23/06/2025
ISRAEL LEH IRAN INDO THU - 3
23062025
US-in Iran nuclear hmunte a beih hnuah Iran thinrim an inhrosa nasa hle a. US thiltih avang hian ram hrang hrang hruaitute ngaihdan pawh a inang lo hlawm viau mai a. Middle East buaina hian khawvel pum buaina a thlen lovang tih sawi a har ta khawp mai. A indawt thlip thlep kher lovin, thil hrang hrang kan sawi leh dawn a ni.
Iran MP, Qom Province bualtu Qasem Ravanbakhsh chuan US President Donald Trump chu a sipaite tan kuang tam tak siamtir lawk turin a hriattir a. 'Trump hian helai biala America sipai awmte phurh haw nan a rang thei ang berin kuang tam tak siamtir rawh se,' a ti.
Trump-an Iran nuclear thlitfimna hmunte chu tihchhiat vek a ni tih a sawi chu Ravanbakhsh chuan a dik lo tih sawiin, 'Fordow facility hi American media-ten an sawi leh criminal Trump-a sawi dan ang em ema chhia a ni lo. Lei hnuai phei chu a chhe lo hrim hrim,' a ti a. 'Iran nuclear thiamna leh hmanruate chu heng misualho tihchhiat mai mai theih hi a ni lo,' a ti bawk.
-----------------------
Russia President hlui, tuna Russia Security Council-a Deputy Chairman ni mek Dmitry Medvedev chuan America chu Israel leh Iran inkar buainaa a lo inrawlh ve avanga demin, Iran ram hruaitute chu an la dam zel a. He thil thleng avang hian nuclear ralthuam siam tura uranium thlitfim hna pawh a hma aia chaka an thawh duh ngei a rin thu a sawi a. Chutih rual chuan, 'Ram eng emaw zatin Iran hi nuclear ralthuam pek an duh ngei ang,' a ti bawk.
Medvedev chuan, 'Iran sorkara thuneitute chu an la dam zel a, tunah chuan a hma aia chakin an rawn tho chhuak ngei ang tih a rin theih a. A hmaa an hruaitute leh Uranium enrichment duh lotu mipuite pawhin tunah chuan ngaihdan dang an nei tawh ngei dawn a. Iran hian nuclear ralthuam siamna kawng an zawh ngei ang. Chu mai chu ni lovin, ram eng emaw zat chu Iran hnena nuclear ralthuam pe turin an inring ngei bawk ang,' a ti.
Medvedev chuan Israel leh Iran buainaah US a inrawlh ve tak avangin lei lama inkahna pawh a thleng ang tih hlauhawm tak a ni a ti bawk.
--
Medvedev hian Russia ram social media-ah post siamin, Iran leh Israel-te chuan an nuclear programme an titawp ve ve tur a ni a ti a. 'Iran-in nuclear ralthuam a neih leh neih loh kan hre lo, chutih lai chuan Israel hian a rukin nuclear programme a nei tih erawh kan hria. UN Security Council leh IAEA enpuinain an nuclear programme-te hi titawp ve ve rawh se,' tih a p ost bawk a ni.
-
Russia foreign minister chuan thuchhuah siamin, US-in Iran nuclear hmunte a bomb chu na taka an dem thu an sawi a. US thiltih chu international law bawhchhiatna a ni a, Middle East leh West Asia mai ni lo, khawvel puma buaina thlentu a nih a hlauhawm thu an sawi a ni.
Hetih lai hian Iran foreign minister Abbas Araghchi chuan US chuan ram leh ram inzah tawnna hnuaia indawrna an phatsan a, khawthlang ramte nena inbiakna neih chu Iran tan thil theih a ni tawh lo a ti a. Chutih lai chuan Russia chu 'Iran thian' a ni tih sawiin, vawiin hian Russia President Vladimir Putin chu Moscow-ah a hmuh dawn thua sawi bawk a ni.
Puan tawh angin nimin zing khan US chuan Fordow, Natanz leh Isfahan-a Iran nuclear hmunte chu bomb-in, Iran chu Israel nena an buaina titawp a, inbiakna dawhkan kil turin US President Trump chuan a nawr nghal bawk a. President Trump hian Iran beihnaa US a tel ve dawn leh dawn loh hi kar hnih chhungin a tihchian tur thu a sawi a, he thu a sawi hnu ni hnihah a bomb nghal thung a. Israel sipai IDF-te chuan US hmalakna hi Iran rama roreltute nunrawnna titawp tura hmalakna pawimawh tak a ni tiin, IDF-te nen thawkhova hma la an ni an ti bawk.
