Srushtidnyan

Srushtidnyan Srushtidnyan is the Science magazine having 97 years of legacy of communicating science in Marathi language.

२६ जुलै – आंतरराष्ट्रीय खारफुटी (मॅन्ग्रोव्ह) परिसंस्था संवर्धन दिन 🌊"चिखलात उगम पावलेली, समुद्राला थोपवणारी हिरवी ढाल!"...
26/07/2025

२६ जुलै – आंतरराष्ट्रीय खारफुटी (मॅन्ग्रोव्ह) परिसंस्था संवर्धन दिन 🌊
"चिखलात उगम पावलेली, समुद्राला थोपवणारी हिरवी ढाल!"

खारफुटी ही केवळ एक झाडांची जाळी नाही – ती किनाऱ्यांची रक्षणकर्ता, जैवविविधतेची जननी आणि हवामान बदलाशी झुंजणारी निसर्गाची अनोखी देणगी आहे!

🔹 महाराष्ट्रातील मुंबई, ठाणे, रायगड, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग या जिल्ह्यांमध्ये खारफुटी जंगलं समुद्रकिनाऱ्यांना नैसर्गिक सुरक्षा पुरवतात.
🔹 मासे, खेकडे, पक्षी यांचं जीवनचक्र इथंच फुलतं.
🔹 खारफुटीची झाडं कार्बन शोषून हवामान बदलाचे परिणाम कमी करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
🔹 समुद्राची घुसखोरी, पूर, किनाऱ्याची झीज यांना थोपवतात.

🌱 खारफुटी वाचवा = किनाऱ्याचं भविष्य वाचवा!

'सृष्टिज्ञान’ आयोजित "विज्ञान लेखन कार्यशाळा – शालेय स्तर"‘सृष्टिज्ञान’ हे मराठीतील सर्वात जुने, ९७ वर्षे नियमित प्रसिद्...
21/07/2025

'सृष्टिज्ञान’ आयोजित "विज्ञान लेखन कार्यशाळा – शालेय स्तर"

‘सृष्टिज्ञान’ हे मराठीतील सर्वात जुने, ९७ वर्षे नियमित प्रसिद्ध होणारे आणि केवळ विज्ञानासाठी वाहून घेतलेले एकमेव नियतकालिक आहे.

१०० वर्षांचा टप्पा गाठण्याच्या वाटचालीत, ‘सृष्टिज्ञान’ मराठीतून विज्ञानवाचन संस्कृती घडवत आहे, तसेच नवीन मराठी विज्ञान लेखक तयार होण्याच्या दिशेनेही प्रयत्नरत आहे.

याच उद्देशाने, इयत्ता ७ वी नंतरच्या शालेय विद्यार्थ्यांसाठी ‘सृष्टिज्ञान’ द्वारे विशेष विज्ञान लेखन कार्यशाळा आयोजित करण्यात आली आहे.

📝 कार्यशाळेतील विषय-
✅ विज्ञान लेखन म्हणजे काय?
✅ विज्ञान लेखांचे विविध प्रकार आणि लेखन कौशल्ये
✅ लेखनासाठी माहिती शोध तंत्र
✅ AI आणि तंत्रज्ञानाचे सहाय्य
✅ लेखांचे सादरीकरण आणि प्रकाशन संधी

याच सोबत
●सहभागी विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र
●कार्यशाळेनंतरही लेखनविषयक सतत मार्गदर्शन
●निवडक विद्यार्थ्यांचे लेख ‘सृष्टिज्ञान’ मासिकात प्रकाशित होण्याची संधी!

