεια παράγεται από φυσικό αέριο, η κατανάλωση —και συνεπώς η αύξηση της παραγωγής πλαστικού— είναι το κλειδί ώστε η πετρελαιοβιομηχανία να παρα­μείνει κερδοφόρα και στο μέλλον. Αυτή τη στιγμή τα πλαστικά αντιπροσωπεύουν το 12% της παγκόσμιας ζήτησης για πετρέλαιο· εκτιμάται ότι, ώς το 2030, το ποσοστό αυτό θα έχει αυξηθεί στο ένα τρίτο. Και ώς το 2050 στο μισό.

Κι όμως, η γέννηση του πλαστικού —ενός προϊόντος με τζίρους της τάξης των 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, που χρησιμοποιείται συνεχώς από την πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη— ήταν μάλλον ταπεινή, σχεδόν συμπτωματική. Οι συνθετικές ουσίες όπως το πλαστικό ξεκίνησαν σαν ένα εντελώς δευτερεύον παρακλάδι της βιομηχανίας καυσίμων. Η μαζική παραγωγή τους ξεκίνησε μόλις τη δεκαετία του ’40, όταν, λόγω του πολέμου, έγινε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να μετατραπούν τα χημικά παραπροϊόντα του άνθρακα και του πετρελαίου σε κάτι που θα είχε χρηστική αξία στο πεδίο της μάχης.

Με άλλα λόγια, το πλαστικό δεν μετατρέπεται απλώς σε απόβλητο. Από πολλές απόψεις, γεννιέται ως απόβλητο.

σελ. 307-8

Αλεξάντερ Κλαπ
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ
ανταποκρίσεις από τις παγκόσμιες χωματερές

μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου

#ΔΩΜΑ

«Οι δυτικές χώρες πάντα παρουσίαζαν την Αφρική ως φτωχή ήπειρο — και επέμεναν πως μόνο εκείνες είχαν τη λύση για τα προβ...
16/07/2025

«Οι δυτικές χώρες πάντα παρουσίαζαν την Αφρική ως φτωχή ήπειρο — και επέμεναν πως μόνο εκείνες είχαν τη λύση για τα προβλήματά μας» μου είπε ο Μουτούκου. «Και τώρα μας έλεγαν ότι έπρεπε να μας μάθουν την ανακύκλωση, αλλά για να το κάνουν έπρεπε πρώτα να δεχτούμε τα πλαστικά τους».

Τους επόμενους μήνες ο Μουτούκου και μια χούφτα άλλοι οικολόγοι οργάνωσαν μια εκστρατεία ενάντια στις εισαγωγές πλαστικού στην Κένυα. «Η Αφρική δεν είναι σκουπιδοτενεκές!» έγραφαν στις αφίσες που κυκλοφορούσαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Οι μεγάλες πετρελαιοβιομηχανίες και οι παγκόσμιες πολυεθνικές αναπαράγουν διαρκώς το αφήγημα ότι το πλαστικό είναι αναγκαίο στον σημερινό κόσμο» έγραφαν σε ένα κείμενο που εξηγούσε την αποστολή τους, «ενώ συγχρόνως αποφεύγουν την τεράστια ευθύνη της διαχείρισης των πλαστικών αποβλήτων που παράγονται εξαιτίας τους». Κάλεσαν σε πορείες διαμαρτυρίας στους δρόμους του Ναϊρόμπι, έκαναν συμμαχίες με ΜΚΟ όπως οι οργανώσεις Global Children’s Campaign και Polluters Out από το Λος Άντζελες, και ζήτησαν τη συνδρομή Αμερικανών βουλευτών, οι οποίοι με τη σειρά τους διαβίβασαν τις ανησυχίες τους στον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, που είχε στηρίξει την πλαστικοβιομηχανία όσο κανένας άλλος πρόεδρος από την εποχή του Ρόναλντ Ρήγκαν.

«Ενώ πολλοί Αμερικανοί πιστεύουν πως ανακυκλώνουν το πλαστικό τους επειδή το πετούν σε χωριστό κάδο» ανέφερε μια επιστολή προς τον Λευκό Οίκο με ημερομηνία 1 Οκτωβρίου 2020, την οποία υπέγραφαν 62 βουλευτές, «συχνά αυτό το πλαστικό φτάνει, υπό μορφήν αποβλήτου, σε αναπτυσσόμενες χώρες με ανεπαρκείς δυνατότητες διαχείρισης απορριμμάτων, για να καταλήξει τελικά σε ποτάμια, ωκεανούς και φυσικά τοπία».

Το μέλλον των εισαγωγών πλαστικού στην Κένυα παραμένει αβέβαιο. Αλλά αν η εκστρατεία του Μουτούκου σάς ακούγεται γνώριμη —ένας Αφρικανός
που μάχεται ενάντια στις εξαγωγές αποβλήτων από δυτικές χώρες προς την ήπειρό του—, είναι επειδή θα μπορούσε κάλλιστα να είχε συμβεί και πριν από 40 χρόνια. Η απογοήτευση της προηγούμενης γενιάς ακτιβιστών οικολόγων, που νόμιζαν ότι το διεθνές εμπόριο αποβλήτων είχε εξαλειφθεί χάρη στην κατακραυγή της δεκαετίας του ’80 και τα νομοθετικά κείμενα της δεκαετίας του ’90, είναι διάχυτη.

