24/06/2025
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਾਖੀ: ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ, ਆਪਣੀ ਨਿਮਰਤਾ, ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਈ ਸਾਖੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।
ਸਾਖੀ:
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ (ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ) ਨੇ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ (ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਬਣੇ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਰਜ ਸੌਂਪਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਥਾਨ ਲੱਭਣ ਜਿੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਘਾਟ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਸੰਗਤ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰ ਸਕੇ।
ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨ ਕੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ। ਉਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਘੁੰਮੇ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਥਾਨ ਲੱਭਿਆ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਛੱਪੜ ਸੀ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਸਨ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਅੱਜ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਸੀ।
ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸਥਾਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਮ 'ਚੱਕ ਗੁਰੂ' ਜਾਂ 'ਗੁਰੂ ਕਾ ਚੱਕ' ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ (ਗੁਰਗੱਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ) ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲਗਨ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਢੋਈ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਵਰ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਾਖੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕੋਹੜੀ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਇਸਨੂੰ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ' ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਤਾਲਾਬ'। ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਿਆ।
ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ) ਦੀ ਨੀਂਹ ਰਖਵਾਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਅਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਾਖੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ:
ਇਹ ਸਾਖੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ, ਨਿਮਰਤਾ, ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਧੁਰਾ ਬਣਿਆ। ਇਹ ਸਾਖੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ:
* ਸੇਵਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ: ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਫਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਿੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
* ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ: ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਥਾਹ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਕਾਰਜ ਵੀ ਪੂਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
* ਸਮੁਦਾਇਕ ਕਾਰਜ: ਵੱਡੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮੂਹਿਕ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਵਸਾਇਆ ਗਿਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਪਾਵਨ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਾਖੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੋਗੇ?