14/03/2022
*PREZANTASYON RAPÒ EMISYON " PROFESSIONS/ETHIQUE ET DEONTOLOGIE" 11 MAS LA*
N ap salye w ak anpil respè e prezante w rapò emisyon *PED ki te fèt 11 mas 2022 ak Envite *Marie-André BÉLANGE* ki se yon Jounalis Repotè otou sijè sa «*Le Journaliste Reporter, les précautions à prendre sur le terrain*». Emisyon sa prezante chak vandredi 3 zè pou 5 kè sou Radyo Tropikal 101.5 nan Okap e se *Malherbe JOSEPH*, ki se Kontab epi Jounalis ki prezantate l.
Objektif Emisyon sa se konbat move konsyans kèk Pwofesyonèl k ap tèni imaj Pwofesyon yo nan jan y ap ekzèse yo ki pa etik.
*KIYÈS KI MARIE-ANDRÉ BELANGE*?
Marie-André BELANGE se yon jèn fanm Jounalis Repotè nan yon Medya trè popilè nan Kapital la. Se yon jiris ki fenk diplome, e li se Kòdonatris yon rezo jounalis ki rele *Annaprè* k ap fè pwomosyon pou dwa moun. Li kolabore tou ak kèk lòt òganizasyon k ap defann dwa moun.
*KISA KI YON JOUNALIS REPÒTÈ YE*?
Selon Marie-André BELANGE, yon Jounalis-Repòtè se yon Jounalis ki ale nan sous la sa vle di sou teren an menm pou li al chèche enfòmasyon, verifye yo, trete yo avan menm yo difize yo kòm enfòmasyon moun dwe konnen.
*KI KALITE YON JOUNALIS REPOTÈ A DWE GENYEN*?
Madam BELANGE di yon Repòte dwe gen yon gran kapasite obsèvasyon pou l rive sezi sa anpil lòt moun pa wè malgre yo t ap gade tou. Yon Jounalis Repòtè pa limite sèlman a pran imaj epi ekri. Li bezwen kapasite oubyen fasilite pou rapòte/dekri fè yo klè, yon fason pou moun ki pa t la yo gen enpresyon yo te la lè y ap koute oubyen li repòtaj la. Non, vèb, adjektif l ap chwazi yo pa ka fèt 1-2 pap padap tou paske Madam BELANGE di nou ekriti jounalistik la diferan ak ekriti òdinè yo.
*ESKE NENPÒT MOUN KI METRIZE KAMERA FOTO OUBYEN VIDEYO DEJA KA YON JOUNALIS REPÒTÈ?*
Dapre Madam BELANGE, yon moun ki entelijan e k ap fonksyone ak jounalis ka rive aprann kèk bagay gras abitid li gen ak jounalis sa. Men Repòtaj se tankou yon panye ki chaje bagay ladann sa vle di li gen plizyè divizyon ladan l (Repòtaj Radyo, Repòtaj videyo, Repòtaj imaj). Donk menm si w gen kèk konpetans ki gen lyen ak jounalis repòtaj, ou dwe al lekòl kanmenm pou aprann tout prensip ou pa t konnen yo. *Egzanp*: Menm lè w gen kamera nan men w, ou pa ka fè foto ni filme nenpòt bagay jan w vle (sitou nan mikwotwotwa yo). Ou pa ka filme afè moun yo, vizaj moun yo, timoun ki sou lye/lieu a san konsantman yo oubyen konsantman paran yo. Sa w ap filme oubyen fotografye a dwe « d’utilité publique » oubyen w jwenn « permission/autorisation formelle » avan. An prensip se lekòl ki montre ti detay sa yo ak anpil lòt nou pa site la.
*ESKE MEDYA YO PWOTEJE REPÒTÈ KI ATACHE AK YO SOU TEREN AN*?