Trump hian US sipaiten Iran an beih hnuah Iran chu bomb chhunzawm an tum loh thu a sawi a. An thiltih avanga remna a awm lo a nih chuan Iran tan chhiatna leh lungngaihna a thlen belh ang tih a sawi thung a. 'Kan tum ber chu Iran nuclear thlitfim theihna tihtawp leh, Khawvela firfiak chawmtu lian ber ramin nuclear ralthuam a neih mai theih avanga hlauhawm lo thleng tur tihtawp a ni a. Tunah chuan Iran nuclear enrichment facility-te chu kan chhu chhe ta vek a ni,' a ti a ni.
----------------
US Vice President JD Vance chuan US chu Iran nuclear hmun an beih avangin Iran nen an indo tihna a ni lo a ti a. Iran nuclear program hlauhawm chiah an bitum tih a sawi a. NBC-in an kawmnaah Vance hian, 'US hi Iran nen kan indo lo a, an nuclear programme erawh kan do a ni,' a ti a. 'Iran nuclear prgramme kan tichhia a, Iran nuclear programme chu hun rei tak atan kan pawt hnung leh a ni,' a ti bawk.
Vance hian X-ah post siamin, Trump-a sorkara mi pawimawhte zingah pawh Iran an bomb chungchanga ngaihdan inang lo awm mek karah President national Security team-te thutlukna chu fakin, 'He Operation hi America pilot leh service dangte thatzia lantirtu a ni. President senior-team-te hi media-ten nasa takin an bei a, ngaihdan inang lo a awm mek tih an vawrh darh bawk a. A nihna takah chuan hetiang operation nei tur hi chuan President Security team-te hi kawi kawm thin ang thapa an lungrual a ngai a, ka chhuang khawp mai. President hi ka hrechiang bawk,' a ti a ni.
US Secretary of Defense Pete Hegseth chuan Iran beihna chu 'Operation Midnight Hammer' tih an vuah thu leh hlawhtling taka an neih thu a sawi a. He operation hi Iran sipaite leh Iran mipuite beihna a ni lo,' a ti.
---------------------------
US-in a beih hnuah Iran chuan nimin khan Israel chu Ballistic missile 40 vel hmangin a kap leh a. Times of Israel chuan Iran missile beihna avang hian mi 86-in hliam an tuar niin an tarlang.
Iran state media-te chuan missile 30 vel a kap niin an sawi a. Israel sipaite chuan missile-te hi kap thla turin theihtawp an chhuah thu sawi mah se, Jerusalem khawpuiah pawh missile-te hi a tla puak dum dum a ni.
Iran sipaite chuan Israel-ah hian bitum hrang hrang an nei a, chung zingah chuan Ben Gurion airport pawh a tel tih an sawi.
Israel health ministry chuan missile avang hian mi 86-in hliam an tuar niin an sawi a. Heng zinga 77 te chu hliam na lo te te nei an ni a, pahnih na deuh hlek awmin, pathum chu damdawi ina enkawl ngai an ni bawk a, pathumte chu an hlauh lutuk avanga buaina nei an ni an ti.
Iran hian nimina Israel kah nan hian an missile neih len ber - Khorramshahr-4 missile an hmang niin Iran state media-te chuan an puang a. He missile hi KM 2000-a thui kap pha, bomb chi hrang hrang kg 1500 zeta rit thlawhpui thei a ni.
Tel Aviv khawpuiah pawh Iran missile hian den chhiat a nei nual a. Shopping centre, bank leh salon-te pawh in chhe zingah a tel a ni.
Iran ballistic Missile hian Haifa khawpui pawh a deng a. Haifa-ah hian siren pawh a ri hman lo an ti a. Israel hmar lamah chuan mipuite chu thu leh awm hma chu bomb shelter-a awm tura hriattir an ni tawp mai bawk a. Iran chuan US beihna hi tawp chin nei lovin an chhang let dawn tih an puang tawp mai si a; indona hi a intan dawn chauh a ni maithei a ni.
