23/07/2025
कोंझरी – एक नदी की एक राजकन्या?
✍️ लेखक: योगेश जनार्दन येलवे
"मी कोण?"
हा प्रश्न ऐकू येतो… पण तो एखाद्या माणसाचा नाही, तर एका नदीचा आहे – कोंझरी नदीचा.
ही गोष्ट आहे एका जिवंत, सजीव, संवेदनशील आणि संस्कारांनी भरलेल्या राजकन्येची – जिने जन्म घेतला कोकणाच्या पावन भूमीत आणि जिने आपल्या छोट्या जीवनप्रवासातून एक मोठा संदेश दिला आहे.
उगम आणि प्रवास
कोंझरी नदीचा जन्म झाला ठाकरोली आणि पानवे गावाच्या पायथ्याशी. तिथले दोन निर्मळ झरे एकत्र आले आणि जणू या राजकन्येचा शिशुरूप प्रवास सुरू झाला. ही केवळ भौगोलिक माहिती नाही, तर एक सांस्कृतिक आणि भावनिक उगम आहे.
पुढे तिचं मिलन झालं काळकाई देवीच्या चरणी – जिथे निसर्ग आणि अध्यात्म यांचा संगम होतो. एका झऱ्याचं नदी होणं हे फक्त प्रवाहाचं रूपांतर नाही, तर एका चैतन्यशील, माणूसघडवणाऱ्या शक्तीचं रूप घेणं आहे.
कोंझरीचं व्यक्तिमत्त्व
साधारणपणे नदी म्हणजे एक निसर्गदत्त प्रवाह – पण सुनिल बाळाराम जाधव यांच्या लेखणीने आणि सुरेश सुदाम तांबे यांच्या छायाचित्रांनी, कोंझरीला मानवी भावनांचं रूप दिलं आहे. वाचताना असं वाटतं, जणू ती आपल्याशी बोलतेय – आपल्याला तिच्या लेकरांसारखं माया लावतेय.
ती म्हणते –
"मी केवळ पाणी नाही, मी आठवणी आहे… मी तुमचं गावपण आहे… मी तुमचं अस्तित्व आहे."
संदेश आणि भावार्थ
कोंझरी ही एक नदी म्हणून जरी वाहत असली, तरी ती एक सामाजिक संदेश वाहक आहे.
ती सांगते –
आपल्या उगमाची जाणीव ठेवा
निसर्गाचं रक्षण करा
आपल्या गावावर, मातीत आणि माणसात प्रेम ठेवा
कोंझरीचा प्रवास म्हणजे संवेदनशीलतेचा, संस्कृतीचा आणि स्नेहाचा प्रवाह आहे. तिचं अस्तित्व हे आपल्याला आपलं अस्तित्व पुन्हा जाणवून देणारं आहे.
नदी की आई?
कोंझरी ही केवळ भौगोलिक नदी नसून, ती गावाची आई आहे.
ती पावसात भरते, उन्हात आटते, पण आपल्यावरचं प्रेम कधीच कमी करत नाही.
आजच्या धकाधकीच्या आणि विस्मरणाच्या काळात, अशी नदी जेव्हा स्वतः विचारते –
"मी कोण?"
तेव्हा आपल्याला उत्तर द्यावंच लागतं –
"तू आहेस आमची राजकन्या, आमची आई – कोंझरी!"
उपसंहार
कोंझरी नदी ही आपल्या मातीतील अस्मितेचा प्रवाह आहे. तिचा प्रवास आपल्याला शिकवतो –
जाणीवा जपा
नात्यांना समजून घ्या
आणि निसर्गाशी आपुलकी ठेवा
अशा या कोंझरीला मानवी रूप देणाऱ्या साहित्यिक व छायाचित्रकारांना मानाचा मुजरा.
आणि आपल्याला ही गोष्ट आठवण करून देते –
"प्रत्येक नदीत एक जीव असतो – ती फक्त पाणी नाही, ती संस्कृती असते."
