13/10/2025
Ευχαριστούμε την Kατερίνα Ζαμαρία Katerina Zamaria για την ανάλυσή της. Όχι μόνο επειδή είναι εύστοχη και ουσιώδης αλλά και επειδή δείχνει ότι τα βιβλία που πραγματεύονται τα λεγόμενα «δύσκολα» θέματα δεν «τραυματίζουν» τα παιδιά αναγνώστες αλλά τα βοηθούν σε πολλά επίπεδα.
_______________________________________________
📕Με μια κόκκινη κλωστή διαβάζουμε, στην ΑΥΓΗ της Κυριακής, ένα graphic novel, από τις Elevaton Publications, και αφουγκραζόμαστε τους ψιθύρους που, συχνά, κρύβουν μέσα τους κραυγές...
Εγώ σε πιστεύω!
Για να περνά η ώρα στο διάλειμμα, η Βέρα και οι φίλες της παίζουν το χαλασμένο τηλέφωνο. Λένε αστεία και εφηβικά μυστικά. Ώσπου μπαίνει στην ομάδα τους η Άννα. Η Άννα θα ψιθυρίσει στη Βέρα το δικό της οδυνηρό μυστικό και το παιχνίδι θα γίνει μια απροσδόκητη ευκαιρία για να ζητήσει βοήθεια. Η Βέρα θα θελήσει να τη βοηθήσει. Πρώτα όμως θα χρειαστεί να βρει κι η ίδια το θάρρος και τη δύναμη για να μιλήσει δυνατά γι' αυτό που η Άννα, από φόβο μόνο να ψιθυρίζει μπορεί.
Ο βραβευμένος Δανός συγγραφέας Morten Dürr με το graphic novel «Το χαλασμένο τηλέφωνο» δημιουργεί μια δυνατή ιστορία, αξιοποιώντας το δημοφιλές παιχνίδι.
«Η μαμά μου με δέρνει» ψιθυρίζει η Άννα και αυτομάτως βρισκόμαστε στο σύμπαν των κακοποιημένων παιδιών που υφίστανται μια συμπεριφορά που δεν "διαπαιδαγωγεί" αλλά ταπεινώνει και πληγώνει, αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια στο σώμα και στην ψυχή.
Στο βιβλίο, που απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους, όλα ξεκινούν με έναν ψίθυρο…μια αλήθεια που η πρωταγωνίστρια μόνο ψιθυριστά μπορεί να μοιραστεί. Στο καλοδομημένο κείμενο του Dürr η βία-αν και είναι το γενεσιουργό αίτιο της ιστορίας- δε βρίσκεται στον πυρήνα της. Η πράξη της μητέρας είναι σαν το βότσαλο σε μια λίμνη. Ο συγγραφέας δεν εστιάζει σε αυτή καθ΄αυτή αλλά στις αντιδράσεις που η αλήθεια προκαλεί στον κύκλο των ανθρώπων που βρίσκονται γύρω από την πρωταγωνίστρια. Οι συμμαθητές, οι φίλοι, οι άλλοι γονείς, οι καθηγητές, θα γίνουν κοινωνοί του μυστικού. Η στάση τους θα έχει καθοριστική σημασία στο πώς θα εξελιχθεί η ιστορία.
Με ιδιαίτερο τρόπο, πέρα από κραυγαλέες καταγγελίες και στείρο διδακτισμό, ο συγγραφέας φέρνει αντιμέτωπο τον αναγνώστη με τις ποικίλες διαστάσεις ενός εξαιρετικά επίκαιρου προβλήματος.
