20/07/2025
ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਲਾਹੌਰ ਰਾਹੀਂ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਫਾਦਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਵਰਤਿਆ?
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਰਾਹੀਂ ਕਿਵੇਂ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਤੇ ਪੰਜ ਕਕਾਰੀ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖ ਮਰਿਯਾਦਾ ਵਾਲ਼ੀ ਜਥੇਬੰਦਕ ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਖੜੀ ਕੀਤੀ ਗਈ?
1. ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ!
ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ, ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਇੱਕ ਧਰਮ ਵਜੋਂ ਮੁੜ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲਾਭਾਂ ਲਈ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਕੌਮ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਸਕਣ। ਇਸ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਵਰਗੀਕਰਨ ਨੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ, ਵਧੇਰੇ ਤਿੱਖੇ ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਤ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
2. ਹਿੰਦੂ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀ
ਸਵਾਮੀ ਦਯਾਨੰਦ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ "ਵਾਪਸ" ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ। ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀਆਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸੰਪਰਦਾ (ਪੰਥ) ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਸਿੱਖ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਭੜਕਾਈ।ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਵਿਲੱਖਣਤਾ (ਪੱਗ, ਦਾਹੜੀ, ਪੰਜ ਕਕਾਰੀ, ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਵਾਲ਼ੀ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ) ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ 'ਤੇ ਨਵਾਂ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
3. ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ
ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਨੇ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਪ੍ਰੀਵਰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਸਿੱਖ ਉਚ ਵਰਗ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।
4. ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੁਧਾਰ
ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਦੇ ਆਗੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਈਚਾਰਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ, ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।
5. ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ
ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।
ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅੰਦਰ ਵੰਡ
ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਿੱਖ ਮੂਵਮੈਂਟ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ:
1. ਜੱਟ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਨਾ
ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ "ਮਾਰਸ਼ਲ ਕੌਮ" ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਲਈ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਕਿਸਾਨੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਭਰਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਜੱਟ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ, ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਿਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ, ਜ਼ਮੀਨੀ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿੱਤਾ।
2. ਨਾਮਧਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਦਮਨ
ਨਾਮਧਾਰੀ ਲਹਿਰ (ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ) ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ।ਉਹ ਕੂਕਾ ਲਹਿਰ ਸਮੇਤ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਿੰਸਕ ਟਕਰਾਅ ਹੋਏ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਨਾਮਧਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ 1870 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫਾਂਸੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।ਨਾਮਧਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਰੋਧੀ ਫਿਰਕਾ ਗਰਦਾਨਿਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਹੈ।ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਨ ਰਿਹਾ।ਸਿੱਖ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਡੂੰਘੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਨਾਮਧਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਮੁੱਖਧਾਰਾ ਦੀ ਸਿੱਖ ਮਾਨਤਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
1857 ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਫੌਜਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸ਼ੱਕ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਗਾਵਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਸਿੱਖਾਂ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜੱਟ ਸਿੱਖਾਂ) ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਲਈ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਵੱਡੀਆਂ ਜਮੀਨਾਂ ਅਲਾਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।ਆਪਣੀ ਨਿਰੰਤਰ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਬਾਹਰੀ ਸਰਰਿਕ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਖਤੀ ਨਾਲ਼ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਦੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਥੋੜੇ ਲੋਕ ਹੀ ਸ਼ਸਤਰਧਾਰੀ ਕਾਲਸੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਆਮ ਲੋਕ ਨਾਨਕ ਪੰਥੀ ਕਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।ਪੰਜ ਕਕਾਰੀ ਰਹਿਤ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਸਤਰਧਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀ ਖਾਲਸਾ ਸੀ।
ਪੰਜ ਸਿੱਖ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ (ਕੇਸ, ਕੜਾ, ਕਿਰਪਾਨ, ਕੰਘਾ, ਕਛਹਿਰਾ ਆਦਿ) ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਕੇ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਰੋਹ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਜਾਂ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਤੱਤਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਮਧਾਰੀਆਂ) ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ (ਸਿੱੰਘ ਸਭ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਆਦਿ) ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼:
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਨਾ ਸੀ।ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸਿਰਫ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਵਾਲ਼ੀ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਲਗਾਅ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ, ਫੌਜੀ ਸਮੂਹ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਜਾਤੀ ਲੀਹਾਂ 'ਤੇ ਵੰਡ ਕੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਵਿਦਰੋਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਾਸਿਕ ਫੁੱਟ ਪਾਓ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।ਬਾਹਰੀ (ਦਾਹੜੀ, ਪੱਗ, ਪੰਜ ਕਕਾਰ ਆਦਿ ਵਾਲ਼ੀ) ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਨੂੰ "ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਬਣਾਓ" ਜਾਂ ਫੌਜੀਕਰਨ ਕਰੋ, ਪਰ ਸਾਮਰਾਜੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ-ਖਾਲਸਾਈ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਮਰਾਜ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ।
ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਿਰਆ
ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕੁਝ ਵਰਗਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵਕਾਰ ਅਤੇ ਲਾਭਾਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਰਣਨੀਤੀ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝਿਆ।ਬਾਹਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਪੰ੍ਰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਰਿਯਾਦਾ ਬਣਾ ਕੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਬਹ-ਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸਕੇ।ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲ਼ ਰਹੇ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਸਨ, ਖਾਸਕਰ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਨਵਾਂ ਉਚ ਵਰਗ।ਇਸ ਸਹਿਯੋਗ ਨੇ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸੁਧਾਰਕਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਹੋਰ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ:
ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੇ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।ਇਸਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬੀਜਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰਕੂ ਵੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ।ਇਹੀ ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਹਾਕਮ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।ਬੇੱਸ਼ਕ ਕਾਹਲੀ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਮੌਕੇ ਉਹ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਮੋਹ ਦੀ ਸਾਂਝ ਦੀ ਦੁਬਿਧਾ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੋ ਦੀ ਥਾਂ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵੰਡ ਸਕੇ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਵਿੱਚ ਜਰੂਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ।ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਜੋੜ ਕੇ ਦਿਲੋਂ ਜੁੜ ਨਾ ਸਕੇ, ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਬਾਹਰੀ ਸਰੀਰਕ ਪਛਾਣ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸ਼ਿਾਕਰ ਹਨ।
Bold Post Canada