Srushtidnyan

23/09/2025

राष्ट्रीय आयुर्वेद दिन २०२५ ✨🌿

आयुर्वेद ही केवळ वैद्यकशास्त्राची पद्धत नसून आपल्या वैदिक ज्ञानपरंपरेचा अमूल्य ठेवा आहे.
ऋग्वेद आणि अथर्ववेद यात वर्णिलेला आयुर्वेद आपल्याला शिकवतो की मानवाचे आरोग्य हे निसर्गाशी असलेल्या संतुलनावर अवलंबून आहे.

यंदाचा विषय “Ayurveda for People & Planet” हा हाच वैदिक संदेश पुनः अधोरेखित करतो — मानव आणि निसर्गाचे कल्याण हे परस्परपूरक आहे.
🌱 ऋतुनुसार आहार-विहार, साधेपणा, व निसर्गसंपत्तीबद्दल आदर हीच खरी टिकाऊ जीवनशैली आहे जी आयुर्वेद आपल्याला मार्गदर्शन करते.

🙏 या राष्ट्रीय आयुर्वेद दिनी आपल्या वैदिक परंपरेतील शाश्वत आरोग्यदृष्टीचा सन्मान करूया आणि निसर्गाशी सुसंवाद साधत आरोग्यदायी भविष्यासाठी प्रयत्न करूया.

22/09/2025

🌸✨ शुभ शारदीय नवरात्रोत्सव ✨🌸

नवरात्र हे केवळ देवीभक्तीचे दिवस नाहीत, तर आपल्या जीवनशैलीशी व विज्ञानाशी जोडलेले आहेत.
या काळात उपवास, सात्त्विक आहार, प्रार्थना व जागरण यामुळे शरीर हलके होते, पचन सुधारते आणि मनात शांती निर्माण होते.

महाराष्ट्रात गडकोटांवरील देवींची आरास, कोकणातील देवीची जत्रा, तर विदर्भ–मराठवाड्यातील घटस्थापना आणि गोंधळ हे नवरात्रीचे वैशिष्ट्य आहे.
🙏 देवीच्या उपासनेसोबत आपल्या आरोग्य, धैर्य व ज्ञानाची साधना करण्याची ही सुंदर परंपरा आहे.

माता दुर्गा सर्वांना बल, शौर्य आणि समृद्धी देवो!

18/09/2025

स्वदेशी क्षेपणास्त्र “आकाश” — भारताचा अभिमान 🌟

भारताने बनवलेलं “आकाश” हे स्वदेशी क्षेपणास्त्र — हे केवळ सैनिकी तंत्रज्ञानाचं यंत्र नाही, तर आत्मनिर्भरतेचा आणि वैज्ञानिक क्षमतांचा प्रतीक आहे. याने देशाच्या बचावक्षमतेला आणि अंतराळ व हवाई सीमान्तर्गत साद घालण्याच्या सामर्थ्याला एक नवा आघात दिला आहे.

या क्षेपणास्त्राने टेक-ओफ, लक्ष्यावर नेमणे, उच्च तंत्रज्ञानातील दिशादर्शक शोध आणि विकास या सर्व क्षेत्रांत भारतीय संशोधक व अभियंत्यांनी केलेल्या परिश्रमांचं मूर्त रूप आहे.

👉 अधिक माहिती वाचण्यासाठी लेख पहा:
https://www.srushtidnyan.in/post/स्वदेशी-क्षेपणास्त्र-आकाश

#स्वदेशी #भारत #क्षेपणास्त्र

17/09/2025

⚡ *आकाशात कडाडणारी वीज — विज्ञान आणि आश्चर्याचा संगम* ⚡

आपण आकाशात कडाडणारी वीज पाहिली आहेच — पण तिचा शोध, त्यामागची शास्त्र, व तिचे परिणाम हे खूप गुंतागुंतीचे आहेत. या लेखात वीज निर्माण कशी होते, ढगांमधील विद्युत् चार्जेस जमिनीकडे कसे प्रवास करतात आणि त्याचे पृथ्वीवर होणारे परिणाम काय असतात — हे सर्व स्पष्टपणे समजावले गेले आहे.

🌩️ वीजेचा आवाज, ती प्रकाशाची चमक आणि ती ऊर्जा — हे सगळं फक्त दृश्य नाही, तर ढग-बिजेतील ताण-तणाव, पदार्थातील विद्युत आघात व हवामानातील बदल यांच्या गुंतागुंतीचे प्रतीक आहे.
📊 तापमान, वायूंच्या हालचाली आणि भू-आकर्षण यांसारखे घटक वीज निर्मितीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

✍️ लेखक – श्री. विठ्ठल रायगावकर

👉 सविस्तर लेख येथे वाचा:
https://www.srushtidnyan.in/post/आकाशात-कडाडणारी-वीज

16/09/2025

आयसीएमआर-एनआयव्ही, पुणे — राष्ट्रीय विषाणू विज्ञानसंस्था 🧬

भारताच्या सार्वजनिक आरोग्याच्या दृढ पायाला उभे करणारी संस्था म्हणजे आयसीएमआर-राष्ट्रीय विषाणू विज्ञानसंस्था (एनआयव्ही), पुणे.
विषाणू-संशोधन, संसर्गनियंत्रण आणि त्वरित निदानासाठी यांच्या प्रयोगशाळा, संसाधने आणि तज्ज्ञ क्षमता देशभरात विश्वासार्ह ठरल्या आहेत.

