24/12/2024
Nwèl Dantan
Nan Ayiti, lè yo pale de "Nwèl Dantan," se tankou yon pòt yo louvri sou yon lòt epòk, yon lòt lavi. Se te yon tan kote senplisite te gen plis valè pase tout richès nan mond lan. Se te yon tan kote Nwèl te yon fèt ki ranpli ak chalè, ak yon sans kominote ki difisil pou jwenn jodi a.
Anvan tout bagay, Nwèl pa t jis yon fèt materyèl. Pa t gen fo sapin ki gen limyè flachi oubyen gwo dekorasyon yo enpòte. Non. Sapin Nwèl nan tan lontan te ka senpleman yon pye bwa ki soti nan lakou, dekore avèk flè, papye koulè, ak brikabrak fanmi an te fabrike ansanm. Timoun yo te fè zetwal ak men yo, pandan granmoun yo t ap rakonte istwa Jezi ak lanmou Bondye.
Règleman pa t bezwen pase nan rad chè ni kado koute chè. Kado yo te senp: yon liv, yon kout panye ak rezen sèk, oubyen yon jwe ti bwa yon bòs t ap fè ak men li nan katye a. Se pa kantite a ki te konte, men pito entansyon ak lanmou ki dèyè kado a.
Lannuit Nwèl, nan chak kwen nan peyi a, mizik te fè bri. Moun te konn chante kantik tradisyonèl tankou "Minuit Chrétiens" ak "Gran’mèt la fèt", ak tout kè yo. Manje pa t janm absan. Maman te konn boure poul ak diri djon djon, fè pen banann, epi prepare ponch kreyòl pou granmoun yo. Lè sware a t ap fini, yo konn kole tout chèz nan lakou a pou kontinye chante, danse, epi pran plezi jiskaske premye reyon solèy frape mòn yo.
Nan tan sa, kominote a te pi fò. Nwèl te yon okazyon pou tout moun mete ansanm, pou ede yonn lòt. Si yon vwazen pa t gen ase pou manje, lòt yo t ap pataje san ezitasyon. Se te yon Nwèl kote lamitye te plis enpòtan pase materyèl. Chak moun te pote yon ti kras—yon chodyè soup joumou, yon ti pen, yon bout ponch—epi yo t ap selebre ansanm.
Jodi a, lavi a vin chanje. Teknoloji ak presyon modèn te ranmase anpil nan tradisyon sa yo. Men, nan chak kwen nan peyi a, toujou gen moun ki sonje epòk sa, epi ki eseye retounen nan sa ki te fè Nwèl dantan sa yo tèlman espesyal: amoni, lanmou, ak yon lafwa ki depase tout bagay.
Ann retounen nan sans Nwèl dantan sa yo, kote lanmou ak solidarite te pi fò pase tout lòt bagay. Paske, nan fen jounen an, vre esans Nwèl la se nan kè nou li ye.
Martino CADET