दिनांक: २ऑगस्ट २०२५,
वेळ: दुपारी १:०० ते ५:३०
स्थळ: जनजाती (वनवासी)कल्याण आश्रम सभागृह, कॅफे दुर्गा जवळ, कृषी नगर, कॉलेज रोड, नाशिक

शुल्क: १०० रुपये

मर्यादित जागा — पूर्वनोंदणी आवश्यक

अधिक माहिती आणि नावनोंदणीसाठी संपर्क-
विनय जोशी 937280 7421

सैद्धांतिक कालखंडाची अखेर: पश्चिमेकडे झालेला प्रसारआनंद घैसासभारताच्या गणित व खगोलशास्त्राच्या ज्ञानसंपदेला एक ऐतिहासिक ...
14/07/2025

सैद्धांतिक कालखंडाची अखेर: पश्चिमेकडे झालेला प्रसारआनंद घैसास

भारताच्या गणित व खगोलशास्त्राच्या ज्ञानसंपदेला एक ऐतिहासिक वाटचाल घडवून आणणारा महत्त्वाचा टप्पा म्हणजे आर्यभटीय आणि तत्सम ग्रंथांचा अरबी भाषेत झालेला अनुवाद आणि त्यातून झालेला पश्चिमेकडील प्रसार.

🕰️ इ.स. ७०० ते १५०० दरम्यानचा हा काळ –
ज्यावेळी भारतीय संकल्पनांनी अरब देशांमधून युरोपकडे वाटचाल सुरू केली, हा ज्ञानविस्ताराचा सुवर्णकाळ होता.

🔍 या लेखात वाचा:
🔹 भारतीय शास्त्रांचा आंतरराष्ट्रीय प्रवास
🔹 भाषांतरांमधून झालेले नवसंवेदन
🔹 पश्चिमेकडील वैज्ञानिक क्रांतीतील योगदान
🔹 सैद्धांतिकतेपासून प्रयोगशीलतेकडे वाटचाल

🌍 ज्ञानाच्या जागतिक प्रवाहात भारताचे मोलाचे योगदान समजून घेण्यासाठी नक्की वाचा!

📖 लेखासाठी भेट द्या:
🔗 www.srushtidnyan.in/post/सैध्दांतिक-कालखंडाची-अखेर-पश्चिमेकडे-झालेला-प्रसार

कीटकनाशक समस्येवर कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा उपाय - डॉ. पूनम सिंग आणि डॉ. अरविंद रानडेशेतीमध्ये कीटक नियंत्रणासाठी वापरल्या ज...
13/07/2025

कीटकनाशक समस्येवर कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा उपाय - डॉ. पूनम सिंग आणि डॉ. अरविंद रानडे

शेतीमध्ये कीटक नियंत्रणासाठी वापरल्या जाणाऱ्या रासायनिक कीटकनाशकांचा विपरित परिणाम केवळ कीटकांपुरता मर्यादित राहत नाही, तर तो मानव, प्राणी, पक्षी आणि पर्यावरणालाही हानी पोचवतो.

🧠 परंतु आता कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) वापरून हे संकट टाळता येऊ शकते!

🔍 या लेखात वाचा:
🔹 पारंपरिक आणि आधुनिक उपायांची सांगड
🔹 AI तंत्रज्ञानाचा शास्त्रीय वापर
🔹 पर्यावरणस्नेही कीटक नियंत्रण
🔹 शाश्वत शेतीकडे वाटचाल

🌱 विज्ञान व तंत्रज्ञानाच्या मदतीने शेती अधिक सुरक्षित, निसर्गपूरक आणि उत्पादनक्षम होऊ शकते.

📖 संपूर्ण लेख वाचा येथे 👉
🔗 https://www.srushtidnyan.in/post/कीटकनाशक-समस्येवरकृत्रिम-बुद्धिमत्तेचा-उपाय

प्राण्यांचे वर्गीकरण – जैवविविधतेचा वैज्ञानिक पाया✍️ लेखक: डॉ. पुरुषोत्तम काळेप्राणी जगतातील हजारो जाती, उपजाती आणि विवि...
12/07/2025

प्राण्यांचे वर्गीकरण – जैवविविधतेचा वैज्ञानिक पाया
✍️ लेखक: डॉ. पुरुषोत्तम काळे

प्राणी जगतातील हजारो जाती, उपजाती आणि विविध अंगरचना पाहता त्यांचे नीट व शास्त्रशुद्ध वर्गीकरण करणे ही विज्ञानातील अत्यंत महत्त्वाची प्रक्रिया आहे.