Αν και το βασικό πρόσωπο της ιστορίας είναι η Άννα, ο συγγραφέας δεν τη βάζει στο κέντρο της αφήγησης, αναγνωρίζοντας πόσο δύσκολο είναι για ένα παιδί να διαχειριστεί ένα τέτοιο θέμα. Εκτός από την αυτονόητη δυσκολία να μιλήσει για την κακοποίηση που βιώνει, στο κείμενο θίγεται και η επιφύλαξη με την οποία αντιμετωπίζονται συχνά από τους ενήλικες οι καταγγελίες των παιδιών. «Ποτέ δε θα έκανε τέτοιο πράγμα η Λέα στην κόρη της» θα πουν οι γονείς της Βέρας, όταν εκείνη θα τους αποκαλύψει όσα η φίλη της εξομολογήθηκε. «Καταλαβαίνετε ότι είναι σοβαρή η κατηγορία…» θα πει ο Διευθυντής.
Τα σημάδια είναι παρόντα. Μόνο που κανείς δεν τα παρατηρεί. Οι συχνές απουσίες της Άννας… η απομάκρυνσή της από τα άλλα παιδιά… οι αντιδράσεις της όταν κάποιος θα της λερώσει κατά λάθος την μπλούζα…η αφωνία της (η φωνή ως διαχρονικό σύμβολο ρητών και άρρητων…). Τα σημάδια είναι εκεί και φωνάζουν. Ούτε οι καθηγητές θα τα δουν. Ακόμα και η Βέρα, η φίλη της Άννας, θα αμφισβητήσει τα λεγόμενά της: «Η Άννα λέει ψέματα». Είναι πιο εύκολο να θεωρείς ότι κάτι είναι ψέμα παρά να έρχεσαι αντιμέτωπος με την οδυνηρή αλήθεια. Γιατί τότε πρέπει να κάνεις κι εσύ κάτι γι΄αυτό.
Στους επάλληλους κύκλους της ιστορίας, η αντίδραση της γιαγιάς της Βέρας είναι αυτή που θα δώσει τη λύση και την κάθαρση. Η σιωπή είναι συνενοχή, θα πει με το δικό της τρόπο υποδεικνύοντας και την στάση που οφείλει να κρατά όποιος γίνεται αποδέκτης τέτοιων «μυστικών» από τα παιδιά. «Εγώ την πιστεύω» είναι η φράση-κλειδί που σπάει τον κύκλο της σιωπής και ανοίγει τον κύκλο προστασίας γύρω από το κακοποιημένο παιδί, με το graphic novel του Μ. Dürr να συμβάλλει με τρόπο ουσιαστικό στην κατανόηση του προβλήματος αλλά και στην ευθύνη που έχουμε απέναντι στο θύμα.
Η εικονογράφηση, ως κύριο αφηγηματικό εργαλείο, αναδεικνύει τις διαφορετικές οπτικές και τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών. Κυριαρχούν το μωβ (χρώμα συνδεδεμένο με το μυστήριο, τα καταπιεσμένα συναισθήματα, τις φοβίες) και το γκρι (χρώμα της θλίψη, της μελαγχολία της ψυχρότητας, της αδιαφορία). Οι σκουρόχρωμες παλέτες πρωταγωνιστούν ενώ οι ανοιχτόχρωμες αναδεικνύουν τις ανέμελες στιγμές των παιδιών ή τα ασφαλή περιβάλλοντα. Η εικονογράφος εστιάζει στα πρόσωπα και στα συναισθήματα που κρύβονται σε αυτά αλλά και σε μικρές λεπτομέρειες, όπως το άγγιγμα του ώμου της Άννας, που μαρτυρούν την καλά κρυμμένη κακοποιητική συμπεριφορά της μητέρας.
Στο παράρτημα του βιβλίου υπάρχουν χρήσιμες πληροφορίες για τα δικαιώματα των παιδιών, για εξειδικευμένους φορείς και τηλεφωνικές γραμμές καταγγελίας ή στήριξης.
Μολονότι απευθύνεται σε παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας, «Το χαλασμένο τηλέφωνο» μπορεί να λειτουργήσει ως εξαιρετικό εργαλείο και στα χέρια εκπαιδευτικών και ειδικών γιατί ανοίγει συζητήσεις, ευαισθητοποιεί, κινητοποιεί και μας υπενθυμίζει ότι συχνά πίσω από τους ψιθύρους κρύβονται κραυγές.
Morten Dürr
