18/08/2025
ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਪੁਲ (ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀ)
ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਾਰਵਾੜੀ ਵਪਾਰੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਘੁੰਮਣ-ਫਿਰਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਹ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ-ਜਗ੍ਹਾ ਘੁੰਮਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਦੀ ਰੀਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਨੋਖੀ ਸੀ — ਹਰ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਤਰੀਕਾ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਸੀ।
ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਹਾਥੀ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਹਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਮਾਲਾ ਪਾ ਦਿੰਦਾ, ਉਹ ਅਗਲਾ ਰਾਜਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਤੈਅ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਸਾਲ ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਰਿਆਸਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਇੱਕ ਐਸੇ ਟਾਪੂ ’ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਜਿੱਥੇ ਮਗਰਮੱਛਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਦਰਿਆ ਤੇ ਸ਼ੇਰ-ਚੀਤਿਆਂ ਵਾਲਾ ਘਣਾ ਜੰਗਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਕਦੇ ਕੋਈ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ।
ਮਾਰਵਾੜੀ ਵਪਾਰੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਖੜਾ ਸੀ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਹਾਥੀ ਨੇ ਆ ਕੇ ਮਾਲਾ ਉਸ ਦੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾਉਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ — "ਨਵਾਂ ਰਾਜਾ ਮਿਲ ਗਿਆ!"
ਮਾਰਵਾੜੀ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ — "ਅਰੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਘੁੰਮਣ ਆਇਆ ਸੀ, ਇਹ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ!"
ਰਾਜਪੁਰੋਹਿਤ ਨੇ ਤਿਲਕ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਸਾਰੀ ਰੀਤ-ਰਿਵਾਜ਼ ਦੱਸੇ। ਕਿਹਾ — "ਰਾਜਾ ਤਾਂ ਬਣ ਜਾਵੋਗੇ, ਪਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਣਾ ਪਵੇਗਾ — ਮਗਰਮੱਛਾਂ ਵਾਲੀ ਦਰਿਆ ਤੇ ਜੰਗਲ, ਜਿੱਥੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।"
ਪਿਛਲੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜੇ ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਪੰਜ ਸਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਾਮ-ਅਯਾਸ਼ੀ ਕਰਦੇ, ਭੋਗ-ਵਿਲਾਸ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ’ਤੇ ਚੁੱਪਚਾਪ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ।
ਪਰ ਮਾਰਵਾੜੀ ਵਪਾਰੀ ਦੀ ਸੋਚ ਵੱਖਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ —
"ਮੈਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਭੋਗ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਕਰਾਂਗਾ।"
ਰਾਜਾ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ 50% ਜਨਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਖਰਚ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਕੀ 50% ਨਾਲ ਆਪਣੇ "ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ" ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ।
ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ — ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦਰਿਆ ’ਤੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪੁਲ ਬਣਵਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਾਰ ਹੋ ਸਕਣ।
ਦੂਜੇ ਸਾਲ — ਉਸ ਨੇ ਜੰਗਲ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਖੇਤੀ ਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ।
ਤੀਸਰੇ ਸਾਲ — ਉਸ ਨੇ ਉੱਥੇ ਸੜਕਾਂ, ਕੂਏਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਘਰ ਬਣਵਾਏ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਵੱਸ ਸਕਣ।
ਚੌਥੇ ਸਾਲ — ਉਸ ਨੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇ ਕੇ ਉੱਥੇ ਵੱਸਣ ਲਈ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਪੰਜਵੇਂ ਸਾਲ — ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਵਸਤੀ ਬਸ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਖੇਤੀ, ਪਾਣੀ, ਰਸਤੇ — ਸਭ ਕੁਝ ਤਿਆਰ ਸੀ। ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁਣ ਨਰਕ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
ਪੰਜ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਏ। ਰੀਤ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਟਾਪੂ ’ਤੇ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਦੁੱਖੀ ਸਨ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂ ਲੈ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕਰਨ ਆਏ। ਡੋਲ-ਨਗਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਉਹ ਰਾਜਾ ਮੁਸਕੁਰਾਇਆ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਪੁਲ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੁਰ ਗਿਆ।
ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੇਖਿਆ — ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁਣ ਭਿਆਨਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ ਸੀ — ਸੁਵਿਧਾ, ਖੇਤੀ, ਲੋਕ, ਜੀਵਨ।
ਰਾਜਪੁਰੋਹਿਤ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ —
"ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਰਾਜਾ ਹੈ ਜੋ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕੀ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ।"
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਸਭ ਇੱਥੇ ਸੀਮਤ ਸਮੇਂ ਲਈ ਆਏ ਹਾਂ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਇੱਕ ਠਹਿਰਾਓ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ, ਸੇਵਾ ਦਾ, ਮਦਦ ਦਾ "ਪੁਲ" ਬਣਾਈਏ, ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਵੇਗਾ, ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਭੋਗ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮਗਰਮੱਛਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੋ "ਸੋਚ ਕੇ" ਜੀਵਨ ਜੀਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਲਈ ਵੀ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਲਈ ਵੀ ਸਵਰਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
