12/09/2025
गौतम बुद्धांचे विचार मानवजातीसाठी आजही मार्गदर्शक आहेत. त्यांनी जीवनातील दुःख, त्याची कारणे आणि त्यातून मुक्त होण्याचा मार्ग अतिशय सोप्या पण गहन भाषेत सांगितला. बुद्ध म्हणाले की, दुःख हे जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे, पण त्याचे मूळ कारण आपल्या इच्छा, आसक्ती आणि अज्ञान आहे. जेव्हा माणूस आपल्या इच्छा कमी करतो, त्याग आणि संयम स्वीकारतो, तेव्हा मन:शांती प्राप्त होते.
त्यांनी दिलेला अष्टांगिक मार्ग – सम्यक दृष्टि, सम्यक संकल्प, सम्यक वाणी, सम्यक कर्म, सम्यक आजीविका, सम्यक प्रयत्न, सम्यक स्मृती आणि सम्यक समाधी – हा जीवन जगण्याचा आदर्श मार्ग आहे. यातून माणूस योग्य विचार, योग्य कृती आणि योग्य आचरण शिकतो.
बुद्धांनी नेहमी अहिंसा, करुणा आणि मैत्रीभाव यांचा उपदेश केला. त्यांच्या मते, दुसऱ्याच्या भल्यासाठी केलेले कार्य हेच खरे धर्मकर्म आहे. ते म्हणत – “तुम्ही स्वतःसाठी आणि इतरांसाठी दीप व्हा”, म्हणजेच दुसऱ्यावर अवलंबून न राहता स्वतःच्या अंतःकरणातून मार्ग शोधा.
गौतम बुद्धांच्या शिकवणीत स्वत:चा आत्मपरीक्षण हा महत्वाचा भाग आहे. त्यांनी शिकवले की, सत्याचा शोध घेण्यासाठी अंधश्रद्धा, भीती किंवा परंपरेवर आंधळा विश्वास न ठेवता तर्क, अनुभव आणि विवेकाचा आधार घ्यावा.
आजच्या वेगवान, ताणतणावाच्या युगातही बुद्धांचे विचार आपल्याला शांत, संयमी आणि समाधानाने जगायला शिकवतात. त्यांच्या उपदेशाचा सार असा आहे – “लोभ, क्रोध आणि मोह सोडा; दया, प्रज्ञा आणि शांती स्वीकारा”. अशा प्रकारे, गौतम बुद्धांचे तत्त्वज्ञान हे फक्त धर्मापुरते मर्यादित नसून, ते प्रत्येक व्यक्तीच्या दैनंदिन जीवनात लागू पडणारे अमूल्य मार्गदर्शन आहे.