«Τελικά, τίποτε δεν βγήκε απ’ όλα αυτά που κάναμε» μου είπε ο Ιχεκουοάμπα Τσιμέζι. Το 1987 ο Τσιμέζι σπούδαζε στην Πίζα όταν διάβασε σε μια ιταλική εφημερίδα για ένα σχέδιο να μεταφερθούν εκατοντάδες βαρέλια PCB από το Μιλάνο στην πατρίδα του τη Νιγηρία, κι αμέσως ενημέρωσε τον Τύπο της χώρας του. «Σκουπίδια και τοξικά απόβλητα εξακολουθούν να στέλνονται στην Αφρική και άλλα ανυπεράσπιστα μέρη του αναπτυσσόμενου κόσμου. Προσωπικά έχω απελπιστεί πια».

Το έγκλημα με το εμπόριο αποβλήτων δεν είναι μονάχα ότι συμβαίνει. Είναι ότι έχει περάσει μια ολόκληρη γενιά από τότε που έγινε ευρέως γνωστό ότι επιδεινώνει τις ανισότητες και διαιω­νίζει τις αδικίες, μια ολόκληρη γενιά από τότε που λήφθηκαν νομοθετικά μέτρα ώστε να πάψει ο ανεπτυγμένος κόσμος να στέλνει τα σκουπίδια του αλλού, μια ολόκληρη γενιά κατά την οποία ο αναπτυσσόμενος κόσμος διαμαρτύρεται διαρκώς· κι όμως τα απόβλητα ποτέ δεν έπαψαν να ταξιδεύουν από βορρά προς νότο. Αυτή η αποτυχία έχει ορισμένες ομοιότητες με τη διεθνή αποτυχία στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αλλά από πολλές απόψεις η εξαγωγή σκουπιδιών είναι ένα πρόβλημα πιο παράδοξο. Το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα είναι κάτι που δεν φαίνεται με γυμνό μάτι. Αλλά τα βουνά των εισαγόμενων σκουπιδιών που σαπίζουν σε μια μακρινή χώρα είναι κάτι πέρα ώς πέρα ορατό και αδιαμφισβήτητο.

*

Τις φωτογραφίες τράβηξε ο Αλεξάντερ Κλαπ στην Κένυα, τον Μάρτιο του 2022.

*

Αλεξάντερ Κλαπ
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ
ανταποκρίσεις από τις παγκόσμιες χωματερές

μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπουλλου

#ΔΩΜΑ

Το πρώτο σας κινητό, το βίντεο που χαρίσατε όταν ήρθαν τα DVD, το DVD player που δωρίσατε σε μια φιλανθρωπική οργάνωση ό...
15/07/2025

Το πρώτο σας κινητό, το βίντεο που χαρίσατε όταν ήρθαν τα DVD, το DVD player που δωρίσατε σε μια φιλανθρωπική οργάνωση όταν εμφανίστηκαν τα Blu-ray, το Blu-ray player που δεν χρησιμοποιήσατε ποτέ, το φοιτητικό σας λάπτοπ που το πετάξατε επειδή είχε γεμίσει ιούς — όλα αυτά μπορεί κάλλιστα να έχουν περάσει από το Αγκμπογκμπλόσι, όπου κάποιος τα άνοιξε στα δύο με τη βαριοπούλα κι αφαίρεσε ό,τι πολύτιμο υπήρχε μέσα τους, στο τελευταίο σκέλος μιας διαδρομής (αλήθεια, τι απέγινε το παιδικό σας Game Boy;) η οποία μάλλον δεν σας απασχόλησε ποτέ.

Όποιος θέλει να δείξει την τραγική κατάσταση που επικρατεί στην Γκάνα εξαιτίας των δυτικών ηλεκτρονικών αποβλήτων, επιστρατεύει πάντοτε φωτογραφίες από το Αγκμπογκμπλόσι. Η πραγματικότητα όμως είναι πιο σύνθετη και, από κάποιες απόψεις, ακόμα πιο ζοφερή. Διότι η Γκάνα δεν προοριζόταν για κάτι τέτοιο. Ποτέ δεν υπήρξε κάποιο σχέδιο μετατροπής της σε σκουπιδότοπο για τις ανεπιθύμητες συσκευές του υπόλοιπου πλανήτη. Και, σε αντίθεση με όσα λέγονται συχνά, καμία χώρα και καμία εταιρεία δεν έστειλε ποτέ εκεί χαλασμένα τηλέφωνα ή σπασμένες τηλεοράσεις στο πλαίσιο κάποιας συγκεκριμένης στρατηγικής. Όχι, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν φτάνει στην Γκάνα ως δηλωμένο απόβλητο.