🔹 प्राणी वर्गीकरणाची गरज
🔹 त्याचे ऐतिहासिक संदर्भ
🔹 शास्त्रीय निकष व गटांनुसार मांडणी
🔹 आधुनिक वर्गीकरण प्रणालीतील बदल

🌍 जैवविविधतेचा अभ्यास समजून घेण्यासाठी आणि नैसर्गिक संतुलनाचे आकलन करण्यासाठी हे वर्गीकरण अत्यावश्यक आहे.
डॉ. पुरुषोत्तम काळे यांनी या लेखात विषयाचे सुलभ आणि शास्त्रशुद्ध विवेचन केले आहे.

🔎 प्राणीशास्त्र, शिक्षण किंवा सामान्य विज्ञानप्रेमींना उपयुक्त ठरणारा लेख — नक्की वाचा!
🔗 www.srushtidnyan.in/post/प्राण्यांचे-वर्गीकरण

कासवांचे नैसर्गिक महत्त्व – पृथ्वीवरील प्राचीन जीवांचा अमूल्य वारसा!✍️ लेखक: श्री. मंगेश बिरादार आणि श्री. महेश शेटकारका...
11/07/2025

कासवांचे नैसर्गिक महत्त्व – पृथ्वीवरील प्राचीन जीवांचा अमूल्य वारसा!
✍️ लेखक: श्री. मंगेश बिरादार आणि श्री. महेश शेटकार

कासव हे सुमारे २० कोटी वर्षांपासून पृथ्वीवर अस्तित्वात आहेत — डायनासोरांबरोबर होते आणि आजही आहेत!
त्यांचे मजबूत कवच, लांबायुषी जीवनशैली आणि स्थलांतराच्या वैशिष्ट्यपूर्ण सवयी यामुळे ते उत्क्रांतीत टिकून राहिले आहेत.

🌿 का आहेत कासव पर्यावरणासाठी महत्त्वाचे?
🔹 समुद्र व जमिनीतील अन्नसाखळीत त्यांची भूमिका
🔹 किनारी परिसंस्थेचे संरक्षण
🔹 जैवविविधतेचे संतुलन
🔹 सांस्कृतिक आणि पौराणिक महत्त्व

आज वाढते शहरीकरण, प्लास्टिक प्रदूषण व मानवी हस्तक्षेप यांच्या पार्श्वभूमीवर कासवांचे संवर्धन ही काळाची गरज आहे.

📖 कासवांचे वैज्ञानिक, सांस्कृतिक आणि पर्यावरणीय महत्त्व समजून घेण्यासाठी जरूर वाचा:

🔗 https://www.srushtidnyan.in/post/कासवांचे-नैसर्गिक-महत्त्व

गुरुपौर्णिमा निमित्त हार्दिक शुभेच्छा!विद्येचा दीप लावणाऱ्या प्रत्येक गुरूस सृष्टीज्ञानचा साश्रय नमस्कार 🙏गुरु म्हणजे अं...
10/07/2025

गुरुपौर्णिमा निमित्त हार्दिक शुभेच्छा!
विद्येचा दीप लावणाऱ्या प्रत्येक गुरूस सृष्टीज्ञानचा साश्रय नमस्कार 🙏

गुरु म्हणजे अंधारातून प्रकाशाकडे नेणारा.
आजच्या विज्ञानयुगात ज्ञानाचा विस्फोट झाला असला तरी योग्य दिशा दाखवणारा "गुरु" आजही तितकाच महत्त्वाचा आहे.

🔬 विज्ञान, पर्यावरण, शेती, आणि समाज विज्ञान या प्रत्येक क्षेत्रात
संशोधक, शिक्षक, मार्गदर्शक आणि प्रेरणादाते — हे सारेच आजच्या काळातील "गुरु" आहेत.

🎓 सृष्टीज्ञानतर्फे आम्ही विज्ञानप्रेरित शिक्षणासाठी योगदान देणाऱ्या सर्व गुरूंना मानाचा मुजरा करतो!

आपल्या ज्ञानयात्रेत आपल्याला दिशा देणाऱ्या गुरुजनांना आजच्या दिवशी स्मरण करून त्यांच्या ऋणांची जाणीव ठेवूया.

🌿 गुरुपौर्णिमा हे दिवस आहे – नम्रतेने ज्ञानाला वंदन करण्याचा!