US President Trump chuan Iran nuclear facility an bomb hnu hian Iran chu indona titawp a, nuclear programme chungchanga inbiakna dawhkan kil turin a nawr a. Mahse, Iran hian chutiang lam chu a tum lo hle tih a lang tawh a ni.
Nimin thleng khan Israel health ministry chuan June ni 13 atanga Iran-in missile hmanga a beihna avang hian damdawi ina dah ngai khawpa hliam mi 2,835 an awm tawh tih an sawi a ni.
--------------------------
Iran foreign minister Araghchi chuan, 'US thiltih hi UN Charter, international law leh nuclear non-proliferation treaty (NPT) bawhchhiatna a ni a. He thil thleng nghawng leh a hrin chhuah hi a tawp tawh ngai lovang,' tiin X-ah a post a.
'UN Charter leh a provision-te chuan dan hnuaiah, mahni inven nana chhan let min phalsak a. Iran chuan kan ram leh mipuite himna tura mahni inveng turin dikna a nei,' a ti bawk.
----------------
Yemen rama ro rel mek Houthi-te chuan Iran-in Israel leh Us a donaah Iran an pui dawn tih an puang a. Yemeni Armed Force thupuangtu Brigadier General Yahya Saree chuan he thu hi puangin, 'Yemen chu US leh Israel do turuin, official-in indonaah a tel ve ta. Kan ramri hnaih tuipui atangin in lawng te dahsawn nghal rawh u,' tiin thuchhuah a siam a ni.
--------
Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC) commander in chief Major General Mohammad Pakpour chuan boruaka Israel an beihna chu chhum lo chat lovin an chhunzawm zel dawn tih a sawi a. 'Zionist-ho hi thinthiin an awm tawh ngai lovang. Hetih lai hian tunhmaa inhuaa inbei thin Iran mipuite chu Israel leh US beihna avang hian phuar khawm kan ni ta a. Chunglam remruatna leh malsawmna mak tak tih loh rual a ni lo,' a ti bawk.
--------------
Hetih lai hian Iran chuan Strait of Hormuz-a lawng kalkawng chu khar an tum niin report a awm a. Iran hian an la khar chiah lo va, mahse Iran parliament chuan khar an remti tawh niin puan a ni.
Strait of Hormuz hi khawvela sumdawng lawngte tana tuipui kawng pawimawh ber zinga mi niin, helai hmunah hian khawvela oil leh gas supply hmun 5-a thena hmun khat a kal tlang thin a. Iran-in a khar a nih chuan khawvel hmun hrang hrangah oil leh gas man a to phah hle dawn a ni.
Strait of Hormuz hi Persian Gulf leh Arabian Sea inzawmna lai tuipui ringrek a ni a. Persian Gulf atanga Indian Ocean thlenga lawng kalkawng pawimawh a ni a. Strait of Hormuz-ah hian tuipui hi KM 33 vel chauhva zau niin, Iran ram hmar lam leh Arbian Peninsula chhim lam chu tuipui kawng zim tein a daidang a. Sumdawng lawng kal theihna chin phei chu KM 3 vel chauhva zau a nih avangin awlsam taka khar leh beih theih a ni a. A pawimawhna leh beih a awlsamna avang hian tuna Israel leh Iran buainaah hian a hming pawh a langsar hle a ni.
Asia khawmualpui khawthlang lama awm oil leh gas ngah ram - Saudi Arabia, Iraq, UAE, Qatar, Iran leh Kuwait-te chuan Strait of Hormuz kaltlang hian an oil hralh turte an phur chhuak thin a. Tunhma chuan US leh Europe ramte chu helai atanga phurh oil leh gas-a innghat an ni thin a. Tun hnaiah erawh Strait of Hormuz hmang tam bertu chu China leh Asia khawmualpui ram dangte an ni.
India tan pawh Strait of Hormuz hi a pawimawh hle a. India-in ni tina oil a lak luh barrel maktaduai 5.5 zinga barrel maktaduai 2 hi helai atanga a lak a nih avangin Iran-in a khar a nih chuan India chu a tuar hmasa tur zinga mi kan ni a. Chutih lai chuan India hian ram hrang hrang hnen atangin oil leh gas hi a lei avangin harsatna tawk deuh mah se thlaphang taka awm erawh a ngai kher dawn lo a. Strait of Hormuz hi khar a nih pawhin India hian Russia leh US bakah Brazil atangin oil hi a lei belh nghal thei dawn niin India ram thuneitute chuan an sawi a. Gas bikah phei chuan India-in a lei tamna ber Qatar chuan Strait of Hormuz hi an hmang lo va. Liquefied natural gas (LNG) pawh Australia, Russia leh US atanga kan lei avangin India tan buaina tur a awm lo a ni.