Οι ξένοι στέλνουν στο Αγκμπογκμπλόσι παλιές ηλεκτρονικές συσκευές οι οποίες, όπως ισχυρίζονται, εξακολουθούν να λειτουργούν. Συνεπώς ενεργούν όχι απλώς νόμιμα, αλλά και σύμφωνα με τις υποδείξεις παγκόσμιων φορέων όπως ο Παγ­κόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όταν οι εταιρείες ανακύκλωσης ή οι μεσίτες αποβλήτων από χώρες σαν τον Καναδά ή τη Γερμανία στέλνουν εκατομμύρια χαλασμένα κινητά τηλέφωνα ή ανεμιστήρες οροφής στην Γκάνα, πιθανότατα δεν αντιλαμβάνονται ότι απλώς εξάγουν ρύπανση στη Δυτική Αφρική. Δεν αποκλείεται να πιστεύουν στ’ αλήθεια ότι προσφέρουν τα εργαλεία του διαφωτισμού και της προόδου σε μια φτωχή γωνιά της φτωχότερης ηπείρου της υφηλίου. (...)

*

Έξι μέρες τη βδομάδα ο Αουάλ πιάνει δουλειά κατά τις έξι το πρωί. Περνά τις πρώτες ώρες γυρίζοντας τους δρόμους του Αγκμπογκμπλόσι κι αναζητώντας κουβάρια από καλώδια και σύρματα σε μέγεθος τουλάχιστον μπάλας ποδοσφαίρου. Ο Αουάλ δέχεται κλήσεις από διάφορους παλιατζήδες Κόνκομπα: στον τάδε σταθμό αποσυναρμολόγησης κινητών υπάρχουν μερικά κιλά καλώδιο προς παραλαβή· κάπου αλλού υπάρχει ένα καρότσι του σουπερμάρκετ γεμάτο καλώδια HDMI. Ο Αουάλ δίνει εντολή στους νεαρούς Φράφρα που έχει υπό τις εντολές του να σκορπιστούν στην παραγκούπολη και να τα φέρουν. Στη διάρκεια του πρωινού θα επιστρέψουν στον Αουάλ με τα ποδήλατά τους και τσουβάλια γεμάτα καλώδια.

Αργότερα έρχεται η ώρα να βγάλουν το καπάστα. Συνή­θως ο Αουάλ περιμένει μέχρι το απομεσήμερο, τις πιο ζεστές ώρες της μέρας, όταν πολλοί κάτοικοι του Ολντ Φαντάμα βρίσκον­ται στα σπίτια τους και ξεκουράζονται, και άρα, θεω­ρητικά, ο καπνός που πνίγει την παραγκούπολη είναι λιγότερο ενοχλητικός.

Τη μέρα που τον συνόδευσα στη δουλειά του, λίγο μετά το μεσημέρι ο Αουάλ οδήγησε ένα τσούρμο καύτες σε μια αλάνα στην απέναντι όχθη της λιμνοθάλασσας Κόρλε. Εκεί, άδειασαν τα τσουβάλια τους, έκαναν τα περιεχόμενά τους μικρούς σωρούς κι ύστερα τους έβαλαν φωτιά με σπίρτα. Οι ηλεκτρονικές συσκευές —τροφοδοτικά για λάπτοπ, καλώδια USB, εναλλάκτες αυτοκινήτων, καλώδια από συσκευές βίντεο, ακουστικά για iPod— τυλίχτηκαν αμέσως στις φλόγες. Στην όχθη της λιμνοθάλασσας είχε συγκεντρωθεί ήδη ένα πελώριο βουνό από χαλασμένες τηλεοράσεις και μονωτικά φελιζόλ από ψυγεία· αυτά είναι τα μπόλα, τα σκουπίδια που τροφοδοτούν την ένταση της φωτιάς. Οι καύτες τα έριχναν στις φλόγες αφειδώς.

Σε λίγο, πλάι στη λιμνοθάλασσα τσιτσίριζαν δεκάδες φωτιές. Κάθε νεαρός Φράφρα φρόντιζε τρεις ή τέσσερις μαζί. Στην αρχή έριχναν περούκες και ξεραμένα φλούδια από καρύδες σε πολλές φωτιές ταυτόχρονα· οι φλόγες τους τριζοβολούσαν και χόρευαν καταπράσινες, στέλνοντας βαριά σύννεφα μαύρου καπνού προς την Κρεμμυδαγορά. Όταν οι φωτιές είχαν φουντώσει πια για τα καλά, οι καύτες έπιασαν τα πιο βαριά προσανάμματα, ρίχνοντας στις φλόγες ξεκοιλιασμένες τηλεοράσεις και φελιζόλ. Κατά διαστήματα έχωναν στις φλόγες σιδερένια ραβδιά, ψάρευαν τα κομμάτια του χαλκού που λίγο-λίγο ξεγυμνώνονταν από το πλαστικό περίβλημά τους, και τα επιθεωρούσαν τυλίγοντάς τα με επιδέξιες κινήσεις γύρω από τα ραβδιά τους. Στο μεταξύ, οι φλόγες γίνονταν όλο και πιο καυτές. Κάποια στιγμή ακούστηκε ένας απόκοσμος κρότος, σαν πυροβολισμός, κι ένα λευκό αντικείμενο φάνηκε να πετάγεται ψηλά: από τη ζέστη είχε σκάσει ένας αερόσακος αυτοκινήτου που βρισκόταν σε κάποιον μακρινό σωρό σκουπιδιών. Κανένας απ’ τους καύτες δεν έδωσε σημασία· ο διπλανός μου εκτόξευσε μια γερή μύξα απ’ το ρουθούνι του στο χώμα.