कोविडसारख्या विषाणू आपत्तींमध्ये एनआयव्हीने केलेले काम तसेच त्यांच्या नैदानिक चाचण्यांचा प्रभाव जगभर दिसला.

जैवसुरक्षा, रोगनिवारण व सार्वजनिक आरोग्य धोरण तयार करण्यात एनआयव्हीचा मोलाचा वाटा आहे.

स्थानिक तसेच राष्ट्रीय पातळीवर संशोधन व नवीन तंत्रज्ञानाचा अवलंब यामुळे संसर्गजन्य आजारांशी सामना करण्याची ताकद वाढली आहे.

👉 संपूर्ण लेख वाचा येथे:
https://www.srushtidnyan.in/post/आयसीएमआर-राष्ट्रीय-विषाणू-विज्ञानसंस्था-आयसीएमआर-एनआयव्ही-पुणे

#संशोधन #वायरस #रोगनिवारण

15/09/2025

राष्ट्रीय अभियंता दिन

१५ सप्टेंबर हा दिवस भारतात सर मोक्षगुंडम विश्वेश्वरैया यांच्या जयंतीनिमित्त राष्ट्रीय अभियंता दिन म्हणून साजरा केला जातो.
भारताच्या प्रगतीत अभियांत्रिकीचे योगदान किती महत्त्वाचे आहे, याची जाणीव करून देणारा हा दिवस आहे.

💡 विश्वेश्वरैया यांनी जलव्यवस्थापन, पूर नियंत्रण व सिंचन प्रणाली यामध्ये क्रांतिकारी बदल घडवून आणले. म्हैसूर राज्याचे आधुनिकीकरण त्यांच्या कार्यामुळे शक्य झाले.
महाराष्ट्रात त्यांनी पुण्यातील खडकवासला धरण उभारणीस महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. या प्रकल्पामुळे शेती, पाणीपुरवठा आणि औद्योगिक विकासासाठी नवी दिशा मिळाली.

🌍 अभियंता दिन हा केवळ एका व्यक्तीचा गौरव नसून, सर्व अभियंत्यांच्या कार्याला सलाम करण्याचा दिवस आहे.
युनेस्कोने ४ मार्चला जागतिक अभियांत्रिकी दिन घोषित करून तो शाश्वत विकासाला समर्पित केला आहे.

15/09/2025

✨ पहिली भारतीय महिला अभियंता – अय्यलसोमयाजुला ललिता ✨

१५ सप्टेंबर, राष्ट्रीय अभियंता दिन!
राष्ट्राच्या प्रगतीचा पाया रचणाऱ्या अभियंत्यांचा हा गौरवाचा दिवस.

अभियांत्रिकीच्या जगात महिला आज सक्षमपणे योगदान देत आहेत. पण या मार्गाच्या पायाभरणी करणारे व्यक्तिमत्त्व होतं अय्यलसोमयाजुला ललिता (ए. ललिता) – भारताच्या पहिल्या महिला अभियंता.

त्यांचा जीवनप्रवास केवळ तांत्रिक कर्तृत्वापुरता मर्यादित नसून, महिलांसाठी प्रेरणादायी ठरतो.

🖋 लेखिका – अनघा शिराळकर
👉 संपूर्ण लेख वाचण्यासाठी: https://www.srushtidnyan.in/post/पहिली-भारतीय-महिला-अभियंता-अय्यलसोमयाजुला-ललिता

#महिलाअभियंता

08/09/2025

डॉ. कमला सोहोनी यांचा स्मृतिदिन 🌟

भारतीय विज्ञानाच्या इतिहासातील एक अतुलनीय व्यक्तिमत्व — डॉ. कमला सोहोनी, ज्या प्रथम भारतीय महिला शास्त्रज्ञ होत्या ज्या विद्याशाखेत Ph.D. प्राप्त केले. त्यांनी लैंगिक असमानतेला तोंड देत, IIScमध्ये प्रथम महिला म्हणून प्रवेश केला आणि विज्ञानातील नवीन मार्ग दाखविला.

कॅम्ब्रिजमध्ये त्यांनी संशोधन करताना Cytochrome C या एन्जाइमची ओळख करुन दिली, जी जीवनात ऊर्जा निर्मितीची प्रक्रिया सांभाळते . भारतात परतल्यावर त्यांनी 'नीरा' (ताडसर बेटा) या पोषक पेयावर केलेले संशोधन येथील गरजू लोकांसाठी उपकारक ठरले आणि त्यामुळे त्यांनी राष्ट्रपती पुरस्कारही जिंकला .