भारताच्या अणुऊर्जेच्या युगपुरुषाची कहाणी! - डॉ. मलूर रामस्वामी श्रीनिवासनडॉ. एम. आर. श्रीनिवासन हे भारताच्या अणुऊर्जा का...
10/07/2025

भारताच्या अणुऊर्जेच्या युगपुरुषाची कहाणी! - डॉ. मलूर रामस्वामी श्रीनिवासन

डॉ. एम. आर. श्रीनिवासन हे भारताच्या अणुऊर्जा कार्यक्रमाचे शिल्पकार, धोरणकर्ते आणि दूरदृष्टी असलेले शास्त्रज्ञ होते.
त्यांच्या दूरदृष्टीने भारताने अणुऊर्जा क्षेत्रात स्वदेशी तंत्रज्ञान विकसित करत जागतिक मंचावर ठसा उमटवला.

🔹 अणुऊर्जा आयोगाचे माजी अध्यक्ष
🔹 PHWR तंत्रज्ञानाचे स्वदेशीकरण
🔹 संरक्षण व ऊर्जा क्षेत्रात मूलभूत योगदान
🔹 विज्ञानातील नेतृत्व आणि दीर्घकालीन दृष्टी

आज भारताच्या उर्जास्वावलंबनात त्यांचा मोलाचा वाटा लक्षात घेण्यासारखा आहे.

📚 त्यांच्या वैज्ञानिक कार्याचा सखोल मागोवा घेणारा लेख नक्की वाचा!

🔗 लेखासाठी भेट द्या:
https://www.srushtidnyan.in/post/ड-मलूर-रामस्वामी-श्रीनिवासन

शून्यापासून अनंतापर्यंत: प्रा. नारळीकर यांचा शाश्वत वारसा -डॉ. अरविंद रानडे🔗 https://www.srushtidnyan.in/post/शून्यापासू...
09/07/2025

शून्यापासून अनंतापर्यंत: प्रा. नारळीकर यांचा शाश्वत वारसा -डॉ. अरविंद रानडे

🔗 https://www.srushtidnyan.in/post/शून्यापासून-अनंतापर्यंत-प्रा-नारळीकर-यांचा-शाश्वत-वारसा

प्रा. जयंत विष्णू नारळीकर हे केवळ आंतरराष्ट्रीय ख्यातीचे खगोलशास्त्रज्ञ नव्हते, तर विज्ञानाची लोकाभिमुख मांडणी करणारे महान विचारवंतही होते.

🪐 त्यांच्या संशोधनातील मौलिकता, शास्त्रशुद्ध दृष्टिकोन आणि विज्ञानसाक्षरतेसाठीचा ध्यास – या साऱ्यांनी भारतीय विज्ञान क्षेत्राला एक नवा आयाम दिला.

डॉ. अरविंद रानडे यांनी या लेखात नारळीकरांच्या कार्याचा घेतलेला मागोवा, म्हणजे एक प्रेरणादायी वैज्ञानिक प्रवासाची साक्ष.

✨ विज्ञानाशी नातं घट्ट करणारं आणि विचारांच्या विश्वाचा विस्तार करणारा लेख – नक्की वाचा!


c.ranade

ऑपरेशन सिंदूर आणि त्यानंतरचा भारत✍️ लेखक: श्री. काशीनाथ देवधर📖 संपूर्ण लेख:🔗 https://www.srushtidnyan.in/post/ऑपरेशन-सिं...
08/07/2025

ऑपरेशन सिंदूर आणि त्यानंतरचा भारत
✍️ लेखक: श्री. काशीनाथ देवधर
📖 संपूर्ण लेख:
🔗 https://www.srushtidnyan.in/post/ऑपरेशन-सिंदूर-आणि-त्यानंतरचा-भारत

पहलगाम येथील निर्दयी दहशतवादी हल्ल्यानंतर भारताने “ऑपरेशन सिंदूर” अंतर्गत ठोस, नियोजनबद्ध आणि अचूक कारवाई करत सीमापार अतिरेकी तळांचा नायनाट केला.

