18/08/2025
Sesaji lan Slametan: Jembatan Manungsa lan Jagad Roh
Ana pitutur lawas Jawa: “Urip iku mung mampir ngombe.” Tegesé, manungsa mung titah kang mampir sedhela ing jagad iki, sadurunge bali marang asal mula dumadi. Nanging ing mampire iku, manungsa kudu eling, kudu nyambung rasa marang Gusti, marang leluhur, marang alam, lan uga marang roh-roh sing ora katon nanging ana. Ing kéné, sesaji lan slametan dadi jembatan kang alus nanging kuat, kang nyawijèkaké jagad kasat mata lan jagad ora kasat mata.
Makna Sesaji – Simbol, Dudu Sekadar Panganan
Sesaji dudu mung sega tumpeng, jajan pasar, kembang telon, utawa banyu bening. Saben unsur iku ngemot simbol lan doa kang alus.
Kembang telon minangka pratanda kasucèn, wewangian sing nyawiji karo ambegan para dewa lan roh leluhur.
Banyu bening minangka lambang kesucèn ati, yen ati resik, kabeh sambungan bakal gamblang.
D**a minangka swara ambegan manungsa, kang ngrembuyung munggah nyedhak marang swarga.
Tumpeng lan jajan pasar minangka lambang kasugihan bumi, bukti yen bumi tansah maringi pangan lan urip.
Sesaji iku sejatine basa simbolik, wujud komunikasi antarané manungsa lan jagad halus. Ora nganggo aksara, nanging nganggo rasa lan lambang.
Slametan – Rasa Guyub lan Panyuwunan Rahayu
Slametan yaiku laku kang nglantarake rasa rahayu, slamet, lan tentrem. Wong Jawa yakin, slametan iku ikat sosial lan spiritual. Wong padha mangan ing tampah siji, nganggo dhaharan kang padha, minangka pratanda yen kabeh padha: ora ana kang luwih dhuwur, ora ana kang luwih asor.
Ing tataran batin, slametan iku lelampahan panyuwunan marang Gusti lan jagad roh supaya kabeh rahayu:
Slametan kelairan: panyuwunan supaya bayi slamet, dilindhungi saka gangguan kasar lan alus.
Slametan panggonan anyar: ngelingake yen papan iku uga ana sing nguwasani, mula kudu nyuwun idin lan rahmat.
Slametan kematian: minangka pangruwatan lan panglipur, kanggo ngantar sukma bali menyang panggonan sejati.
Slametan sejatine jembatan antarane sangkan paraning dumadi, supaya manungsa ora lali marang asal lan ora kagok marang pungkasan.
Kesinambungan karo Alam
Ing kawruh Jawa, alam iku guru sejati. Sesaji lan slametan ora mung kanggo roh, nanging kanggo nyawiji karo unsur jagad. Wong Jawa percaya yen:
Banyu iku nyambung karo ati.
Geni iku nyambung karo semangat lan nafsu.
Lungguh (lemah) iku nyambung karo sabar lan keteguhan.
Angin iku nyambung karo ambegan lan urip.
Nalika sesaji digelar lan slametan ditindakake, sejatiné manungsa lagi nyetel harmoni karo papat unsur agung iki. Yen harmoni, urip bakal rahayu; yen ora, urip bakal kebak sengkala.
Dimensi Spiritual lan Filosofi
Saka sisi batin, sesaji lan slametan mulangaké:
Ikhlas: amarga panganan sing paling enak kudu diwenehake luwih dhisik kanggo roh lan tamu.
Rendah hati: eling yen urip ora bisa ditindakake dhewe, butuh alam, butuh pepadha, butuh Gusti.
Kesinambungan: manungsa mung titah sing numpak wektu. Slametan ngelingake yen kabeh urip ana gandhèngan antar generasi, antar jagad kasar lan jagad alus.
Sesaji lan slametan dudu perkara gaib thok, nanging piwulang batin kanggo ngresiki rasa, supaya manungsa luwih alus ati, luwih tepa slira, lan luwih ngerti paseduluran sejati.
Panutup – Basa Rasa Kang Ora Pati Katon
Ing pungkasane, sesaji lan slametan iku basa rasa, basa kang luwih jero tinimbang tembung. Basa kang mung bisa dirungu déning sing ati resik lan eling. Wong Jawa pitutur:
“Urip kang tanpa slametan, kaya lampu tanpa lenga.”
Mula, slametan lan sesaji iku dudu perkara lawas sing kudune ditinggal, nanging jembatan spiritual supaya manungsa tetep nyambung karo Gusti, karo leluhur, karo alam, lan karo rasa sejati kang ana ing jero ati.