डॉ. सोहोनी फक्त शास्त्रज्ञ नव्हत्या; त्या महिला वैज्ञानिकांसाठी मार्गदर्शक, प्रेरणादायी योद्धा होत्या — त्यांच्या साहसामुळे पुढील पिढ्यांच्या स्वप्नांना भरारी मिळाली!🚀

https://youtu.be/UbyfiolWako?si=Ex0GvYsbp44qCRMR

आज त्यांच्या स्मृतिदिनी, त्यांच्या अविश्वसनीय योगदानाचा मान राखूया आणि सौजन्याने त्यांना स्मरुया.

सृष्टिज्ञान व्याख्यानमाला – भारतीय वैज्ञानिकांची जीवनगाथा या मालिकेत आज आपण जाणून घेणार आहोत डॉ. कमला सोहोनी या....

07/09/2025

🚗 सप्टेंबर २०२५ – शीर्षक कथा 🚗⚡
"टेस्लाचा भारतात प्रवेश — तांत्रिक संधी की ट्रोजन हॉर्स?"
✍️ ब्रिगेडिअर श्री. हेमंत महाजन (निवृत्त)

टेस्ला केवळ इलेक्ट्रिक वाहन निर्माता नाही — ती एक डेटा आणि तंत्रज्ञानावर आधारित कंपनी आहे.
भारतामध्ये प्रवेश करताना तिच्या गाड्यांमधील डेटा संकलन, AI प्रणाली आणि फेशियल रेकग्निशन यंत्रणा राष्ट्रीय माहिती सुरक्षिततेसाठी धोका निर्माण करू शकतात. 🚨

याशिवाय, Starlink सॅटेलाईट नेटवर्क मुळे संवेदनशील क्षेत्रांमध्ये परकीय नियंत्रणाची शक्यता वाढते.
➡️ त्यामुळे भारताने डेटा लोकलायझेशन, जिओफेन्सिंग आणि स्वदेशी EV व सॅटेलाईट तंत्रज्ञान यावर भर देणे अनिवार्य ठरते.

👉 सविस्तर वाचा येथे :
https://www.srushtidnyan.in/post/टेस्लाचा-भारतात-प्रवेश-तांत्रिक-संधी-की-ट्रोजन-ह-र्स

05/09/2025

शिक्षक दिन विशेष संदेश 🌸

दरवर्षी ५ सप्टेंबर हा दिवस आपण भारताचे माजी राष्ट्रपती, तत्त्वज्ञ, विचारवंत व प्रेरणादायी शिक्षक डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या जयंतीनिमित्त शिक्षक दिन म्हणून साजरा करतो.

डॉ. राधाकृष्णन यांनी भारतीय तत्त्वज्ञान आणि पाश्चात्य विचारधारा यांचा सेतू बांधला. विज्ञान, तर्कशास्त्र आणि अध्यात्म यांचा सुंदर संगम घडवून आणत त्यांनी विज्ञानसंवाद आणि ज्ञानप्रसार यांना नवे परिमाण दिले. त्यांच्या लेखन व व्याख्यानांमधून विद्यार्थ्यांमध्ये वैज्ञानिक दृष्टिकोन जागवण्याचे कार्य त्यांनी केले.

आजच्या दिवशी आपण सर्व शिक्षकांना वंदन करतो — कारण तेच खरे राष्ट्रनिर्माते, जे ज्ञान, मूल्ये व जिज्ञासा या तीन आधारांवर भावी पिढी घडवतात.

🌼 शिक्षक दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा!

27/08/2025

🙏🌺 सृष्टीज्ञान मासिकाकडून गणेश चतुर्थीच्या हार्दिक शुभेच्छा 🌺🙏

विद्या, विज्ञान आणि नवसर्जनाचा अधिष्ठाता श्री गणेश सर्वांना ज्ञान, प्रेरणा आणि यशाचा आशीर्वाद देवो.
विघ्नहर्त्याच्या कृपेने संशोधन व सृजनशीलतेच्या वाटचालीला नवे उर्जित भविष्य लाभो.

🌸 गणेश चतुर्थीच्या शुभेच्छा! 🌸

23/08/2025

राष्ट्रीय अवकाश दिन – विज्ञानवीरांना अभिवादन ✨🚀

भारताच्या अवकाश प्रवासाचा इतिहास हा जिद्द, आत्मनिर्भरता आणि अद्वितीय संशोधनाचा इतिहास आहे.
डॉ. विक्रम साराभाईंपासून ते आजच्या इस्रोतील प्रत्येक शास्त्रज्ञापर्यंत—त्यांच्या अथक परिश्रमांमुळे भारताने अवकाशात आपली ठळक ओळख निर्माण केली आहे.

🛰️ उपग्रह प्रक्षेपण असो वा चांद्रयान-मंगळयानासारख्या मोहिमा—आपल्या शास्त्रज्ञांचे कर्तृत्व संपूर्ण जगाला चकित करणारे ठरले आहे.

आजच्या दिवशी आपण सर्व महान अवकाश शास्त्रज्ञांना कृतज्ञतापूर्वक अभिवादन करूया.
त्यांच्या परिश्रम, समर्पण आणि दूरदृष्टीमुळेच भारत अवकाश संशोधनात जागतिक स्तरावर अग्रणी ठरला आहे.

🌌 राष्ट्रीय अवकाश दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा! 🙏