-------------------------
Iran ram lal - Shah of Iran - Mohammed Reza Shah fapa upa ber Reza Pahlavi chuan Iran Supreme Leader Ayatollah Ali Khamenei chu Iran mipuite himna turin a nihna atanga bang turin a phut.
Pahlavi hi Iran Lal fapa, lal la ni tur - Crown Prince a ni a. Ayatollah pawlten Iran rama ro an rel tak avangin ram dangah a tlanchhe mek a. Hun rei tak chhung chu mipui hriatah thu a sawi ngai tawh lo va. Israel-in Iran a run hnuah TV-ah a rawn lang ve ta fo a. Social media lamah pawh a post ta fo a ni.
Pahlavi chuan X-ah post siamin, 'Nuclear ralthuam neih tuma an rorelna avangin Iran mipuite nunna chu dinhmun derthawngah an dah mek a. Nuclear hmun pathum bomb a nih phah ta a ni. Ali Khamenei leh a firfiak khawite hian Iran ram hi an enkawl zo lo a ni. Lei hnuai puka awm mek Khamenei-an US bomb chhan let dan a ngaihtuah lai mekin he thu hi ka hrilh duh a ni. Iran mipuite avangin bang ngam rah se. Tichuan Iran mipuite leh Iran ram chuan hun thim atanga chhuakin b**g thar an kai ang a, remna, hausakna leh ropuina an nei thei ang,,' a ti a. Iran rama remna leh muanna a awmna tur kawng awmchhun chu Khamenei-a rorelna tihtawp a nih thu a sawi bawk.
Pahlavi hian k*m 1981-a a pa thih hnuah Iran Lal a nih thu a puang a, US-ah raltlan mekin, pilot training chhuak a ni.
----------
US-in Iran an bomb hnua thil thleng hrang hrang zinga pawimawh tak pakhat chu - Israel thlawhna sipaiten Iran rama Khorramshahr missile an dahna hmun an bomb thu hi a ni awm e.
Israel indo thlawhnate hian Iran ram hmun hrang hranga sipaite hmun an bomb nual tawh a. Mahse, Yazd area-a 'Khorramshahr' long range missile dah khawmna hi chu an la bei miah lo va. Nimin khan a vawi khat nan Iran-in he missile hi Israel beih nan a hman hnuah Israel indo thlawhnate chuan Khorramshahr missile dah khawmna hmun hi an bomb ve ta a ni.
Israel Air force Commander Maj Gen Tome a leh Head of Operation Brig. Gen. Gilad Keinan-te chuan IAF control room atangin Israel thlawhnaten Yazd area an bomb lai hi an command a. Hemi chungchangah hian IDF-te chuan thuchhuah siamin, 'Chhun en lai ngeiin central Iran-a Imam Hussein missile headquarters chu kan barakhaih a ni. Iran rama bomb kan thlak hlat ber tum a la ni a. Khorramshahr missile-te chu chhut chhiat an ni a. Hmelmaten Israel an beihna tur ralthuam tichhiain Israel venhim hna kan thawk zel a ni,' an ti.
IDF-te chuan nimin khan Iran ram hmun hrang hrangah an indo thlawhna 30 rualin operation neiin, bomb 80 vel an thlak niin an sawi a. Heng zingah hian Isfahan, Bushehr leh Ahvaz-a Iran sipaite hmun pawh telin, Iran air defence battery siamna hmun leh drone an dah khawmna hmunte pawh an bomb chhia niin an sawi bawk a ni.
Nimina IDF-ten Yadz an beihna avang hian IRGC member 7 leh Iran sipai 2 an thi niin Iran Fars news agency chuan an puang.
--------
Ngaithla duh zak tan -
Israel leh Iran inkar buaina chu a nasa chho zel a. US-in Iran an bomb hnuah Iran chuan a missile neih that ber hmangin Israel a kap a. Israel pawhin thlawhn...