Πέρασε κάπου ένα δεκάλεπτο μέχρι να λιώσει το πλαστικό από τους «καταδικασμένους» φορτιστές και τα καλώδια και να μετατραπεί σε μια μαύρη, γλοιώδη μάζα. Οι καύτες συνέλεξαν με το χέρι το χάλκινο εσωτερικό τους, το καπάστα, αφού πρώτα έσβησαν τις δεκάδες φωτιές με νερό από πλαστικά σακουλάκια που τα έσκιζαν με τα δόντια. Φεύγοντας, γύρισα και κοίταξα τις φλόγες που εξακολουθούσαν να σιγοκαίνε. Παντού τριγύρω υπήρχαν αμέτρητες τολύπες καπνού ανάμεσα στα βουνά των σκουπιδιών. Όπως διαπίστωσα αργότερα, το σκηνικό αυτό ήταν ακόμα πιο τρομακτικό τη νύχτα. Γιατί μόνο στο σκοτάδι συνειδητοποιείς ότι το τοπίο γύρω από τη λιμνοθάλασσα Κόρλε δεν καπνίζει απλώς, αλλά φλέγεται αδιάκοπα: απ’ τις παλιές ηλεκτρονικές συσκευές χύνονται στο έδαφος χημικοί διαλύτες, με αποτέλεσμα, όσο περνούν οι μέρες και με τη ζέστη που συσσωρεύεται, το χώμα γύρω απ’ το Αγκμπογκμπλόσι να αυτοαναφλέγεται διαρκώς. Μικρές εστίες, μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι, θύμιζαν φωτιές στρατιωτικού καταυλισμού. Και όντως, κάποια σημεία πέρα απ’ τη λιμνοθάλασσα οι κάτοικοι του Αγκμπογκμπλόσι τα βλέπουν να καίνε όλη τους τη ζωή.

*

Στις φωτογραφίες, ο Μοχάμεντ Αουάλ.
Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν από τον Αλεξάντερ Κλαπ κατά τη διάρκεια της επιτόπιας έρευνάς του στην Γκάνα τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2022.

*

Αλεξάντερ Κλαπ
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ
ανταποκρίσεις από τις παγκόσμιες χωματερές

μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου

#ΔΩΜΑ

Νέα κυκλοφορία:Αλεξάντερ ΚλαπΟ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝανταποκρίσεις από τις παγκόσμιες χωματερέςμετάφραση: Δέσποινα Κανελ...
11/07/2025

Νέα κυκλοφορία:

Αλεξάντερ Κλαπ
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ
ανταποκρίσεις από τις παγκόσμιες χωματερές

μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου

Πού πάνε τα σκουπίδια; Ποιες χώρες φορτώνονται τα απορρίμματα του δυτικού κόσμου; Ποιον δηλητηριάζουν οι πεταμένες ηλεκτρονικές συσκευές μας; Πώς χρησιμοποιούν οι πετρελαιοβιομηχανίες την ανακύκλωση ως δούρειο ίππο για να προωθήσουν την υπερπαραγωγή πλαστικού; Ο πόλεμος των σκουπιδιών μαίνεται σήμερα ανεξέλεγκτος.

Στο βιβλίο αυτό, καρπό επιτόπιας έρευνας σε πέντε ηπείρους —από την κεντρική Αμερική και την Αφρική στο Αιγαίο και την Ινδονησία—, ο Αλεξάντερ Κλαπ αναζητά τους τόπους και τους ανθρώπους που παραλαμβάνουν τελικά τα απορρίμματά μας: τοξικά απόβλητα, ηλεκτρονικά απόβλητα, παλιοσίδερα, πλαστικά. Συνομιλεί με εργάτες και πολιτικούς, με επιστήμονες και μεσίτες σκουπιδιών, με εφοπλιστές και ακτιβιστές, εξερευνώντας τον αφανή κόσμο της παγκόσμιας διακίνησης αποβλήτων και τα θηριώδη οικονομικά συμφέροντα που τον κυβερνούν.