🔹 स्वदेशी संरक्षण तंत्रज्ञानाची ताकद
🔹 बहुस्तरीय हवाई सुरक्षा कवच
🔹 लष्करी सज्जतेचे प्रत्यक्ष दर्शन
🔹 भारताची जागतिक पातळीवरील स्पष्ट भूमिका

ही कारवाई म्हणजे भारताच्या सामरिक आत्मनिर्भरतेचा आणि जागतिक कूटनीतीतील प्रभावशाली वाटचालीचा ठोस पुरावा आहे.

🔍 दहशतवादाविरोधात भारताची ही निर्णायक कृती अधिक चांगल्या भविष्यासाठी एक नवे पर्व ठरते.

भारतामध्ये यशस्वी हिंग लागवड – स्वयंपूर्णतेकडे टाकलेले पाऊल!लेखक: डॉ. शेखर मांडे, राष्ट्रीय अध्यक्ष, विज्ञान भारती आणि म...
07/07/2025

भारतामध्ये यशस्वी हिंग लागवड – स्वयंपूर्णतेकडे टाकलेले पाऊल!
लेखक: डॉ. शेखर मांडे, राष्ट्रीय अध्यक्ष, विज्ञान भारती आणि माजी महासंचालक, CSIR

भारत अनेक वर्षांपासून हिंगसाठी इराण व अफगाणिस्तानसारख्या देशांवर अवलंबून होता. पण आता भारतीय शास्त्रज्ञ, कृषी संशोधक, आणि शेतकऱ्यांच्या प्रयत्नातून देशातच हिंगची यशस्वी लागवड शक्य झाली आहे.

लेखातील महत्वाचे मुद्दे -
🔹 हिंग लागवडीचे वैज्ञानिक दृष्टिकोन
🔹 आत्मनिर्भर भारतासाठी याचे महत्त्व
🔹 संशोधन, हवामान व जमिनीच्या गरजा
🔹 हिंग उत्पादनात भारताची नवी दिशा

हा लेख म्हणजे वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून कृषी स्वयंपूर्णतेचा सखोल मागोवा.

संपूर्ण लेख वाचा 👉 https://www.srushtidnyan.in/post/भारतामध्ये-यशस्वी-हींग-लागवड-स्वयंपूर्णतेकडे-टाकलेले-पाऊल

*"डॉ. कमला सोहोनी : भारतीय विज्ञानातील एक अग्रगण्य महिला वैज्ञानिक"*📚 सृष्टिज्ञान व्याख्यानमाला – भारतीय वैज्ञानिकांची ज...
03/07/2025

*"डॉ. कमला सोहोनी : भारतीय विज्ञानातील एक अग्रगण्य महिला वैज्ञानिक"*
📚 सृष्टिज्ञान व्याख्यानमाला – भारतीय वैज्ञानिकांची जीवनगाथा

*भारतातील पहिल्या महिला जैवरसायनशास्त्रज्ञ, डॉ. कमला सोहोनी यांचे प्रेरणादायी जीवन आणि वैज्ञानिक योगदान जाणून घ्या.*

वक्ता – *डॉ. नंदा हरम*, प्रसिद्ध विज्ञान लेखिका आणि अभ्यासक, ज्यांनी विज्ञानजनजागृतीसाठी अनेक लेख, व्याख्याने व कार्यक्रमातून मोलाचे योगदान दिले आहे.

या व्याख्यानात जाणून घ्या:
▪️ डॉ. सोहोनी यांचा शैक्षणिक व संशोधन प्रवास
▪️ महिलांनी विज्ञानात वाटचाल करताना भोगलेली आव्हाने
▪️ त्यांच्या कार्याचा आजच्या काळातील संदर्भ

📺 *पूर्ण व्याख्यान येथे पहा* –
🔗 https://youtu.be/UbyfiolWako?si=T90Wihyz63rxJ4WH

📢 सृजनशील वैज्ञानिक व्यक्तिमत्त्वांची गाथा ऐकण्यासाठी 'सृष्टिज्ञान' चा YouTube चॅनल subscribe करा.
Like, Share आणि Comment करायला विसरू नका!

Address

Pune
411001

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Srushtidnyan posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Business

Send a message to Srushtidnyan:

Share

Category