Madam BELANGE te repon pou l di malerezman majorite medya nan peyi Dayiti, pou l pa di tout, pa jere pwoteksyon jounalis yo. Jis imajine yon jounalis ki pral kouvri yon evennman ki danjere, kote gen bal reyèl, bal kawoutchou, gaz lakrimojèn, wòch ak boutèy ap lanse epi repòte a pa menm gen ni yon jilè pabal, ni kas nan tèt li, ni bòt nan pye l. Nan ka sa Medya yo pa pwoteje Repòtè lakay yo vrèman. E se wòl yo pou yo òganize epi egzije Jounalis yo pwoteje latètopye lè yo sou teren.
*KIJAN YON JOUNALIS KA RIVE PWOTEJE PWÒP TÈT LI LÈ LI DE BWA BALANSE*?
Yon Jounalis Repòtè dwe vijilan depi lè l ap deplase pou l rive kote l pral kouvri evennman an. Tankou nan manifestasyon oubyen kote k gen dyèl ant bandi ak lapolis elatriye, li dwe ap veye anwo veye anba, adwat ak agoch pi mal pase volè k ap veye lapolis paske pwoteksyon jounalis la depann anpremye de li menm. *Mèt kò ki veye kò* selon Jounalis Repòtè Marie-André BELANGE.
7) *KI KÒMANTÈ W PA RAPÒ AK KÈK POLISYE AK GWO PALTO KÈK JOUNALIS KONN SIBI MOVE TRÈTMAN ANBA MEN YO*
Dapre Madanm BELANGE, yon Jounalis gen dwa filme oubyen fotografye oubyen kouvri nenpòt evennman k ap pase pandan l sou teren an depi li nan enterè popilasyon an. Prensipal misyon yon jounalis, se pèmèt popilasyon an jwi dwa yo genyen pou yo jwenn enfòmasyon. Polisye yo, moun gwo palto yo, e jounalis yo yonn dwe lòt respè sou teren an nan egzèsis fonksyon yo.
Yon Jounalis ki pral kouvri yon evennman dwe idantifyab/identifiable fasilman paske moun pa jounalis nan rad ki sou ou.
Men, yon ajan ki sou teren an k ap mete lòd ka di w pa rantre la, pa pase la menm si w gen badj/badge ou sou; Ou dwe tande l, sepandan ou ka eseye konvenk li tou. Li gen dwa pou l di w pa fè foto l, pa filme l.
Men si se yon bagay ki « *d’utilité publique* » li pa gen okenn dwa entèdi w fè travay ou, li pa gen dwa ni kraze materyèl ou ni frape w paske Dwa pa youn fini kote dwa lòt la kòmanse. Anfennkont, kòm jounalis ou dwe fè tout sa k depann de ou pou w evite w viktim.
*KISA K TA DWE CHANJE POU AMELYORE FASON PRÈS AK MEDYA AP FONKSYONE NAN PEYI A*
Pou Madam BELANGE gen anpil bagay ki merite chanje. Men li te fè rekòmandasyon sa yo.
- Medya yo dwe sitou bay Jounalis yo yon pi bon trètman sètadi yon trètman ki pwopòsyonèl ak metye sa ki chaje risk men ki trè bèl.
- Yon moun ki vle vin Jounalis dwe ale lekòl menm si l konn kèk bagay deja. Yon ansyen Jounalis tou pa dwe ezite fòme tèt li chak jou. Kòd deyontoloji metye a mande sa tou.
Orezime, nou te kontan resevwa Premye Jounalis fanm nan emisyon an jis apre jounen 8 Mas la. Nou te satisfè pou konesans li te pataje ak nou. Li te montre tou jan l kontan pou inisyativ emisyon « *Professions, Ethique et Déontologie* » a ki pral pèmèt anpil Pwofesyonèl vin pi Pwofesyonèl nan pratik metye yo. Nou di l yon kokennchenn mèsi pou patisipasyon l.
*Malherbe JOSEPH*
*Kontab/Jounalis prezantatè*
*Emisyon « Professions/Éthique et Déontologie »*
*Radio Tropikal 101.5*
*Okap*