*

«Μια ιλιγγιώδης περιήγηση στο τι ακριβώς συμβαίνει στα πράγματα που πετάμε στον σκουπιδοτενεκέ»
New York Times

«Δεν θα ξανακοιτάξετε ποτέ τις πλαστικές σακούλες με τον ίδιο τρόπο»
Washington Post

«Μένεις με ανοιχτό το στόμα»
The Economist

«Μια κολονοσκόπηση σε μορφή βιβλίου, μια εξερεύνηση των εντοσθίων του σύγχρονου κόσμου»
The Atlantic

«Έχω διαβάσει βιβλία που μου έφεραν δάκρυα, ναυτία, έξαψη. Ποτέ δεν διάβασα βιβλίο που να με κάνει πραγματικά να νιώσω την αψιά γεύση του καμένου πλαστικού στο λαρύγγι μου»
The Sunday Times

*
Ο Alexander Clapp είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος με έδρα την Αθήνα. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στους New York Times, στο London Review of Books και στο New Left Review. Έχει βραβευτεί, μεταξύ άλλων, με το Whiting Nonfiction Grant, το Matthew Power Literary Reporting Award, το Robert B. Silvers Reporting Grant και το Pulitzer Center Breakthrough Journalism Award. Έχει επίσης λάβει το Alistair Horne Fellowship από την Οξφόρδη και το Berggruen Fellowship.

Φωτογραφία εξωφύλλου: Πάνος Δάβιος

#ΔΩΜΑ

Σε ένα από τα ταξίδια του στην Αθήνα, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, διαβόητος για την ακόρεστη αναζήτηση κάθε είδους ...
10/07/2025

Σε ένα από τα ταξίδια του στην Αθήνα, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, διαβόητος για την ακόρεστη αναζήτηση κάθε είδους παραδοξότητας —«omnium curiositatum explorator», με τα λόγια του Τερτυλλιανού—, ζήτησε να γνωρίσει τον Σεκούνδο, έναν Έλληνα φιλόσοφο που ήταν εγκατεστημένος εκείνο τον χειμώνα στην πόλη και ο ­ οποίος τηρούσε απαρασάλευτα όρκο σιωπής.

Σε μια δραματική καμπή της αφήγησης, ο Αδριανός συναν­τά επιτέλους τον Έλληνα σοφό και του ζητά να απαντήσει στις ερωτήσεις του. Όταν ο Σεκούνδος αρνείται και παρα­μένει βουβός, ο Αδριανός εξοργίζεται και διατάζει τον βασανισμό και την εκτέλεση του φιλοσόφου. Ωστόσο, μόλις ο αυτοκράτορας διαπιστώνει ότι ο Σεκούνδος δεν σκοπεύει να παραβιάσει τον όρκο του ούτε υπό την απειλή του θανάτου, τότε, γεμάτος θαυμασμό, του χαρίζει τη ζωή και του υποβάλλει τα έσχατα εκείνα ερωτήματα που στοιχειώνουν κάθε μελαγχολικό νου, προτείνοντάς του να γράφει απλώς τις απαντήσεις σε μια κηρωμένη πινακίδα.

Όταν φτάνει στην ερώτηση «Τι είναι ο άνθρωπος;», ο Σεκούνδος απαντά:

Νοῦς σεσαρκωμένος, πνευματικὸν ἀγγεῖον, αἰσθητικὸν χώρημα,
ἐπίπονος ψυχή, οἰκητήριον ὀλιγοχρόνιον, φάντασμα χρόνου,
ὠστεωμένον ὄργανον, κατάσκοπος βίου, Τύχης παίγνιον,
ἀπαράμονον ἀγαθόν, ζωῆς δαπάνημα, φυγὰς βίου, φωτὸς
ἀποστάτης, γῆς ἀπαίτημα, αἰώνιος νεκρός.

Για τον σιωπηλό αυτό κληρονόμο μιας πανάρχαιας σοφιολογικής παράδοσης, ο άνθρωπος είναι ένα πνευματικὸν ἀγγεῖον που περιέχει το αθάνατο και το θνητό, το αιώνιο και το παρο­δικό, το αγαθό και το εφήμερο — ένα παράλογο κράμα του ουράνιου και του χθόνιου, ένα υβρίδιο φωτός και θανάτου.

Κάθε βδομάδα η ανθρωπότητα παρά­γει καινούργια πράγματα ίσα με το βάρος της, κι απ’ αυτά υπολογίζεται πως, σε παγκόσμια ...
09/07/2025

Κάθε βδομάδα η ανθρωπότητα παρά­γει καινούργια πράγματα ίσα με το βάρος της, κι απ’ αυτά υπολογίζεται πως, σε παγκόσμια βάση, μόνο το 1% εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ένα εξάμηνο μετά την αγορά του. Οι καταναλωτικές μας συνήθειες —που απορρέουν απ’ την παραγωγή και χρήση τέτοιων αγαθών και υπηρεσιών— ευθύνονται πλέον για πάνω από τις μισές συνολικές εκπομπές άνθρακα. Κάθε μέρα η ανθρωπότητα πετάει στα σκουπίδια 1,5 δισεκατομμύριο πλαστικά ποτηράκια, σχεδόν 115 εκατομμύρια κιλά ρούχα, 220 εκατομμύρια αλουμινένια κουτάκια, 3 εκατομμύρια ελαστικά αυτοκινήτων. Σε κάθε άνθρωπο αντιστοιχεί αυτή τη στιγμή λίγο πάνω από ένας τόνος πεταμένο πλαστικό — σκορπισμένο στην ξηρά, θαμμένο στη γη ή αδέσποτο στη θάλασσα· και είναι σχεδόν βέβαιο ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του πλαστικού θα παραμείνει στον πλανήτη για χιλιάδες, ίσως κι εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια μετά από μας. Μόνο στους ωκεανούς, σε κάθε άνθρωπο αναλογούν 21.000 τεμάχια πλαστικού — σακούλες σουπερμάρκετ και πλαστικοί δακτύλιοι από εξάδες μπίρας και καπάκια μπουκαλιών. Ώς το 2050 η συνολική τους μάζα θα έχει υπερβεί το βάρος όλων των ψαριών του πλανήτη, ενώ κάθε έξι χρόνια αναμένεται να διπλασιά­ζεται. Εν τω μεταξύ, στο ένα λεπτό που σας πήρε να διαβάσετε αυτή την παράγραφο, άλλο 1 εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια πετάχτηκαν στα σκουπίδια, κι άλλη μια καρότσα με πλαστικά έχει καταλήξει στις θάλασσες.

| Κυκλοφορεί σε λίγες μέρες

#ΔΩΜΑ

Έργο αγάπης και αφοσίωσης του δημιουργού της στην τυπογραφία, η Jan είναι μια οικογένεια γραμμάτων που σχεδιάστηκε ψηφια...
04/07/2025

Έργο αγάπης και αφοσίωσης του δημιουργού της στην τυπογραφία, η Jan είναι μια οικογένεια γραμμάτων που σχεδιάστηκε ψηφιακά από τον Βασίλη Γεωργίου Vassilis P. Georgiou για αποκλειστική χρήση από το ΔΩΜΑ.

Αποτελείται από δύο τύπους στοιχείων -όρθια και πλάγια-, διαθέτει Ελληνικό μονοτονικό και πολυτονικό σύνολο χαρακτήρων καθώς και μικρά κεφαλαία, προκειμένου να εξυπηρετεί κάθε ανάγκη στοιχειοθεσίας.

Η Jan διαθέτει επίσης εκτεταμένο Λατινικό σύνολο χαρακτήρων καθώς και όλους τους απαραίτητους τύπους αριθμών, πλήρες σετ σημείων στίξης, σύμβολα, συμπλέγματα, βέλη και τυπογραφικά κοσμήματα.

Ευχαριστούμε τον Βασίλη για αυτό το κομψοτέχνημα• ένα εκδοτικό μας όνειρο βρήκε τα γράμματά του για να γίνει λέξεις.

#ΔΩΜΑ

Από το FACT Radio  :Αναζητώντας όσα αξίζουν πραγματικά το χρόνο σας, θυμηθήκαμε μια συζήτηση που είχαμε κάνει το 2018, σ...
01/07/2025

Από το FACT Radio :

Αναζητώντας όσα αξίζουν πραγματικά το χρόνο σας, θυμηθήκαμε μια συζήτηση που είχαμε κάνει το 2018, στον διαδικτυακό σταθμό Amagi, με τον εκδότη και μεταφραστή Θάνος Σαμαρτζή.

Λίγους μήνες νωρίτερα από αυτή τη συζήτηση, τέλη Ιουνίου του 2017, ο Θάνος Σαμαρτζής και η Μαριλένα Καραμολέγκου είχαν ιδρύσει τις Εκδόσεις ⁠ΔΩΜΑ.

Χάρις στις εκδοτικές τους επιλογές, οι Εκδόσεις ΔΩΜΑ έχουν γίνει σημείο αναφοράς για τους βιβλιόφιλους αφού έχουν εκδόσει ξεχωριστά βιβλία που έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό από το ευρύ κοινό.

Ο Θάνος Σαμαρτζής, πτυχιούχος Νομικής με μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στη Φιλοσοφία, ξεκίνησε την πορεία του στο χώρο του βιβλίου από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Έχει συμμετάσχει στο έργο της μετάφρασης των απάντων του Αριστοτέλη και ως εκδότης του ΔΩΜΑτος ξεκίνησε με τη μετάφραση της «Ελευθερίας» του Επίκτητου αλλά και του θρυλικού «Εκκλησιαστή».

Συζητήσαμε λίγο μετά την κυκλοφορία του «Εκκλησιαστή» για τα βιβλία, τη μετάφραση, τη φιλοσοφία, τον Αριστοτέλη, τις λέξεις.

Ακούστε όσα ενδιαφέροντα μας είχε είπε τότε.

Αναζητώντας όσα αξίζουν πραγματικά το χρόνο σας, θυμηθήκαμε μια συζήτηση που είχαμε κάνει το 2018, στον διαδικτυακό σταθμό Amagi, με τον εκδότη και

«Τι συμβαίνει με την πνευματικότητα όταν οι δυο συνιδρυτικοί της όροι (αλήθεια, ζωή) αποχωρίζονται ως ξένες και αδιάφορε...
30/06/2025

«Τι συμβαίνει με την πνευματικότητα όταν οι δυο συνιδρυτικοί της όροι (αλήθεια, ζωή) αποχωρίζονται ως ξένες και αδιάφορες περιφέρειες η κάθε μία με τους κώδικες ή, για να το πω με σημερινούς όρους, με τα αλγοριθμικά της δεδομένα; Αυτό συντελείται προς το τέλος του εικοστού αιώνα και ο Καράμπελας το προσεγγίζει μιλώντας για πνευματικότητες της απώλειας ή πνευματικότητες μεταλλάξεων και τερατικών παραμορφώσεων. Σε κάθε περίπτωση, ο συγγραφέας πιστεύει ότι το πνεύμα δεν μπορεί να επιστρέψει παρά μέσω της αποδοχής της αμφίβιας ‘φύσης του ανθρώπου’. Η αξίωση αποκλειστικότητας από τη σκοπιά των συστημάτων ορθολογικής κυριαρχίας είτε από την σκοπιά μιας αποπροσανατολισμένης ζωής σκορπισμένης στις εφήμερες προτιμήσεις της, οδηγεί σε ένα τέλος, σε μια πνευματική εξάντληση. Φυσικά το πένθος για τις θνήσκουσες πνευματικότητες δίνει μερικά από τα ομορφότερα κεφάλαια αυτού του δοκιμίου- όταν σχολιάζει τον Φον Τρίερ, τον Ουελμπέκ, τον Μίκαελ Χάνεκε. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αναμετρηθούμε με το ζήτημα της πνευματικότητας αγκαλιάζοντας απλώς προσόψεις του μηδενισμού. Ο Καράμπελας, όπως τον διαβάζω εδώ, απορρίπτει την εκδοχή της συνθηκολόγησης με την απώλεια του νοήματος, με έναν μηδενισμό που υποτίθεται μας απαλλάσσει από τη βία και τη σκληρότητα των μεταφυσικών διλημμάτων της Ιστορίας. Δεν είναι όμως καθόλου βέβαιος πως ‘ακόμα και αν βρούμε τα κλειδιά’ θα υπάρχει ένα Σπίτι για να το κατοικήσουμε. Ο συγγραφέας επανέρχεται στην αμφιβολία δίχως όμως – έχω την αίσθηση- να την μετατρέπει σε ‘φιλελεύθερο’ σκεπτικισμό που είναι μια βολική και μάλλον ανώδυνη εκδοχή της αμφιβολίας. Η δική του αμφιβολία έχει στον πυρήνα της την αγωνία για το αν θα μπορέσουμε να υπάρξουμε πνευματικά σε έναν βιώσιμο κόσμο. Η αβεβαιότητα δεν γίνεται εδώ ιδεολογία του ρίσκου ούτε ατομικιστική πόζα αλλά ένας όντως επώδυνος αναστοχασμός».

Ο Νικόλας Σεβαστάκης γράφει στην ιστοσελίδα του για το δοκίμιο του Δημήτρη Καράμπελα «Το πνεύμα και το τέρας» που μόλις κυκλοφόρησε:

https://nicolassevastakis.com/2025/06/28/το-πνευματικό-και-οι-ενσαρκώσεις-του/?fbclid=IwY2xjawLPMvZleHRuA2FlbQIxMABicmlkETBtZG40c1NmREJTYU1lNVZyAR55iRCXfk-Bi0cUhtOwFHsPiYcB9-vMgUke_511th80Q7syBr6HbEi9Js6NNA_aem_M2FSQTAGhM-3dyW4aP7uog

Νέα κυκλοφορία:Δημήτρης ΚαράμπελαςΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΡΑΣ Δοκίμιοσειρά: τα σχολαστικά | 2Από τη μια, ο Θεός, οι φυσικοί ν...
23/06/2025

Νέα κυκλοφορία:

Δημήτρης Καράμπελας
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΡΑΣ
Δοκίμιο

σειρά: τα σχολαστικά | 2

Από τη μια, ο Θεός, οι φυσικοί νόμοι, ο ορθός Λόγος, τα γονιδιακά κυκλώματα: η αλήθεια. Από την άλλη, το ενδεχόμενο, το εφήμερο, το πεπερασμένο, το τυχαίο: η ζωή. Μεταξύ των δύο αυτών πόλων ανοίγεται ένας χώρος ενδιάμεσος: η επικράτεια του πνευματικού, η κατ’ εξοχήν επικράτεια του ανθρώπου — όντος μεικτού και υβριδικού, τερα­τώδους συνύπαρξης των αντιθέτων.

Το ανά χείρας δοκίμιο αφηγείται μια ιστορία του πνευματικού —από τον Σεκούνδο τον σιωπηλό φιλόσοφο, τον Πίκο ντέλλα Μιράντολα και τον Πασκάλ ώς την Χάννα Άρεντ και τον Ζακ Ντερριντά∙ από τον Μέλβιλ, τον Μπωντλαίρ και τον Κάφκα ώς τον Τεντ Χιουζ, τον Τόμας Πύντσον και τον Μισέλ Ουελμπέκ∙ από τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και τον Αντρέι Ταρκόφσκι ώς τον Μπιλ Βαϊόλα, τον Τζιμ Τζάρμους και τον Ντέιβιντ Λυντς— αναζητώντας μια απάντηση στο ερώτημα αν η μεταβατική αυτή ζώνη θα μπορούσε να ξαναγεννηθεί για μας πια.

*

Ο Δημήτρης Καράμπελας (Αθήνα, 1972) είναι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, στην οποία διδάσκει αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό δίκαιο.

Έχει δημοσιεύσει δοκίμια για την ελληνική και ξένη λογοτεχνία και για το δοκίμιο ως είδος.

#ΔΩΜΑ

«Εδώ, τα πρόσωπα έχουν "πρόσωπο", δεν σχετίζονται με κάποιον ονομαστικά ανολοκλήρωτο Ιωσήφ Κ., οι συμπεριφορές τους θυμί...
19/06/2025

«Εδώ, τα πρόσωπα έχουν "πρόσωπο", δεν σχετίζονται με κάποιον ονομαστικά ανολοκλήρωτο Ιωσήφ Κ., οι συμπεριφορές τους θυμίζουν τα "γκαγκ" του βωβού κινηματογράφου, τα λόγια τους διακωμωδούν μάλλον παρά σέβονται τις κοινωνικές εντολές σα να βρισκόμαστε σε παράσταση νευρόσπαστων, που παίζουν τον εαυτό τους προς ενόχληση των θεατών, ώσπου να εμφανιστεί η ανατροπή, η οποία φέρνει την αναζητούμενη επάνοδο στην ισορροπία. (...)

Με αίσθηση του χιούμορ, με σαφή λόγο κατά τις συναντήσεις με φίλους, ο Κάφκα είχε δίκιο όταν έλεγε πως η "Μεταμόρφωση" είναι μια κωμωδία».

| Η ύπαρξη σαν κωμωδία - Ο Φίλιππος Δρακονταειδής γράφει στο ένθετο Βιβλιοδρόμιο της εφημερίδας TA NEA για τη «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα, σε νέα μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου. |

https://www.tanea.gr/print/2025/06/07/lifearts/i-yparksi-san-komodia/

#ΔΩΜΑ

«Ακόμα πιο αδιάνοητο, κατά τη γνώμη μου, είναι το επίτευγμα της αρχιτεκτονικής του βιβλίου, δηλαδή το πώς η Γουλφ χρησιμ...
17/06/2025

«Ακόμα πιο αδιάνοητο, κατά τη γνώμη μου, είναι το επίτευγμα της αρχιτεκτονικής του βιβλίου, δηλαδή το πώς η Γουλφ χρησιμοποιεί αυτή την ικανότητα που έχει να καταγράφει με λέξεις αυτή τη διάχυτη γλώσσα, μεταφέροντας το εσωτερικό μικρόφωνο απ’ το ένα πρόσωπο στο άλλο και σχηματίζοντας έτσι μία ροή, σαν ένα μικρό χωριό, σπιτάκια σπιτάκια σπιτάκια σκέψεων, τα οποία φτιάχνουν μια εικόνα.

Βγαίνοντας απ’ το βιβλίο ξέρεις τα πάντα για τους ήρωες χωρίς να σου έχει πει κανείς τίποτα, χωρίς να υπάρχει ένας αφηγητής. Τους έχεις μπροστά σου ολοζώντανους, τους βλέπεις».

Η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου συνομιλεί με τον Κωνσταντίνο Μοστράτο στον Αθήνα 9.84 και την εκπομπή Αθήνα το Φελέκι σου για τις πρόσφατες μεταφράσεις της, το μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ «Στο φάρο», το «Ο πετρίτης» του Τζων Άλεκ Μπέικερ και το «Η γλώσσα του τρίτου Ράιχ» του Βίκτορ Κλέμπερερ (εκδόσεις Άγρα).

Μπορείτε να ακούσετε την όμορφη συζήτησή τους εδώ:

https://www.mixcloud.com/%CE%91%CE%98%CE%97%CE%9D%CE%91984/%CE%B1%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CF%86%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CE%BA%CE%B9-%CF%83%CE%BF%CF%85-14-06-2025/

#ΔΩΜΑ

Address

Pláka

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when ΔΩΜΑ posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Business

Send a message to ΔΩΜΑ:

Share

Category

Για το ΔΩΜΑ

Το ΔΩΜΑ εκδίδει βιβλία φιλοσοφίας, ιστορίας και λογοτεχνίας. Επιχειρεί να συνθέσει το θεωρητικό στοχασμό με τη ζώσα εμπειρία, βρίσκει το βάθος και την ομορφιά στην αφτιασίδωτη λακωνικότητα, μελετά το συγκεκριμένο αναζητώντας το οικουμενικό. Απευθύνεται πρωτευόντως σε μια γενιά που γυρεύει στο διάβασμα, στα κείμενα και στις λέξεις εφόδια για να συντάξει τη ζωή της και να ευδαιμονήσει.

Το ΔΩΜΑ ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2017 από τον Θάνο Σαμαρτζή και τη Μαριλένα Καραμολέγκου. Τον Απρίλιο του 2018 εντάχθηκε στο ΔΩΜΑ και ο Μιχάλης Σαμαρτζής.